• – 2022.12.14
• – ΕΕΥΕΔ

Στα πλαίσια δημοσιεύσεων αποσπασμάτων από βιβλία Συναδέλφων, η ΕΕΥΕΔ παρουσιάζει, από το βιβλίο του Λάμπρου Βαζαίου “Ο Οδυσσέας στις στήλες του Ιανού”, την αναφορά στον Αντώνη Μυτιληναίο.

O Κύριος Αντώνης Μυτιληναίος

Τον Αύγουστο του 2002, ταξιδεύοντας από τη Σαντορίνη στον Πειραιά, την επομένη της Παναγίας, γνώρισα τον κύριο Αντώνη Μυτιληναίο. Είχα την τύχη των τυχερών! Γνώρισα ένα από τα πιο ζωντανά κι αληθινά πρόσωπα της ιστορίας της εποχής μας!  

Στην τετράκλινη καμπίνα της Α΄ Θέσης, φτάνοντας στον Πειραιά, επικράτησε η συνηθισμένη κινητικότητα της αποβίβασης στο λιμάνι. Έτρεξα να βρω τον καμαρότο, που χατιρικά μου άνοιξε την ενδιάμεση πόρτα, για να κατέβω εύκολα στο γκαράζ αποφεύγοντας τον συνωστισμό της κεντρικής σκάλας. Γυρίζοντας, σε λίγα λεπτά, δεν βρήκα κανέναν, όλοι είχαν φύγει. Ήμασταν τελείως άγνωστοι μεταξύ μας, «μιας νύχτας τυχαίοι συγκοιμώμενοι». Συγχρόνως, όμως, διαπίστωσα πως έλειπε το μικρό μαύρο τσαντάκι, που για ευνόπτους λόγους είχα κρύψει στο συρτάρι του τραπεζιού της καμπίνας. Αστροπελέκι, κεραμίδα, συμφορά, δεν ήξερα τι να διαλέξω… Εκεί μέσα βρίσκονταν οι ταυτότητες, οι κάρτες, το δίπλωμα οδήγησης, γυαλιά, κλειδιά, όλα επιτέλους τα αξεσουάρ του σύγχρονου ανθρώπου.  

Δεν μου δόθηκε «η πολυτέλεια να παγώσω» στην ίδια θέση, όπως περιγράφουν τις ανάλογες καταστάσεις οι συγγραφείς . Έπρεπε να κατέβω γρήγορα για να πάρω το αυτοκίνητό μου.  Το πλοίο έφευγε αμέσως. Κατάφερα με τη βοήθεια του αρχικαμαρότου να βρω ονόματα των συγκατοίκων μου. Ένας αλλοδαπός και δύο Έλληνες, απολύτως άγνωστοι.   Κλοπή σίγουρα, αλλά ποιος; Οι Έλληνες, ο αλλοδαπός: Άντε βγάλε άκρη! Ούτε που θυμόμουν τα πρόσωπά τους, νύχτα είχαμε μπει στην καμπίνα. Το πήρα απόφαση, πάει, τελείωσε, χάθηκαν όλα. Μια τυπική δήλωση στο πλοίο και μετά στη Λιμενική Αστυνομία.  

Πέμπτη, 16 Αυγούστου 2002, ζέστη αποπνικτική, μου λείπουν τα πάντα, κλειδιά, λεφτά, ταυτότητες, γυαλιά. Στην Κλινική προγραμματισμένο χειρουργείο, γι’ αυτό άλλωστε γύρισα. Με δανεικά γυαλιά χειρουργώ! Ευτυχώς το Ιατρείο το ανοίγει η Γιούλη και η Λύρα είναι στην Αθήνα. Αρχίζω τις διαδικασίες «αποκατάστασης ζημιών». Στο «Αυγό του Κόκορα» η κόρη μου μου κάνει το τραπέζι. Το απόγευμα, στο ιατρείο, στενοχώρια, κατήφεια, απελπισία.

Κάποια στιγμή, η Γιούλη με ειδοποιεί ότι κάποιος άγνωστος κύριος επιμένει να μου μιλήσει αμέσως. Στο τηλέφωνο ακούω μια ευγενική, ζωηρή φωνή: «Λέγομαι Αντώνης Μυτιληναίος, ταξιδεύαμε μαζί, στην ίδια καμπίνα από τη Σαντορίνη, έχω το τσαντάκι που αφήσατε φεύγοντας από την καμπίνα το πρωί. Επειδή επιστρέφω απόψε πάλι στη Σαντορίνη, μπορείτε σε μία ώρα να είσαστε στο καφενείο του Λιμανιού για να το παραλάβετε;» Έμεινα άναυδος! Το τελευταίο πράγμα που περίμενα να ακούσω εκείνο το απόγευμα ήταν αυτό. Χωρίς καμιά χρονοτριβή, έτρεξα στο λιμάνι. Στο καφενείο του κεντρικού επιβατικού σταθμού, ένας καλοκαμωμένος, ηλικιωμένος κύριος καθόταν πολύ αναπαυτικά στην πολυθρόνα του. Έδειχνε, και προφανώς ήταν, πολύ κουρασμένος. Είχε τα πιο ζωηρά και καθαρά μάτια που έχω συναντήσει σε άνθρωπο της ηλικίας του. Με κατάλαβε αμέσως, με γνώρισε ίσως, και με πολύ εγκάρδιο τρόπο με φώναξε κοντά του. Είχα καιρό να χαρώ την εγκαρδιότητα ανθρώπου καλής ανατροφής και σειράς, που κάνει τη διαφορά με την οικειότητα, τον ενικό και όλα όσα γίνονται σε άλλες περιπτώσεις.

 Μου ζήτησε συγγνώμη που δεν σηκωνόταν, τον πονούσε το πόδι του. Συστηθήκαμε. ήμουν πραγματικά ζαλισμένος. Φαίνεται πως είχε αποτυπωθεί στο πρόσωπό μου η αγωνία της ημέρας. «Με συγχωρείτε που δεν σας τηλεφώνησα νωρίτερα. Ήμουν, όμως, πολύ πιεσμένος από άποψη χρόνου και κυρίως από την υποχρέωση να παραστώ στην κηδεία ενός στενού φίλου, στην άλλη άκρη, στο Ν. Ηράκλειο» μου είπε. Κατάλαβα ότι ήταν Καθολικός, εκεί βρίσκεται το Νεκροταφείο τους. Μου παρέδωσε το τσαντάκι ακέραιο. Το τηλέφωνό μου το βρήκε στις κάρτες που είχα μέσα. Πολύ απλά μου διηγήθηκε τη μικρή ιστορία του πλοίου. Φτάνοντας το πλοίο στο λιμάνι, επικράτησε η συνηθισμένη βιασύνη προετοιμασίας αποβίβασης και κάποια στιγμή αντιλήφθηκε ότι είχε μείνει τελευταίος και ότι κάποιος συνεπιβάτης είχε ξεχάσει το τσαντάκι του στην καμπίνα.

Γνωριμία δεν είχε γίνει, ο χρόνος πίεζε, πήρε λοιπόν το τσαντάκι για να μην χαθεί, με σκοπό βρει κάποιο σημείο επικοινωνίας με τον κάτοχό του εντός της ημέρας. Έτσι και έγινε, μόνο που οι υποχρεώσεις και οι αποστάσεις της μεγαλούπολης δεν του επέτρεψαν πιο έγκαιρη επικοινωνία. Μιλήσαμε λίγο για διάφορα, όπως γίνεται σε τέτοιες περιπτώσεις. Μου είπε ότι μένει μόνιμα στον Καναδά και ότι περνά αρκετούς μήνες τον χρόνο στη Σαντορίνη, στο  Φηροστεφάνι, στο οικογενειακό σπίτι. Ακόμη, ότι έχει τη χαρά να φιλοξενεί σχεδόν κάθε χρόνο παιδιά, γαμπρούς, νύφες και εγγόνια στο πατρογονικό του. Του είπα και εγώ τα δικά μου, τον ευχαρίστησα θερμά, πήρα το απολωλός και έφυγα ανακουφισμένος. Φτηνά τη γλίτωσα!

 Περνώντας οι ημέρες, άρχισα να έχω διάφορα ερωτηματικά, αρκετά γρήγορα όμως  κατάλαβα ότι το κύριο προβλημά μου ήταν να μάθω πιο πολλά για τον άνθρωπο που γνώρισα. Φαινόταν καθαρά ότι ήταν κάποιος με ιστορία πίσω του. Κάποιος καθόλου συνηθισμένος άνθρωπος. Κάτι μου θύμιζε το όνομά του, κάπου το είχα διαβάσει ή το είχα ακούσει. Η Ρένα, η αδελφή μου, ανέλαβε να καλύψει το κοινωνικό μέρος, στη Σαντορίνη, με την εθιμοτυπική επίσκεψή της αμέσως μόλις επέστρεψε ο κ. Μυτιληναίος, οι δικές μου όμως απορίες παρέμεναν. Εκείνη την εποχή έψαχνα τη βιβλιογραφία για κάποια στοιχεία της σύγχρονης ιστορίας. Στην πολύτιμη Ιστορία του Μαρκεζίνη, φυλλομετρώντας το αφιέρωμα στις προσωπικότητες της εποχής μας, συνάντησα το κεφάλαιο που αναφερόταν στη ζωή και τη δράση του Αντώνη Μυτιληναίου! Τέτοια σύμπτωση; Ποιος ήταν, λοιπόν, ο Αντώνης Μυτιληναίος; Από τα στοιχεία που ήταν διαθέσιμα πληροφορήθηκα πως ο άνθρωπός μας γεννήθηκε στη Σαντορίνη το 1921 από Καθολική οικογένεια. Ενθουσιώδης νέος, ζωηρός και, όπως άκουσα αργότερα, αρκετά ανυπότακτος, πήρε μέρος στον πόλεμο του 1940. Μετά την κατάρρευση του μετώπου και την είσοδο των Γερμανών στη χώρα, εντάχθηκε στην Αντίσταση. Η ΠΕΑΝ του Κ. Περρίκου από την πρώτη σχεδόν ημέρα μπήκε δυναμικά στον Αγώνα. Η βόμβα που ανατίναξε την ΕΣΠΟ στις 20/9/1942, τίναξε στον αέρα τα σχέδια των Γερμανών για στρατολόγηση «Ελλήνων Ναζί» για τις ανάγκες του πολέμου. Τη βόμβα τοποθέτησε και πυροδότησε ο νεαρός Αντώνης. Στα ερείπια του κτιρίου της οδού Γλάδστωνος, μαζί με τα σχέδια των κατακτητών θάφτηκαν 29 «Έλληνες» προδότες και 43 Γερμανοί Στρατιωτικοί. Ο Ουλαμός Καταστροφών της ΠΕΑΝ υπήρξε πατριωτική, αντιστασιακή ομάδα υψηλής αποτελεσματικότητας.

Δημιουργήθηκε από νέους πολεμιστές του Μετώπου, με αρχηγό τον Κώστα Περρίκο. Ο Περρίκος, ευπατρίδης Αξιωματικός, είδος που στον καιρό μας «τελεί υπό εξαφάνιση», είχε την τύχη που “οι εξουσίες» επιφυλάσσουν σε όσους έχουν αξιακό σύστημα προσωπικά συγκροτημένο και όχι στην αγελαία βάση που συνιστάται. Πολύ λίγο μιλήσαμε για τους ανθρώπους που τίμησαν τη στολή, τον όρκο τους, την αποστολή τους. Τους ανθρώπους που δεν συνθηκολόγησαν, που πολέμησαν μέχρι τέλους. Αυτούς που δεν κινήθηκαν από φιλοδοξίες, ή συμφέροντα, ή ακόμη και από τη λαχτάρα κατάληψης της εξουσίας στο όνομα μιας ιδεοληψίας, ή ακόμη και ιδεολογίας. Η πολιτική και ιδεολογική πλατφόρμα της οργάνωσης ήταν απλή. Συνέχιση με κάθε τρόπο του πολέμου μέχρι την τελική νίκη, στο πλευρό των Συμμάχων ως δύναμη του Ελληνικού Στρατού «Υπό τας διαταγάς της νομίμου Ελληνικής Κυβερνήσεως». Τελεία και παύλα! Να τελειώσει με το καλό ο πόλεμος, να νικήσουμε, να ξαναφτιάξουμε την Πατρίδα και μετά τα βρίσκουμε, Έτσι απλά! Η τιμή της χώρας σώθηκε.

Μόνη, σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη, η Ελλάδα δεν έδωσε στρατιώτες στον Άξονα. Το πλήγμα της ΕΣΠΟ ήταν πολύ σκληρό. Δεν υπήρξε μονάδα του Γερμανικού Στρατού με Έλληνες στρατιώτες, μοναδικό φαινόμενο σε όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Μια σειρά σαμποτάζ, ένα δυναμικό δίκτυο πληροφοριών, καλά οργανωμένο δίκτυο διαφυγής στη Μ. Ανατολή, συμπλήρωναν τη δράση του Ουλαμού Καταστροφών. Φυσικά, κανείς δεν αρνείται το μαζικό κίνημα της Εθνικής Αντίστασης, που έγραψε σελίδες Δόξας στην Ιστορία. Τίμιοι πολίτες με αυτοθυσία και παλληκάρια πήραν στα χέρια τους την τύχη της πατρίδας. Τι κι αν είχαν διαφορετική θεώρηση ζωής, τι κι αν φαντάζονταν αλλιώτικη τη ζωή τους μετά τον πόλεμο… Οι τίμιοι ήταν τίμιοι, οι σκάρτοι ήταν σκάρτοι. Εκείνα τα χρόνια ο λαός μας προσπάθησε να κλείσει τους λογαριασμούς του με την ιστορία, τα δυστυχώς δεν τα κατάφερε. Στον σκληρό αγώνα, τον άδικο, τον αδελφοκτόνο, χάθηκαν οι καλλίτεροι. Έτσι δυστυχώς γίνεται πάντα!

Η ΠΕΑΝ προδόθηκε, ο κακόψυχος θείος μας ο Εφιάλτης τριγυρνούσε ακόμη στα λημέρια μας. Οι αγωνιστές πέρασαν από τη φρίκη της ναζιστικής μοχθηρίας. Ο Κώστας Περρίκος, η Ιουλία Μπίμπα, ο Αντώνης Μυτιληναίος και άλλοι πολλοί δικάστηκαν στο Στρατοδικείο, το Γερμανικό Στρατοδικείο, που στεγαζόταν στο ιστορικό κτίριο του Παρνασσού. Δεν απολογήθηκαν, κατηγορητήριο απήγγειλαν, πατριωτισμό και ήθος δίδαξαν, τον σεβασμό ακόμη και των δικαστών τους κέρδισαν. Ποινή… η εσχάτη!

Ο Αντώνης Μυτιληναίος δεν ήταν εκεί. Είχε δραπετεύσει! Δεν ήταν εύκολο να τον κρατήσουν μέσα τα κάγκελα. Δεν είναι πολύ γνωστή η πορεία του τους επόμενους μήνες, Φαίνεται ότι τον συνέλαβαν πάλι και ότι φυσικά δραπέτευσε για άλλη μια φορά. Ο Κώστας Περρίκος και οι συνεργάτες του εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο. Η επιστολή (*) που άφησε στον μικρούλη τότε γιο του, θα άξιζε να βρίσκεται στα αναγνωστικά των Σχολείων μας. Φυσικά δεν είναι! Μιλάει για τον κόσμο μετά τον πόλεμο, για την Ειρήνη που πρέπει να αγκαλιάσει όλους τους ανθρώπους χωρίς καμιά διάκριση φυλής, έθνους, τάξης. Ο γιος του είναι σήμερα ο δεύτερος στην ιεραρχία της Επιτροπής Ελέγχου Ατομικής Ενέργειας του ΟΗΕ, με την ευχή μάλλον του Πατέρα του.

Ο Αντώνης βρέθηκε στη Μ. Ανατολή. Κατετάγη στις ομάδες Καταδρομών του Βρετανικού Στρατού. Μάλλον βρέθηκε στο στοιχείο του. Τιμημένο και γεμάτο παράσημα τον βρίσκει το τέλος του Πολέμου. Εγκαθίσταται, ζει, εργάζεται και φτιάχνει οικογένεια στον Καναδά. Όταν τον γνώρισα, μοίραξε τον χρόνο του μεταξύ Καναδά και Σαντορίνης. Η αναβλητικότητα που προκαλείται από τη λεηλασία του χρόνου ήταν η αιτία που δεν ξαναειδωθήκαμε. Στις 13 Ιουνίου του 2003 ένα αγγελτήριο κηδείας και το ψήφισμα του Συλλόγου των Φίλων της ΠΕΑΝ, που κατέθετε στέφανον δάφνης, ανήγγειλαν τον θάνατό του. Λίγους μήνες μετά, σε μια επίσκεψή μου στο Β’ Νεκροταφείο, είδα έναν ανακαινισμένο τάφο απέναντι από τον δικό μας, τον οικογενειακό.

Το όνομα του Αντώνη Μυτιληναίου ήταν κάτω από τη φωτογραφία του, ως βετεράνου, με το πολιτικό του κοστούμι, όλα του τα παράσημα και τον μπερέ του καταδρομέα. Ο θείος ο Σπύρος απέναντι έχει καλή παρέα! Μάλλον θα τα κουβεντιάζουν. Να συναντήθηκαν άραγε στη Μ. Ανατολή; Ποιος ξέρει… Τέτοια σύμπτωση πάλι, Μικρός που είναι ο κόσμος Μήπως κάποιοι συναντιόμαστε συχνά; Μήπως ο Μεγάλος Τροχός σε κάποιες ψυχές κάνει χάρες; Ποιος να ξέρει… Αλλά ας το δούμε και διαφορετικά, μας χρειάζεται η απάντηση; Σε τι θα ωφελήσει; Καλά δεν είμαστε και έτσι, Τι λες, Κύριε Αντώνη; Έτσι ξεκούραστος που είσαι εκεί πάνω, σίγουρα τα βλέπεις πιο καθαρά τα πράγματα

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΕΥΕΔ

1. Δείτε το σχετικό άρθρο με τίτλο “Κανοντας αντίσταση στο κέντρο της Αθήνας” στα ΝΕΑ εδώ

2. Η ΕΕΥΕΔ ανεκάλυψε την μνημειώδη επιστολή του Κώστα Περρίκου στα παιδιά του λίγο πριν την εκτέλεση του από τους Γερμανούς, σε άρθρο του Λάμπρου Βαζαίου στην ιστοσελίδα Infognomon : εδώ

Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ
«Φεύγω με την ικανοποίηση πως αν δεν έκαμα το χρέος μου προς την πατρίδα όσο έπρεπε, πάντως το έκαμα όσο μπορούσα. Το χρέος αυτό δεν τελειώνει ποτέ. Αν ζούσα θα εξακολουθούσα την προσφορά μου και κατά την περίοδο της ειρήνης. Σεις που θα μείνετε δουλέψτε για να σταματήσουν οι πόλεμοι, να ευημερήσουν όλοι οι άνθρωποι, να ενωθούν τα κράτη της Ευρώπης, να ειρηνεύσει και να ευτυχήσει ο κόσμος. 
Δουλέψτε για να καταργηθούν οι τεχνητοί φραγμοί που παρεμποδίζουν και σε άπειρες περιπτώσεις ματαιώνουν την πρόοδο των αξιών. Αφιερώστε τη ζωή σας στην Ελλάδα και στην ανθρωπότητα.
Σύμφωνα με την απόφαση του Στρατοδικείου, ο πατέρας σας υπήρξε ένας εξαιρετικά επικίνδυνος εγκληματίας, ένας απαίσιος τρομοκράτης.
Αυτό όμως δεν ανταποκρίνεται προς την αλήθεια. Ο πατέρας σας είχε άλλες επιδιώξεις. Επίστευε σε υψηλά ανθρώπινα ιδεώδη. Η σκέψη του ξεπερνούσε τα στενά όρια της πατρίδος μας. Εκείνο που κυρίως τον χαρακτήριζε ήταν η αγάπη του προς όλους τους ανθρώπους χωρίς
εξαίρεση.
Βρέθηκε όμως στην δίνη του πολέμου. Και πιστεύοντας στα ιδανικά του ενόμισε πως θα μπορούσε να συμβάλει στην προπαρασκευή του κόσμου για την πραγματοποίηση της διεθνούς συνεργασίας που αποτελεί προϋπόθεση της ειρήνης και ευημερίας ολόκληρης της ανθρωπότητος. Εγκαταλείπω τον επίγειο κόσμο με το παράπονο δεν πρόφθασα να πραγματοποιήσω τους ανθρωπιστικούς πόθους μου.
Μου μένουν ακόμη λίγα λεπτά ζωής. Εγκαταλείπω τον κόσμο χωρίς μίση και κακίες. Αγωνίστηκα για την πατρίδα μου. Για την δικιά τους πατρίδα αγωνίζονται και εκείνοι οι οποίοι με καταδίκασαν. Θα ήθελα το αίμα μου να μην μας χωρίσει, αλλά να μας ενώσει με τους σημερινούς αντιπάλους».

• Η αναδημοσίευση αυτή πραγματοποιήθηκε με την άδεια του συγγραφέα.
• Ενσωμάτωση φωτογραφιών από ΕΕΥΕΔ
• Παρουσίαση της “Τριλογίας του Χρόνου και της ζωής” εδώ
• Βιογραφικό Λάμπρου Βαζαίου εδώ
• Κείμενο σε μορφή pdf στις “Βιωματικές Ιστορίες” και εδώ
• Επιμέλεια ανάρτησης : Τασιόπουλος Αργύρης

• 2022.12.17

• Από το βιβλίο του Λάμπρου Βαζαίου “ Ο Οδυσσέας στις στήλες του Ιανού” 

Η ιστορία του τόπου μας ξετυλίγεται, γράφεται διορθώνεται και διδάσκει, ενώ ελλειπτικά και μεροληπτικά διδάσκεται. Η ιστορική ερμηνεία σφραγίζεται από την ιδιαιτερότητα της Ελληνικής Σκέψης. Φαίνεται πως είναι γονιδιακής προέλευσης η άρνηση του σημειολογικού ορθολογισμού εν θερμώ. Έτσι, με φορτίσεις και υπερβολές πετυχαίνουμε ποιότητα σε ό,τι κάνουμε, υστερώντας λίγο σε αποτελεσματικότητα, μα λέμε πάντα: “δεν πειράζει. 

Ότι η ελονοσία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορική πορεία της χώρας είναι αναμφισβήτητο. Εξίσου αναμφισβήτητη είναι η έλλειψη λεπτομερούς καταγραφής των επιπτώσεών της στην πορεία του Έθνους. 

Πολλά της χρωστά η παρακμή του Αρχαίου Κόσμου. Η τάση φυγής των Ελλήνων, η δημιουργία της “καθ’ ημάς Ανατολής, το μοντέλο του ταξιδιώτη, του μετανάστη, στηρίχθηκε στη δυσκολία επιβίωσης στον τόπο, δυσκολία που σε μεγάλο ποσοστό οφείλετο στη μιζέρια που προκάλεσε η ελονοσία. 

Μετά την τραγωδία του 1897, ο Ελληνισμός με βίαιο και σπαρακτικό τρόπο αφυπνίζεται και προχωρεί. Πανστρατιά σε όλους τους τομείς, κανείς και τίποτε δεν μπορεί να αναχαιτίσει την προσπάθεια. Τα εμπόδια πολλά. Πρόβλημα σοβαρό η βιολογική αδυναμία μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού. Κύρια αιτία η ελονοσία, οι ελώδεις, οι θέρμες. Το Μακεδονικό, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, ο Α’ Παγκόσμιος ανέδειξαν την ανάγκη αντιμετώπισής της. Ο ανθελονοσιακός αγώνας μόνο λαμπρές σελίδες επιτυχούς λειτουργίας τμημάτων του κρατικού μηχανισμού και σχεδιασμού έχει να επιδείξει. Είναι γεγονός ότι ευτύχησε η χώρα μέσα στα τόσα αρνητικά της να υπηρετηθεί για κάποια χρόνια, λίγες δεκαετίες δυστυχώς, από μικρές ομάδες “ευγενών” δημοσίων λειτουργών υψηλής στάθμης και επιστημόνων διεθνούς κύρους. 

Το Ν.Δ. του 1908 που καθόριζε την προμήθεια και την διάθεση της κινίνης από το κράτος αποτελεί διεθνούς επιπέδου πρωτοποριακή ρύθμιση. Ήταν επιτυχής η σύλληψη του κεντρικού σχεδιασμού του ανθελονοσιακού αγώνα και τα αποτελέσματα άμεσα. Παρά τις όποιες δυσχέρειες να πεισθεί ο πληθυσμός να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του προγράμματος αντιμετώπισης της μάστιγας, η σοβαρότητα και επάρκεια των τότε εμπλακέντων ήταν τέτοια ώστε έγινε κοινή πεποίθηση πως η υπόθεση του ανθελονοσιακού αγώνα βρισκόταν στον καλό δρόμο. Η διεθνής αναγνώριση δεν άργησε. Το Ολλανδικό Μονοπώλιο Κινίνης της Ιάβας ανέθεσε, στην κατά το 1923 ιδρυθείσαν εταιρείαν “Σάνιτας”, τη δισκιοποίηση και διανομή του φαρμάκου στην Ελλάδα και όλη τη Βαλκανική. Προφανώς πρόκειται για μία από τις στιβαρότερες κρατικές παρεμβάσεις στη χώρα μας.

Η κινίνη, βασικό όπλο κατά της ελονοσίας τότε, θεωρήθηκε κοινωνικό αγαθό. Διενέμετο είτε δωρεάν είτε επωλείτο σε πολύ χαμηλή τιμή. Πολύ γρήγορα έγινε συνείδηση ότι η κρατική μέριμνα διαχείρισης κοινωνικού αγαθού έπρεπε να είναι εκτός κερδοσκοπικών κυκλωμάτων και πέραν πάσης υποψίας. Την εποπτεία είχε το Γενικό Χημείο του Κράτους. Η Υπηρεσία αυτή διατηρούσε μεγάλο κύρος και ήταν γενικότερα αποδεκτή, με διεθνή αναγνώριση. Οι από της ιδρύσεως διευθυνταί, Κ. Ζαλοκώστας, Κυριακόπουλος, Γαλόπουλος, έχαιραν εκτιμήσεως και σεβασμού για το έργο τους. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι το 1922 ο Λόϋδ Τζωρτζ ανεφέρθη με κολακευτικά λόγια στην ικανότητα της Ελληνικής Δημοσιοϋπαλλικής τάξεως. Είχαμε Δημοσίους λειτουργούς ανεπιλήπτου ήθους και υψηλής επαγγελματικής στάθμης. 

Τρία χρόνια μετά, κατά το 1926, φάνηκαν τα πρώτα σύννεφα. Μεγάλης εκτάσεως κλοπή δισκίων κινίνης απεκαλύφθη. Η ανάληψη του έργου της δισκιοποιήσεως και διανομής της κινίνης από την “ΕΛΦΑ” το 1928 φάνηκε προς στιγμήν ότι ρύθμιζε τα προβλήματα. 

Δύο παράγοντες όμως συντέλεσαν στη δημιουργία ζοφερού κλίματος γύρω από την παραγωγή και διακίνηση του φαρμάκου. Η ευαισθησία του κοινού, που υπεδαυλίζετο από τη σκανδαλοθηρική μερίδα του τύπου, ήταν ο ένας. Ο άλλος αφορούσε στην πολύπλοκη διαδικασία της κρατικής παρέμβασης. Για τις ποσότητες της κινίνης που διετίθετο μέσω των κρατικών προμηθευτών υπεύθυνο ήτο το Υπουργείο Οικονομικών, ενώ το Υπουργείο Υγιεινής επόπτευε την κινίνη που διετίθεντο στην ελεύθερη αγορά. Το Ανώτατο Γενικό Χημείο του Κράτους υπαγόταν στο Υπουργείο Εσωτερικών, όπως και η Αγορανομία που διέθετε και τους ελεγκτικούς και διωκτικούς μηχανισμούς. Η υπόθεση πυροδοτήθηκε από την αποκάλυψη ότι τον Σεπτέμβριο του 1930 η Υγειονομική Υπηρεσία του Γ΄ Σώματος Στρατού στη Θεσσαλονίκη κατήγγειλε εκτεταμένη νοθεία στη χορηγούμενη κινίνη. Διενεμήθησαν δισκία περιέχοντα ίχνη μόνον δραστικής ουσίας και ευρεία πρόσμειξη αλεύρου και ζαχάρεως. Ο Γενικός Αρχίατρος Β. Τσουνούκας συνέταξε, κατόπιν προσωπικής διαταγής του Ε. Βενιζέλου, έκθεσιν που επιβεβαίωσε το γεγονός. 

Σκόπιμο είναι όμως στο σημείο αυτό να γίνει αναφορά στο πολιτικό και κοινωνικό παρασκήνιο της εποχής. Η κυβέρνηση της τετραετίας 1928-1932, η τελευταία του Ε.Βενιζέλου, διανύει τον δεύτερο χρόνο της. Κυβέρνηση ωριμότητας και δημιουργίας, Οικονομική ανάκαμψις, επούλωση των πληγών των Βαλκανικών Πολέμων, του Α΄ Παγκοσμίου της Μικρασιατικής καταστροφής, του Διχασμού, του Πολιτειακού Χάους Στο προσκήνιο όμως υποβάλλει πολιτική αναταραχή. Η εκλογή του Αλεξ. Ζαΐμη, ως Προέδρου της Δημοκρατίας, ερμηνεύεται ως προσπάθεια να μείνει ανοικτό το πολιτειακό.

Ο παραμερισμός του Γ. Καφαντάρη σήμαινε το τέλος της πολιτικής ανακωχής μεταξύ της κυβερνήσεως και των Βενιλιζογενών Κομμάτων Η αντιπολιτευτική τακτική του Π. Τσαλδάρη, ως συνήθως, ήταν ήπια και προσεκτική. Η θρυαλλίδα ανοικτούς λογαριασμούς με τον τύπο. Την εποχή εκείνει το εκδοτικό και δημοσιογραφικό κατεστημένο στερέωνε την εξουσία του και διεκδικούσε με ηχηρό τρόπο την αυτονόμησή του.

Το “λογιστικό λάθος” του αλεύρου, το σκάνδαλο της κινίνης και η υπόθεση Καραπαναγιώτη ήταν οι τρεις πυλώνες που στήριξαν την πολεμική κατά του Βενιζέλου, Για τους φίλους και τους αντιπάλους πολιτικά και ηθικά ήταν άτρωτος. Έπρεπε να εμφανισθεί ότι περιβάλλεται από ανάξιους και ηθικώς υπόπτους συνεργάτες. Η πρόθεση του Αρχηγού των Φιλελευθέρων να καθιερώσει νέους κώδικες δημοσιογραφικής δεοντολογίας, η προσπάθεια εκσυγχρονισμού και εξυγίανσης του τύπου, η απόπειρα διατομής του ομφαλίου λώρου που τον συνέδεε με οικονομικά και άλλα συμφέροντα, προκαλούσαν αλλεργικές αντιδράσεις στους τότε ιθύνοντες στα δημοσιογραφικά συγκροτήματα. Λυσσαλέες αντιδράσεις πυροδότησε η αναφορά στη θέσπιση νομοθετικής ρυθμίσεως για τη διάκριση της πληροφορίας από τη συκοφαντία, της ενημέρωσης από την παραπληροφόρηση, της κριτικής από το λίβελο. 

Οργισμένη η αντίδραση του Βενιζέλου, “κακούργο” τύπο τον αποκαλούσε. Με οδύνη διεπίστωνε ότι με αφορμή την καταγγελία της νοθείας της κινίνης “σ’ ένα, μόνο ενδιεφέρθησαν, να πείσουν τον κόσμο ότι εις την Ελλάδα δεν ζουν παρά μόνον κλέπτες, ότι ο πολιτικός κόσμος είναι ανάξιος κάθε εμπιστοσύνης διότι και αυτός ή μπήκε στον χορό. κλέπτει ή συγκαλύπτει τους κλέπτας”. Όλος σχεδόν ο τύπος με σπάνια ομοθυμία μπήκε στο χορό.

Την 5ην Δεκεμβρίου συζητήθηκε το θέμα της νοθείας της κινίνης στη Βουλή. Επερωτών ο βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος Ι. Νικολίτσας, Ηλεκτρισμένη η ατμόσφαιρα. Η νοθεία των δισκίων της κινίνης με αλεύρι παρέπεμπε στην τελείως πρόσφατη υπόθεση του “σκανδάλου του αλεύρου”. 

Επρόκειτο περί υπερτιμολογήσεως που επεβάρυνε κατά τι την τιμήν του άρτου. Την υπόθεση ανεκάλυψε, κατήγγειλε και διόρθωσε ο Γεν. Διευθυντής του Γεν. Χημείου του Κράτους Ε. Γαλόπουλος. Υπάλληλος καριέρας, ευπατρίδης της Δημόσιας Διοίκησης, ευτύχησε να επαινεθεί στη διάρκεια της καριέρας του από όλες τις πολιτικές παρατάξεις. Διόλου φειδωλός σε εύσημα ο Ε. Βενιζέλος τον απεκάλεσε “εντιμότατο και τον επαίνεσε δημόσια για τη διόρθωση του “λογιστικού λάθους” που κατέληξε στη μείωση της τιμής του άρτου. Γεγονός ουσιαστικό για τις λαϊκές τάξεις και ελκυστικό για τους Δημαγωγούς του Τύπου. Είναι γεγονός ευτράπελο όμως ότι ουδείς αποκομίζει όφελος από αυτό το λάθος. Επρόκειτο, δηλαδή, για πιστοχρέωση του λογαριασμού των αλευροβιομηχάνων. 

Μοιραία σύμπτωση στο πρόσωπο του Ε. Γαλόπουλου. Ενώ ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως από του βήματος της Βουλής του απηύθυνε δημόσιον έπαινον αποκαλώντας τον “υπάλληλο υποδειγματικής εντιμότητος”, ο επιφορτισμένος με την προανάκρισιν του σκανδάλου της νοθείας της κινίνης εισαγγελεύς τον καλούσε σε απολογία και τον προφυλάκιζε. Στο κλίμα αυτό διεξάγεται η συζήτηση της επερωτήσεως. Οι Βενιζελογείς Βουλευταί και το Λαϊκό Κόμμα, συνεπικουρούμενοι από το ΚΚΕ και τους μικρότερους σχηματισμούς, σφυροκοπούν την Κυβέρνησιν. Ο τύπος με κάθε τρόπο δημιουργεί  εμπρηστικό κλίμα στην κοινή γνώμη. Η ευαισθησία εύλογη. 

Ο άνθρωπος που συντέλεσε να γίνει το ψωμί πιο φθηνό, κατηγορείται για τη νοθεία του φαρμάκου που σώζει τη ζωή του Λαού. Η συζήτηση ζωηρότατη, ούτε λόγος για ψυχραιμία και λεκτική τουλάχιστον ευπρέπεια. Η λέξη “εντιμότατος” χρησιμοποιείται απ’ όλον τον Τύπο ως ύβρις. Ο Βενιζέλος στηρίζει τον Γαλόπουλον επιμένων ότι θα αλλάξει γνώμη γι’ αυτόν μόνον μετά από αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Νηφαλιότερες φωνές, όπως του Α. Παππά, Υπουργού Υγιεινής, και των Μαρή και Δεληγιάννη, Υπουργού και Υφυπουργού Οικονομικών, συνιστούσαν την ανάληψιν ενιαίας ευθύνης για την κινίνη με μόνο συντελεστή το Υπουργείο Υγιεινής. Όμως, δεν κατάφεραν να χαμηλώσουν τους τόνους της αντιπαραθέσεως. Οι διαξιφισμοί, δηλαδή, των Βενιζελικών Α. Παπαναστασίου, Γ Καφαντάρη, Γ. Κονδύλη, Ν. Κούνδουρου για τον πρώην αρχηγό τους, διεδέχοντο τις επιθέσεις του Αρχηγού του Λαϊκού κόμματος και των στελεχών του. Στη μέση ο Ε. Γαλόπουλος υψηλού ήθους, άρτιας επιστημονικής καταρτίσεως, κοινωνικά άμεμπτος, δεν υβρίζετο ευθέως στη Βουλή. Η αίθουσα της Εθνικής Αντιπροσωπείας είχε ακόμη κανόνες καλής συμπεριφοράς! Στην ουσία όλοι αναλώθηκαν σε λεκτικούς ακροβατισμούς και πολεμική ηχηρών επιθέτων και χαρακτηρισμών. Η αντίστροφη μέτρηση για την εκλογική ήττα της επόμενης χρονιάς είχε αρχίσει. 

Ο ιστορικός, όμως, πρέπει να διαβάσει πίσω από τις γραμμές των πρακτικών των τότε συνεδριάσεων της Βουλής. Η χρονική συγκυρία είναι μοιραία. Η Ελληνική οικονομία, η Ελληνική Διοίκηση άρχιζαν να ανακάμπτουν. Ορατά τα πρώτα ευοίωνα σημάδια Το χρηματιστηριακό κραχ του 1929 στις ΗΠΑ πολύ λίγο ή καθόλου επηρεάζει. Στο Διεθνές επίπεδο η διπλωματία της ορθολογιστικής θεώρησης των προβλημάτων αποδίδει καρπούς. Η Ελληνοτουρκική προσέγγιση, η διερευνητική επαφή με την Ιταλία του Μουσολίνι, η προσπάθεια κατανόησης της Σοβιετικής πραγματικότητας. Κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση η χώρα. Ομογενοποιήθηκε σε μεγάλο ποσοστό ο πληθυσμός, η παιδεία προχωρεί δυναμικά, οι τέχνες, η λογοτεχνία, η ποίηση ανθίζουν. 

Ένας ηλικιωμένος και κουρασμένος, μεγάλου όμως βεληνεκούς ηγέτης δίνει την τελευταία του μάχη. Γύρω του οι δικοί του, που πλέον δεν τον ακολουθούν όπως πρώτα, οι αντίπαλοί του που τον σέβονται ή τον μισούν θανάσιμα. Στο παιχνίδι μπαίνουν αυτονομούμενες οικονομικές και κοινωνικές δυνάμεις που δείχνουν τα δόντια τους. Από κοντά και ο Τύπος που αισθάνεται πλέον ως τέταρτη εξουσία. 

Η δικαστική συνέχεια έχει ενδιαφέρον. Ο Ε. Γαλόπουλος παρεπέμφθη με βούλευμα του Συμβουλίου των εν Αθήνας Πλημμελειοδικών στο Πενταμελές Εφετείο ως συνεργός και ηθικός αυτουργός υπεξαιρέσεως 7.000 χιλιογράμμων κινίνης αξίας 14.000.000 δρχ., αδίκημα διαπραχθέν κατ’ εξακολούθησιν από του έτους 1924 μέχρι του 1930 Μετά διαδικασίαν 50 ημερών ο Ευστ. Γαλόπουλος αθωώθηκε και απηλλάγει πάσης κατηγορίας την 20ήν Ιουνίου 1931. Η ζημιά όμως είχε γίνει. Ένας έντιμος διεσύρθη, η βέρνηση απεδοκιμάσθη, η κοινή γνώμη αναστατώθηκε, η λαμπρή προσπάθεια εκ συγχρονισμού της χώρας υπέστη σοβαρή καθίζηση. Η ελονοσία για μια ακόμη φορά έστω και έμμεσα, έβαλε την αρνητική της πινελιά στην ιστορία του τόπου. 

Και οι πρωταγωνιστές; Ο Ευστ. Γαλόπουλος εγκατέλειψε τη θέση του. Δραστηριοποιήθηκε στον ιδιωτικό τομέα με επιτυχία και απεβίωσε σε βαθύ γήρας το 1971. Τελικά δεν ευρέθη ο ένοχος της νοθείας. οι ραγδαίες εξελίξεις που επακολούθησα παραμέρισαν το ενδιαφέρον για το θέμα αυτό. Λίγα χρόνια μετά, το DDT έδωσε άλλη διάσταση στον ανθελονοσιακό αγώνα. Η κινίνη έγινε μουσειακό φαρμακευτικό είδος, ενώ για μικρό διάστημα χρησίμευσε ως λύση συναισθηματικών προβλημάτων τρυφερών υπάρξεων, μετέχοντας με την ασπιρίνη και το βιτριόλι στην προσπάθεια οικογενειακής αποκατάστασης! 

* Το παρόν αφιερώνεται στη μνήμη του Τάκη Δρίτσα, από τους τελευταίους ευπατρίδες φαρμακοποιούς του αιώνα μας, που είχε ζήσει από πολύ κοντά την απίστευτη αυτή ιστορία. 

ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

• -Βερέμης Θάνος, Ελευθέριος Βενιζέλος: Κοινωνία-Οικονομία-Πολιτική στην εποχή τη Αθήναι 1989. 
• -Δαφνή Γρ., Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων, τ. 2ος, Αθήναι 1955. 
• -Δέλτα Π.Σ., Ελευθέριος Βενιζέλος-Ημερολόγιο, Αθήναι 1988. 
• -Δρίτσας Π., Προσωπικές μαρτυρίες 1969-1980. -Μαρκαντωνάκης Γιάννης, Ελευθέριος Βενιζέλος, η άγνωστη ζωή του, Αθήναι 1987 
• -Μαρκεζίνη Σπ. Β., Πολιτική Ιστορία της Συγχρόνου Ελλάδας, τ. 3ος, Αθήναι 1994.

• Αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα της ΕΕΥΕΔ με την άδεια του Συγγραφέα.
• Οι φωτογραφίες προστέθηκαν από την ΕΕΥΕΔ.
• Αρθρο σε μορφή pdf : εδώ
• Επιμέλεια ψηφιοποίησης : Τασιόπουλος Αργύρης

• –  Λάμπρου Βαζαίου, Ταξιάρχου (ΥΙ)
• – Ημερομ. Ανάρτησης 2022.11.28

Ο 19ος αιώνας στην κοινωνική και πολιτική ζωή της χώρας έφερε την απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό, κυρίως όμως πολιτική και κοινωνική αυτογνωσία. Είναι λυπηρό, που σήμερα λειψά ενημερωμένοι και εν πολλοίς ανύποπτοι, υποτιμούμε ή παραγνωρίζουμε όσους με αγώνες, θυσίες και κυρίως ανυποχώρητη γενναιότητα έθεσαν σε κίνηση το τροχό της ζωής του Έθνους αμέσως μόλις σίγησαν τα όπλα. Οι πιο πεισματάρηδες το ξεκίνησαν πριν ακόμη και τη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Η ιδιότητα του πολεμιστή – αγωνιστή συνυπήρχε με την φλογερή γραφίδα ή την επιστημονική ιδιότητα σε πολλές περιπτώσεις. Ο Μακρυγιάννης , όχι τυχαία, μιλά για τον αγώνα «με το πέννα και το πάλα» Κι’ ήταν όσοι μορφώθηκαν με τόσες δυσκολίες , αγωνιστές που δεν δέχθηκαν «μύγα» στο σπαθί ή το κουμπούρι τους. Τόσα λίγα οι γενιές μας γνωρίζουν για τα ανυπότακτα και απολύτως ανεξάρτητα αυτά άτομα !

Η Εφημερίς «Ανεξάρτητος» εκδιδομένη από τον Π.Κ. Παντελή με αρχική κυκλοφορία το 1827 στην Ύδρα και εν συνεχεία στην Αθήνα, πρωτοστάτησε πάντοτε στους Αγώνες για το Σύνταγμα και κυρίως κατά της Βαυαρικής αυθαιρεσίας, χωρίς ποτέ να παραλείπει την μαχητική αναφορά σε όποια ατασθαλία των κρατικών ή κοινοτικών αρχών. Ιδρυτής και εκδότης του «Ανεξάρτητου» ήτο ο Παντελής Κ. Παντελή Υδραίος ναυτικός, Αγωνιστής του Ιερού Αγώνος. Στην πρώτη γραμμή του αγώνα της Ανεξαρτησίας με στέρεη οικογενειακή παράδοση ναυτοσύνης, μετεπήδησε αμέσως στο χώρο της δημοσιογραφικής μάχης υπέρ των δημοκρατικών ελευθεριών και κυρίως του δικαίου του Έθνους και των λαϊκών τάξεων ιδίως των αγωνιστών. Η επανάστασις της Γ΄ Σεπτεμβρίου τον βρίσκει εν φυλακίσει και την εφημερίδα του κατηργημένη.

Την 24η Σεπτεμβρίου επανεκδίδεται ο «Ανεξάρτητος». Στο πρώτο κύριο Άρθρο της νέας έκδοσης σημειώνει ο Π. Κ. Παντελή.

«Προ ολίγου καιρού ο Ανεξάρτητος έπαυσεν υποκύψας εις τας  εναντίον του τύπου καταδιώξεις του παρελθόντος συστήματος.  Ήδη αληθής Ανεξάρτητος εις ολόκληρον το Ελληνικόν Έθνος ,  δια να ενώσει αυτήν με την φωνήν του  υψώνει την φωνή του  και των  ελεύθερου ελληνικού τύπου της πρωτευούσης  Επαρχιών».  

Ήταν τέτοιας έντασης και έκτασης η διαμάχη της Εφημερίδος με τας  Βαυαρικάς αρχάς ώστε ο εκδότης της, άλλαξε το οικογενειακό του  όνομα Παντελή σε Ανεξάρτητος και έκτοτε η οικογένεια διατηρεί το  επίθετο αυτό λειτουργούσα ως «οικογένεια Ανεξαρτήτου».  

Στο φύλλο λοιπόν της 24ης Σεπτεμβρίου του 1843 καταχωρείται  και σχολιάζεται είδησις περί προσλήψεως ιατρών δια τας ανάγκας του  Ελληνικού Στρατού. Η περιγραφή των γεγονότων, οι κρίσεις , τα επίθετα  που χρησιμοποιούνται και το ύφος του συντάκτου είναι χαρακτηριστικά  της νοοτροπίας εποχής και της μαχητικότητας των ανθρώπων που  αντετάχθησαν στην Βαυαρική παρουσία στη χώρα. Η γενεά αυτή ώθησε  τη χώρα με γρήγορους ρυθμούς να συνταχθεί με το πνεύμα του  Ευρωπαϊκού διαφωτισμού. Την έφερε κοντά στα τότε σύγχρονα ρεύματα  της Συνταγματικής Δημοκρατικής τάξης της κοινωνικής προόδου και  δικαιοσύνης.

«Η επί των Στρατιωτικών Γραμματεία της Επικρατείας δηλοποιεί,  Ότι επειδή ο Ελληνικός Στρατός έχει ανάγκην ιατρών,  προσκαλούνται όσοι επιστήμονες ιατροί Έλληνες το γένος  επιθυμούν να καταταχθούν εις την υπηρεσίαν αυτού, ν’ αναφέρωσι  περί τούτου όσον τάχιστα εις την Γραμματείαν ταύτην  

Αθήναι την 10 Σεπτεμβρίου 1843.  –

Έλλην Ιατρός ζητών θέσιν προσέφερεν εαυτόν εις στρατιωτικήν  υπηρεσίαν κατά την ανωτέρω κοινοποίησιν της Γραμματείας των  Στρατιωτικών, ο δε Γραμματεύς διευθύνει αυτόν εις τον υπάλληλόν   του υπόψιν φιλέλληνα Βαυαρού Τραίμπερ, δια να συνομιλήση μετ’  αυτού του εις την Γραμματείαν ακόμη υπαλλήλου Βαυαρού.  

Ο ρηθείς ούτος Βαυαρός κατά τον σύνηθες αυτού τρόπον,  εις συζήτησιν περί Ιατρικής θέσεως, ευθύς  πριν έμβωσιν  αναισχύντως και αφόβως με το πλέον αναιδή και Βαυαρικόν εκείνο  ύφος, λέγει προς τον ιατρόν Έλληνα τι εκάματε σεις με το  Σύνταγμα σας ; ο διευθυνόμενος προς τον Βαυαρόν τούτον ιατρός  τον απεκρίθη , ο λόγος εδώ δεν είναι περί συντάγματος, αλλά περί  ιατρικής θέσεως, ως ο Γραμματεύς απαίτει και σε διέταξεν τότε ο  ρηθείς Βαυαρός, απαντά προς τον Έλληνα ιατρόν με τον σύνηθες  αυτού περιφρονητικόν τρόπον δεν έχω εκγώ τέσιν τα εσέ αν τέλης  να στέλλη εγκώ εις το Καρπενήσιον (Καπερναούμ), ο ιατρός έλλην  τον απαντά να διατηρήση την θέσιν ταύτην δια τον εαυτόν του.  Ιδού πως περιφρονώνται οι Έλληνες, οι έχοντες αρκετά δικαιώματα  και μάλιστα αφού η επί των Στρατιωτικών Γραμματεία επροκάλεσεν  αυτούς δια να καταχθώσιν. Ιδού διατί κραυγάζουσι όλοι  ομοθυμαδόν ότι χρεωστείται γενική έξωσις διότι κάν μικρόν,  ελάχιστον μόλυσμα μείνει εις την Ελλάδα, είναι ικανόν να μολύνη  όλον το φύραμα της τρίτης Σεπτεμβρίου.  Αφήνομεν την κρίσιν ταύτην εις την επί των Στρατιωτικών  Γραμματείαν όπως δικαιώσει την αίτησιν του αγωνιστού τούτου  Έλληνος».  

Είναι απολαυστικό στην αμεσότητα του αυτό το κείμενο. Το γλωσσικό  ιδίωμα της εποχής, ο ενθουσιασμός της ακόμη νωπής Γ΄ Σεπτεμβρίου, η  ανάγκη προβολής στοιχείων πραγματικής φιλοπατρίας του δίνουν  εξαιρετική θέση στον σχολιασμό των τεκταινομένων τότε στη Δημόσια  Διοίκηση.  

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Η ΕΕΥΕΔ πρόσθεσε αποσπάματα από την το λήμμα της wikipedia με τον τίτλο η Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου.

Οκτώ χρόνια μετά την ενηλικίωση του Όθωνα, η κατάσταση στον ελλαδικό χώρο ήταν δραματική. Μεγάλα προβλήματα, όπως η αγροτική γη, οι εθνικές γαίες, η εκπαίδευση κ.ά. συνέχισαν να ταλανίζουν τη χώρα, με αποτέλεσμα την δικαιολογημένη δυσφορία του λαού. Η χώρα είχε περιέλθει σε δεινή οικονομική θέση, στα πρόθυρα πτωχεύσεως, λόγω αδυναμίας αποπληρωμής του δανείου 60 εκατομμυρίων γαλλικών φράγκων.

Η παραπάνω κατάσταση οδήγησε στην εκδήλωση κινήματος. Η αρχική ημερομηνία εκδήλωσης του κινήματος είχε ορισθεί να είναι η 25η Μαρτίου 1844, για να συμπίπτει με τον εορτασμό της επανάστασης. Ο ενθουσιώδης όμως Μακρυγιάννης διέδωσε το μυστικό σε πολλούς, με αποτέλεσμα να επισπευσθεί η εκδήλωση του κινήματος. Το κίνημα είχε αποφασισθεί να ξεσπάσει στους στρατώνες, έτσι ώστε να ακινητοποιηθούν άμεσα τα στελέχη του Οθωνικού καθεστώτος. Έτσι, τη νύχτα της 2ης προς 3ης Σεπτεμβρίου πολλά σημαίνοντα στελέχη του κινήματος κατευθύνθηκαν προς το σπίτι του Μακρυγιάννη για να δώσουν το τελικό σύνθημα. Η χωροφυλακή παρατήρησε τις ύποπτες κινήσεις γύρω από την οικία του και την περικύκλωσαν. Ο Καλλέργης, συνειδητοποιώντας την κρισιμότητα της κατάστασης, κατέφθασε στους στρατώνες και ξεσήκωσε τους αξιωματικούς με το σύνθημα “Ζήτω το Σύνταγμα“. Αμέσως διέταξε έναν λόχο να διαλύσει την πολιορκία του οίκου του Μακρυγιάννη και άλλον ένα να ανοίξει τις φυλακές του Μεντρεσέ, ενώ αυτός παράλληλα κατευθυνόταν με 2.000 στρατιώτες στα ανάκτορα. Επιπλέον είχε στείλει στρατιωτικά αποσπάσματα να καταλάβουν το νομισματοκοπείο, την Εθνική Τράπεζα, το Δημόσιο Ταμείο και τα διάφορα υπουργεία.

Η άφιξη του στρατού με ζητωκραυγές και συνθήματα συντέλεσε, ώστε να σπεύσουν προς τα ανάκτορα και οι κάτοικοι της Αθήνας και να ενωθούν με τον στρατό. Ο Βασιλιάς έστειλε τον υπασπιστή του Γαρδικιώτη Γρίβα και τον υπουργό στρατιωτικών Αλεξάκη Βλαχόπουλο να βολιδοσκοπήσουν την κατάσταση και να προσπαθήσουν να μεταπείσουν τους στρατιώτες. Κατά διαταγή όμως του Καλλέργη συνελήφθησαν αμέσως. Ο Όθωνας, φοβούμενος για τα χειρότερα, έστειλε τον Στάινστορφ, τον διαγγελέα του, στο Σχινά για να φέρει τα πυροβόλα. Ο τελευταίος όμως προτίμησε να συνταχθεί με τους επαναστάτες.

Στις 3 τα ξημερώματα προσήλθαν και οι πολιτικοί αποστάτες και μέλη του Συμβουλίου της Επικρατείας, ο Α. Μεταξάς, ο Α. Λόντος, ο Κ. Ζωγράφος, ο Ρ. Τζουρτζ, κάλεσαν τους υπόλοιπους συμβούλους της επικρατείας σε συνεδρία για να επικυρώσουν τις επαναστατικές πράξεις.^[2] Το συμβούλιο αναγνώρισε το κίνημα, καθόρισε τη σύγκληση Εθνοσυνέλευσης και διόρισε επιτροπή υπό τους Γεώργιο Κουντουριώτη, Λ. Μαυρομιχάλη, Γ. Λινιάνα, Γ. Ψύλλα, Ανδρέα Λόντο και Κ. Προβελέγγιο, η οποία θα παρουσίαζε τις αποφάσεις του στο Βασιλιά. Το νέο υπουργικό συμβούλιο, στο οποίο συμμετείχαν στελέχη και από τα τρία μεγάλα κόμματα, είχε ως εξής (Κυβέρνηση Ανδρέα Μεταξά 1843): Πρόεδρος και υπουργός εξωτερικών Ανδρέας Μεταξάς, υπουργός στρατιωτικών ο Ανδρέας Λόντος, υπουργός Ναυτικών ο Κωνσταντίνος Κανάρης, υπουργός Δικαιοσύνης ο Λέων Μελάς, υπουργός εκκλησιαστικών & παιδείας ο Μιχαήλ Σχινάς, υπουργός Οικονομικών ο Δρόσος Μανσόλας και υπουργός Εσωτερικών ο Ρήγας Παλαμήδης.

Ο λαός και ο στρατός διαλύθηκαν στις 3 το μεσημέρι, αφού πληροφορήθηκαν ότι όλα τα αιτήματα έγιναν αποδεκτά. Τέλος, με βασιλικά διατάγματα η 3η Σεπτεμβρίου ανακηρυσσόταν σε μέρα εθνικής γιορτής, ενώ ο Δημήτριος Καλλέργης παρασημοφορούνταν, ως αρχηγός του επαναστατικού κινήματος.

Επεμέλεια Ανάρτησης : Τασιόπουλος Αργύρης

• – 2022.11.16
• – Παρουσίαση Βιβλίου
• – ΕΕΥΕΔ

Γιώργος Δαλαμάγκας :

Απόφοιτος της Στρατιωτικής Ιατρικής Σχολής , Τάξη 1958. Κατατάχθηκε στην Ελληνική Χωροφυλακή το 1964. Έλαβε την ειδικότητα Παθολογίας και Καρδιολογίας. Αποστρατεύθηκε στις 03-06-1987 με το βαθμό του ταξιάρχου του Υγειονομικού. Πλήρες Βιογραφικό του εδώ

Εχει να παρουσιάσει αξιόλογο συγγραφικό έργο. Έχει δωρήσει στην Βιβλιοθήκη της ΕΕΥΕΔ σειρά Βιβλίων, παρουσιάσεις των βιβλίων αυτών είναι αναρτημένες στην Φυσική μας Βιβλιοθήκη.

---

• Το νέο βιβλίο του Γ. Δαλαμάγκα φέρει τον τίτλο

ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΠΑΝΔΗΜΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ , ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΕ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ, ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΕΝΗ ΜΕ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ”

Μέσα σε λίγες σχετικά σελίδες παρουσιάζονται οι Πανδημίες που ενέσκηψαν στην ανθρωπότητα. Η ιδιότητα του ως ιατρού και συγγραφέα δίνει την δυνατότητα στον αναγώστη να αποκτήσει μια πληρη εικόνα χωρίς να χαθεί στις λεπτομέρειες. Αναρτήσαμε ήδη στην Ηλεκτρονική μας Βιβλιοθήκη μια περίληψη του Βιβλίου, 27 σελίδων από την οποία παρουσιάζουμε εδώ την εισαγωγή της:

Οι άνθρωποι του 21ου αιώνα, τουλάχιστον αυτοί που ζούσαμε στις ανεπτυγμένες χώρες, πιστεύαμε ακράδαντα, πως ήμασταν προφυλαγμένοι και άτρωτοι από τις μικροβιακές λοιμώξεις. Ως τη στιγμή που εμφανίστηκε ο κορονοίός ποτέ δε φανταζόμασταν, πως θα εμφανιζόταν στις μέρες μας ένας άγνωστος θανατηφόρος ιός που θα αναστάτωνε τόσο πολύ τη ζωή μας, που θα έφερνε τόσο μεγάλο φόβο, τόσους πολλούς θανάτους και ανυπολόγιστες οικονομικές καταστροφές σε τόσο μεγάλο αριθμό ανθρώπων, ανεξάρτητα από τον τόπο διαμονής τους, την ηλικία τους, την οικονομική τους κατάσταση και την κοινωνική τους θέση. Η προηγμένη ανθρωπότητα του 21ου αιώνα βρέθηκε αμήχανη και άοπλη να αντιμετωπίσει την πανδημία του κορονοϊού. Τα όπλα που διέθετε ήταν άσφαιρα και άρα ανύπαρκτα. Ήταν ακριβώς τα ίδια που διέθεταν οι υπανάπτυκτες κοινωνίες των ανθρώπων των παλαιότερων εποχών, αφού επιδημίες ή πανδημίες δεν έπαψαν να εμφανίζονται κατά καιρούς από αρχαιοτάτων χρόνων στον πλανήτη και να προκαλούν τις ίδιες τρομακτικές συνέπειες. Οι άνθρωποι βρίσκονταν στο έλεος των επιδημιών και έφευγαν κατά σωρούς αβοήθητοι. Τα μέσα στα οποία κατέφευγαν και τότε οι αρχές ήταν ο άμεσος ενταφιασμός των πεθαμένων, ( υπήρξαν και μαζικές ταφές ), η καραντίνα των ασθενών ή των φορέων της νόσου και η σύσταση για αυστηρή τήρηση των κανόνων προφύλαξης από τους υγιείς.

Μαρτυρίες για την αναστάτωση, το φόβο και τον πανικό που έφερναν στις κοινωνίες οι πανδημίες, αλλά και γενικά για τη συμπεριφορά των ανθρώπων στη διάρκεια της κάθε επιδημίας και για τις μεθόδους με τις οποίες οι αρχές αντιμετώπιζαν όλες αυτές τις συνέπειες, έχουμε από πολλούς συγγραφείς και λογοτέχνες.

Από τα διηγήματα του Αλέξ. Παπαδιαμάντη (1851-1911), το «Βαρδιάνος στα Σπόρκα» και την «Χολεργιασμένη» , μαθαίνουμε, πως οι σύγχρονοί του έπαιρναν και τότε τα ίδια περίπου μέτρα με αυτά που παίρνουμε εμείς σήμερα και πως ούτε και οι σκέψεις τους ήταν πολύ διαφορετικές από τις δικές μας. Αξίζει να αναφερθεί η κατάθεση της μαρτυρίας του Παπαδιαμάντη για την επιδημία της χολέρας στα δυο παραπάνω βιβλία του. Ο άγιος των γραμμάτων μας δεν απέφυγε να ψέξει την ανικανότητα του Ελληνικού κράτους να αντιμετωπίσει το έκτακτο πρόβλημα της πανδημίας της χολέρας, αλλά και να στηλιτεύσει και τη συμπεριφορά κάποιων επιτήδειων, οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι το φόβο, τον πανικό και την άγνοια των συνανθρώπων τους, πλούτιζαν. Για την ανικανότητα του κράτους, διαβάζουμε στο «Βαρδιάνος στα Σπόρκα»: «Θα έλεγέ τις, ότι η χώρα αυτή ηλευθερώθη επίτηδες, δια να αποδειχθή, ότι δεν ήτο ικανή προς αυτοδιοίκησιν». Και για την συμπεριφορά των ανθρώπων: «..κακή υποψία, δυσπιστία και ιδιοτέλεια, χωρούσα μέχρι απανθρωπίας εβασίλευε πανταχού. Όλα ταύτα ήσαν εις βάθος, και ο φόβος της χολέρας ήτο εις την επιφάνειαν. Θα έλεγέ τις, ότι η χολέρα ήτο μόνο πρόφασις και ότι η εκμετάλλευσις των ανθρώπων ήτο η αλήθεια. Το δαιμόνιον του φόβου είχεν εύρει επτά άλλα δαιμόνια πονηρότερα εαυτού και είχε λάβει κατοχήν επί του πνεύματος των ανθρώπων..».

Στο διήγημα, «η Χολεργιαμένη», ο Παπαδιαμάντης εκφράζοντας ίσως και τα δικά του πιστεύω, οπωσδήποτε όμως διερμηνεύοντας τα αισθήματα του λαού, βάζει στο στόμα της πρωταγωνίστριάς του να φανερώνει, τον τρόπο με τον οποίο ο λαός ερμηνεύει τα «μυστήρια» φαινόμενα και τον τρόπο που ο ίδιος ο λαός τα θεραπεύει. Λέει η χολεριασμένη: «Σαν ήρθε η φοβερή χρονιά, που έφερε την κατοχήν των Αγγλογγάλλων και την χολέρα, που βάσταξε τρεις μήνες, κι έπαψε την ημέρα του Αγίου Φιλίππου, ύστερα από μεγάλη λιτανεία και δέηση που έκαμε ο λαός με τους παπάδες, με τα εικονίσματα, με Σταυρούς και με ξεφτέρια….». Και άλλοι λογοτέχνες αναφέρουν, ότι ο κόσμος τέτοιες καταστροφικές επιδημίες ή πανδημίες τις θεωρούσε θεόσταλτες τιμωρίες για τις αμαρτίες των ανθρώπων και γι’ αυτό έτρεχε σε εκκλησίες και μοναστήρια για να προσευχηθεί, ώστε να συγχωρεθούν οι αμαρτίες του και να σωθούν. Πολλοί δώριζαν και εκτάσεις τους στα μοναστήρια. Και ο Αλμπέρ Καμύ στον πρόλογο του μυθιστορήματος «Η Πανούκλα» λέει: «Υπήρξαν στον κόσμο τόσες “πανούκλες” όσοι και πόλεμοι, παρ’ όλα αυτά οι πανούκλες και οι πόλεμοι βρίσκουν τους ανθρώπους το ίδιο απροετοίμαστους». Άλλοι συγγραφείς που εμπνεύστηκαν από τις επιδημίες και έγραψαν γι’ αυτές ήταν: ο Βοκκάκκιος με το «δεκαήμερο», ο Ίνγκμαρ Μπέρκμαν με την «Έβδομη Σφραγίδα», ο Εμ. Λυκούδης με το «Η Ξένη του 1854», ο Τόμας Μανν με την ταινία «Θάνατος στη Βενετία» και άλλοι. Δεν υπάρχει λοιπόν καμία αμφιβολία, πως παθογόνοι μικροοργανισμοί εμφανίστηκαν κατά καιρούς στη γη μας και προκάλεσαν αρρώστιες που εξαπλώθηκαν με τη μορφή επιδημιών ή πανδημιών σε ολόκληρο τον πλανήτη, προκαλώντας το θάνατο σε εκατομμύρια ανθρώπους, ανυπολόγιστες οικονομικές καταστροφές στον κόσμο, δυσάρεστες επιδράσεις στην ψυχολογία του και δυσμενείς επιπτώσεις στον πολιτισμό της κάθε εποχής. Να διευκρινισθεί, πως Επιδημία έχουμε όταν η εξάπλωση της νόσου περιορίζεται στην έκταση μιας περιορισμένης περιοχής ή μιας χώρας, ενώ Πανδημία έχουμε όταν η νόσος εξαπλώνεται στο χώρο μιας ή περισσοτέρων ηπείρων. Ο σύγχρονος άνθρωπος, που είχε στη διάθεσή του άφθονα αγαθά και πάμπολλα μέσα και που απολάμβανε ένα υψηλό επίπεδο υγιεινής ζωής, χάρη στις απίθανες κατακτήσεις του στους τομείς της Ιατρικής, της Τεχνολογίας και της Βιοτεχνολογίας, ήταν δύσκολο να πιστέψει, πως θα τον έβρισκε ένα τόσο μεγάλο κακό, για το οποίο δεν θα διέθετε το παραμικρό αποτελεσματικό μέσον για να το αντιμετωπίσει.

Και όμως η Πανδημία Covid-19 είναι γεγονός. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) το ανακοίνωσε στις 31-01-2020. Μέσα μόνο σε ένα μήνα ο ιός εξαπλώθηκε από την Κίνα, (από την πόλη Γιουχάν, όπου εδρεύει το Ινστιτούτο Ιολογίας, ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα κορονοϊών παγκοσμίως ) σε όλες τις ηπείρους και σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, αχρηστεύοντας τα υγειονομικά συστήματα και των πιο αναπτυγμένων χωρών, θανατώνοντας έως τώρα, πάνω από 5 εκατ. ανθρώπους, προσβάλλοντας άλλα 253 περίπου εκατ. ανθρώπους, 222 χωρών και διαλύοντας γιγάντιες και ευημερούσες οικονομίες. Στην Ελλάδα έως τώρα προσβλήθηκαν 808.297 άνθρωποι, πέθαναν 16.493 και ανένηψαν 718.363 περίπου. .[……….]

Δείτε το πλήρες κείμενο με γενικές παρατηρήσεις και αναφορές στις χειρότερες από τις θανατηφόρες, επιδημίες . Είναι αναρτημένο στην ηλεκτρονική μας Βιβλιοθήκη εδώ.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή
Ι. Πανδημίες και επιδημίες από μικρόβια
ΙΙ. Πανδημίες και επιδημίες από ιούς
Επίλογος
Βιβλιογραφία

ISBN13	9789604542697
Εκδότης	ΕΡΩΔΙΟΣ
Σειρά
Χρονολογία Έκδοσης	Ιανουάριος 2022
Αριθμός σελίδων	68
Διαστάσεις	17×12

Επιμέλεια Ανάρτησης : Τασιόπουλος Αργύρης

• – 2022.11.13
• – Κ. Δ. Γαρδίκα  Ομότ. Καθηγητή Παν/μίου Αθηνών Υπιάτρου, (το 1940) 

Ο Καθηγητής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνος Δ. Γαρδίκας (1913-2003). Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια, με καταγωγή από τα Λαγκάδια Γορτυνίας, ο Κ. Δ. Γαρδίκας σπούδασε στην Ιατρική Σχολής Αθηνών, απ’ όπου απεφοίτησε το 1935, και αναγορεύτηκε Διδάκτωρ το 1942. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία, όπου αναγορεύθηκε Master of Science (1947) και Doctor of Philosophy (1949). Υπηρέτησε ως νοσοκομειακός γιατρός στον «Ευαγγελισμό» από το 1939 έως το 1981, με εξαίρεση τις περιόδους του Ελληνοϊταλικού Πολέμου και των σπουδών του στη Βρετανία . Διευθυντής της Παθολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός» από το 1955, Καθηγητής Προπαιδευτικής Παθολογίας και Ειδικής Νοσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας από το 1968, συνδύασε την κλινική παθολογία με τη συνεχή εκπαίδευση νέων γιατρών και φοιτητών. Διακρίθηκε επίσης στον τομέα της έρευνας, ιδρύοντας το 1969 πρότυπη ερευνητική Μονάδα στον «Ευαγγελισμό», ενώ θεωρείται ως ο εισηγητής στην Ελλάδα της αιματολογίας στην κλινική πράξη. (Πηγή Βιογραφικού  https://www.healthview.gr/)

EΝΑΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΠΕΖΙΚΟΥ  ΘΥΜΑΤΑΙ *

ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ Ελλάδα της παρακμής, που ηδονιζόμαστε ακούγοντας τον Διονύση Σαββόπουλο  να μας αποκαλεί Έλληνες με το γνωστό χυδαίο πρόθεμα, το έπος του ’40 ηχεί σαν ένας απόμακρος  μύθος, η δε ανάμνησή του άσκοπη ενασχόληση. Και δίκαια αναρωτιόμαστε σαν τον ήρωα του Τεπελενιού: «Πως καταντήσαμε λοχία…».  Και έχουν περάσει 50 μόνο χρόνια…  

Εκείνο το πρωί δεν ξεχνιέται. Ξυπνήσαμε με τις σειρήνες και ρωτούσαμε γιατί. Από στόμα σε στόμα, μάθαμε ότι μας είχαν κηρύξει πόλεμο οι Ιταλοί. Αργότερα μαθεύτηκε ότι στις 3 το πρωί ο Γκράτσι είχε επιδώσει στο Μεταξά θρασύ τελεσίγραφο. Η μικρή Ελλάδα χωρίς δισταγμό απάντησε: ΟΧΙ! Είναι μαθημένη να λέει όχι. Η μοίρα καμιά φορά επιλέγει τους αδύνάτους της γης να αντιμετωπίζουν τους ισχυρούς. 

Το πρωί εκείνο, ισοδυναμούσε με αιώνα. Σε τέτοιες ώρες η έννοια του χρόνου καταργείται. Νέοι, γέροι, παιδιά ξεχύνονταν στους δρόμους σαν σε  ξέφρενο πανηγύρι. Μόνο τα γιορτινά τους δεν είχαν φορέσει. Και όλο  έλεγαν με ανακούφιση: Επί τέλους! Ολοι βέβαια ξέρουν τα δεινά του πολέμου. Κατόρθωσαν όμως να τα ξεχάσουν. Δεν γινόταν αλλιώς. Τον τελευταίο καιρό μας είχαν φερθεί πολύ πρόστυχα οι Ιταλοί, και με τον  άνανδρο τορπιλισμό της Ελλης, την ημέρα της Μεγαλόχαρης, είχε προστεθεί στην προστυχιά και η βλαστήμια.  

Κάτι που δίνει μοναδικότητα στο έπος του ’40 είναι ότι όλοι μπήκαν με  ενθουσιασμό στον αγώνα, χωρίς καμιά οργανωμένη ψυχολογική προετοιμασία, χωρίς πατριδοκάπηλους λόγους, χωρίς θούρια ή εμβατήρια, χωρίς  «Μαύρη είναι η νύχτα στα Βουνά κ.λπ.». Ο καθένας μας χωριστά, χωρίς  καμμιά συνεννόηση, καταλάβαμε ότι πρέπει να πούμε το ΟΧΙ χωρίς δισταγμό. Και το είπαμε.  

Μέσα στο γενικό εκείνο πανηγύρι, εγώ 27 χρονών γιατρός στον “Ευαγγελισμό”, βρήκα τη στρατιωτική στολή και το μπαουλάκι εκστρατείας που  τα είχα από την Σχολή Εφέδρων Σύρας καθώς και το στρατιωτικό μου απολυτήριο. Μετά, πετάχτηκα στον “Ευαγγελισμό” για κάτι εκκρεμότητες,  αποχαιρέτησα ένα θλιμμένο πρόσωπο και γύρισα σπίτι. Φόρεσα τη στολή  μου. Η μεγάλη στιγμή, ο αποχωρισμός των γονιών μου. Με τον πατέρα μου  δεν περίμενα δυσκολίες. Πολεμιστής του 1897 και εθελοντής στους Βαλκανικούς Πολέμους ήξερε τον αδυσώπητο Νόμο της ανάγκης. Αλλά με τη  μάνα μου όμως; Και τότε βρέθηκα μπροστά στο θαύμα. Η μάνα μου ευαίσθητο και εύθραυστο πλάσμα ήταν παροιμιώδης ως φοβιτσιάρα. Και  όμως…, αυτή που κάθε φορά που ο κανακάρης της πήγαινε καμιά διήμερη  εκδρομή κάπου κοντά, στη Βουλιαγμένη, να πούμε, ή στο Σούνιο, έκλαιγε  απαρηγόρητα, εκείνη τη στιγμή στύλωσε τα πόδια της, όρθωσε το αδύναμο  κορμί της και με φίλησε χωρίς ένα δάκρυ. Δεν υστερούσε σε τίποτε από τις  μανάδες της Σπάρτης του Τυρταίου:  

Αγετ’ω Σπάρτας Ευάνδρω

Κώροι πατέρων πολιστάν

……………….

Μη φειδόμενοι ζωάς

ου γαρ πάτριον τα Σπάρτας,

Δεν ήταν η μάνα μου μόνο που δεν έκλαψε. Αδάκρυτες οι γυναίκες αποχαιρετούσαν τους άνδρες τους, αδάκρυτες και οι κοπέλλες αποχαιρετούσαν τους καλούς τους. Και αυτές που ο δικός τους είχε καταφέρει να μη  πάει στο μέτωπο, νοιώθαν ταπεινωμένες και ντροπιασμένες.  

Η ιστορία αναφέρει μόνο τις ηρωίδες της Πίνδου και τις αδελφές νοσοκόμους. Και δίκαια βέβαια, αλλά και οι άλλες οι πολλές, περήφανες για  τον δικών τους στο μέτωπο, κλεισμένες μέσα, πιστές με πνιγμένο κάθε ερωτικό πόθο, πλέκαν κάλτσες, γράφαν γράμματα. – Αχ! αυτά τα γράμματα  που χιλιοδιαβάζονταν όταν έφθαναν- και περίμεναν. Αυτή ήταν η καθολική συμβολή των γυναικών στον αγώνα.  

11 η ώρα το πρωί, κατατάγηκα στα Παραπήγματα, υπίατρος ιατρός  Τάγματος του 1ου Συντάγματος Πεζικού. Και από κει.…….. 

Τι έκανες στο Μεγάλο Πόλεμο Μπαμπά; έγραφαν οι γνωστές αφίσες  του Kitchener στην Αγγλία στον 1ο Παγκόσμιο. Τι έκανες στον Πόλεμο Θανάση, ρωτάει αργότερα ο Θανάσης Βέγγος.  Και μένα τώρα όταν οι ξαγγονούλες μου, τις ώρες που λέμε παλιές ιστορίες με ρωτούν: Τι έκανες στον Πόλεμο Παππού; τους λέω: Χρυσά μου, ο  παππούς σας δεν ήταν ήρωας, Ιταλούς ούτε έπιασε, ούτε τους τρόμαξε  μόλις τον είδαν. Ενα βράδυ έφυγε με νηοπομπή από το Σκαραμαγκά. Στον  καθένα μας, δίναν ένα σωσίβιο. Στους κουτούς που ρωτούσαν γιατί, τους  λέγαν ξερά: Γι’ασκήσεις. Στη συνέχεια χίλιοι άνθρωποι, το Τάγμα, αρχίσαμε την πορεία. Εγώ με τον άλλον γιατρό πίσω από τη φάλαγγα, βοηθούσαμε αυτούς που από κούραση πέφταν. Περπατάγαμε, περπατάγαμε. Και  να βρέχει αδιάκοπα. Μούσκεμα μέχρι το κόκκαλο. Αμίλητοι περπατάγαμε.  Μόνο τα πόδια μας δούλευαν. Τελικά φτάσαμε στη θρυλική Κορυτσά που  την είχαν από μέρες ελευθερώσει πραγματικά παληκάρια, πριν, από μας.  Η πόλη κόχλαζε από Ελληνισμό, Είδα από κοντά, τους Βορειοηπειρώτες  να κλαίνε σαν τα μικρά παιδιά. Παντού κυμάτιζε η κυανόλευκη στα σπίτια,  στα μαγαζιά, στις πλατείες. Και όμως πρόσφατα, Ελληνας, τέως Υπουργός,  τους αποκάλεσε Αλβανούς που μιλούν Ελληνικά! Καλά, όλες εκείνες οι γαλανόλευκες έχουν ξεχαστεί; Η ιστορική αμνησία ενός Εθνους είναι προμήνυμα ολέθρου του. Κακόμοιροι Βορειοηπειρώτες! Δύο φορές προδομένοι από τους ισχυρούς της Γης. Στα μαγαζιά ακούγαμε τη φωνή της θρυλικής Σοφίας Βέμπο. Την Βέμπο που την έχουμε σχεδόν ξεχάσει, γιατί  ίσως είμαστε μικροί για να τη θυμόμαστε: Παιδιά της Ελλάδος Παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά, σας θυμόμαστε όλες… Την ακούγαμε  και κλαίγαμε και κλαίγοντας αντλούσαμε κουράγιο. Και σε διψασμένες νεανικές φαντασιώσεις, νοιώθαμε τα κορίτσια της Ελλάδος πλάι μας, σχεδόν  ερωτικά.  

Από την Κορυτσά, μέσα από κατσικομονοπάτια ανεβήκαμε σε πελώρια  βουνά. Ολα χιονισμένα. Η μια χιονοθύελλα μετά την άλλη. Τελικά φτάσαμε στον προορισμό μας, μια βουνοκορφή στο βουνό Τομόρι. Εγώ γιατρός διλοχίας Προφυλακών, με τους Ιταλούς τριακόσια μέτρα μακρυά μας.  Εκεί περάσαμε το βαρύ χειμώνα. Σε μια καλυβούλα από κλωνιά κοιμόμαστε ο υπολοχαγός, ο επιλοχίας, ο μάγειρας, οι δύο τηλεφωνητές και εγώ,  στο πλάι για να χωράμε, και έπρεπε να γυρίζουμε στο άλλο πλάι μαζί.  Τον ερχομό του καινούργιου χρόνου, είχαμε πει να τον γιορτάσουμε.  Και τα μεσάνυχτα βγήκαμε έξω στο ήρεμο βαθύ σκοτάδι του βουνού,  αγκαλιαστήκαμε και αλληλοφιληθήκαμε. Τις ευχές που δίναμε τις έχω ξεχάσει. Ανθρωποι άγνωστοι μεταξύ μας πριν από δύο μήνες, με τεράστιες  διαφορές παιδείας, καλλιέργειας και κοινωνικής τάξεως, νοιώθαμε όχι  απλώς σαν αδέλφια. Είχαμε γίνει Ενα.  

Μεγάλες μάχες σαν αυτές του Γράμμου, της Κλεισούρας ή του Τεπελενιού δεν δώσαμε, αλλά και σε μας κάθε φορά που οι Ιταλοί ξεμύταγαν, τα  παιδιά μας τους γύριζαν πίσω. Τα μουλάρια εξαντλημένα από τις μακρές  πορείες στα βουνά, ψοφούσαν το ένα μετά το άλλο. Ο εφοδιασμός δύσκολος. Κάποτε μείναμε νηστικοί χωρίς ψωμί για τρεις ημέρες. Κανένας  δεν βαρυγγόμιασε. Σε μια εξαντλητική πορεία έννοιωσα ισχυρό πόνο στο  στήθος. Νόμιζα ότι πέθαινα. Ξαπόστασα σε μία κοτρώνα βογγώντας. Σιγά  σιγά ο πόνος λιγόστεψε. Τελικά στο νοσοκομείο Κορυτσάς, μου βρήκαν  αυτόματο πνευμοθώρακα. Με αναρρωτική άδεια έφτασα στην Αθήνα,  λίγες ημέρες πριν μπουν οι Γερμανοί. Μετά αρκετά χρόνια με κάλεσαν να  παραλάβω ένα μικρό παρασηματάκι. Δεν πήγα να το πάρω. Εννοιωθα ότι είχα κάνει τόσο λίγα.

Υστερα από το ταπεινό μου αυτό πολεμικό οδοιπορικό μερικές εμπειρίες και γενικότερες κάπως παρατηρήσεις.  

1. Μη περιμένετε από έναν νεαρό υπιατράκο να σχολιάσει γενικότερα την ιστορία του Αλβανικού Πολέμου. Αλλά εδώ μερικές λέξεις οργής. Δεν αποδυθήκαμε στον αγώνα ούτε γι’ ανταλλάγματα ούτε για να μας θαυμάζει ο κόσμος. Αλλά κανείς δεν φανταζόταν ότι στη συνέχεια όλα, όλα θα ξεχνιόνταν τόσο γρήγορα. Γνωστός μου Αγγλος δεν ήξερε καν τον αγώνα μας και μου μιλούσε για τις ηρωικές μάχες του Σερβικού στρατού, ενώ όλοι μας ξέρουμε ότι ούτε μια τουφεκιά δεν έρριξε. Αλλά οι ανακρίβειες εγγίζουν την γελοιότητα. Σε πρόσφατη Ιστορία του Cambell για τον Β’ Παγκόσμιο  Πόλεμο, διάβαζα ότι 13% των αιχμαλώτων που πιάστηκαν από τους Ιαπωνέζους ήταν Σέρβοι! Τώρα, πώς βρέθηκαν εκεί για να τους πιάσουν, θα το εξακριβώσει η ιστορία. Και η οργή δυναμώνει, γιατί στην προσπάθεια να  ξεχαστεί το ‘40 πρωτοστάτησαν Αλλά υπάρχει καιρός.  Η αληθινή ιστορία γράφεται μετά το κλιμακτήριό της.

Οπως στα μετόπισθεν, έτσι και στο μέτωπο, το ηθικό ήταν άριστο. Δεν πολεμούσαμε για συμφέροντα, ή για δύναμη, αλλά μόνο για την ύπαρξή μας σαν ελεύθερος λαός. Στην Ιστορία των Πολέμων, συχνά δεν μπορεί να πει κανείς ποιός έχει δίκιο, γιατί στους πολέμους δεν καλούν διαιτητές. Αλλά δεν υπάρχει σχεδόν, προηγούμενο Εθνος που να αποδυθεί σε μία τέτοια θανάσιμη πάλη με τόσο καθαρή συνείδηση ότι πολεμά μόνο για την διατήρηση των αρχών που είναι ζωτικές για τον πολιτισμένο κόσμο. Δεν ήσαν οι Ιταλοί οι εχθροί μας. Εχθρός ήταν ο τυραννικός τους δικτάτορας που τους οδηγούσε στο έγκλημα. Τους Ιταλούς δεν τους μισούσαμε. Αλλωστε εμείς οι Ελληνες είμαστε πολύ αδέξιοι στο να μισούμε. Πολεμούσαμε για την πατρίδα μας αυτήν την αόριστη και μυστηριώδη έννοια. Είναι το σπίτι ή η καλύβα μας, οι τάφοι των γονιών μας, ο τόπος που μάθαμε τη μητροδίδακτη γλώσσα, ο τόπος που γεννιόμαστε, μοχθούμε και πεθαίνουμε, ο τόπος που χαιρόμαστε τα παιδά και τα εγγόνια μας. Είναι ο τόπος που βρίσκονται όσοι μας αγάπησαν και όσους αγαπήσαμε.  Είναι η γωνιά που ένα σούρουπο πήραμε το πρώτο κρυφό φιλί, είναι ο τόπος που βαθειές ρίζες βαραίνουν τα ποδάρια μας καθώς περπατάμε.  Είναι τέλος ο τόπος όπου από κάθετο μαστοφόρο γινόμαστε άνθρωποι.  Την απέχθεια προς την ξενητειά βρίσκει κανείς στο Ζ της Ιλιάδος. Ο  Εκτωρ παρηγορεί την δύσμοιρη Ανδρομάχη που θα πέσει σκλάβα και της  λέει «Σε βλέπω να κουβαλάς νερό από ξένα πηγάδια».

2. Ως προς το αίσθημα του φόβου, όταν ένας από τους ήρωες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο στρατάρχης Gort ρωτήθηκε εάν ένιωσαν ποτέ  φόβο, απάντησε: Και βέβαια, όλα τα ζώα νοιώθουν φόβο. Το θάρρος ενός  στρατού ελεύθερου λαού, είναι αποτέλεσμα θελήσεως και αυτοελέγχου.  Με αυτά υπερνικιέται ο φόβος, αλλά και η έγκριση του σκοπού για τον οποίον πολεμάς, καταλαγιάζει τον φόβο.

Το θάρρος είναι ηθική ιδιότης. Δειλία δεν είναι συνώνυμη με φόβο. Δεν  είναι δειλός όποιος μπορεί και ελέγχει και καταστέλλει τον φόβο. Θάρρος  στη μάχη, κατά τον Αριστοτέλη, είναι αποτέλεσμα της λογικής του ατόμου.  Αλλά και το αίσθημα αξιοπρέπειας και ο φόβος εξευτελισμού υπερνικούν  τον φόβο.  Σε μια σφοδρή αεροπορική επίθεση στα Γρεβενά, χώθηκα σ’ ένα χαντάκι. Όταν βγήκα, η χλαίνη μου ήταν γεμάτη από φρέσκια αλογίσια κοπριά. Για να μην γελοιοποιηθώ, καθ’ ο αξιωματικός, προσπάθησα όταν  βγήκα να την απομακρύνω όσο πιο γρήγορα μπορούσα. Εννοιωθα ντροπή.  Δεν το ξανάκανα. Παρίστανα τον τολμηρό, ίσως και τον μισοήρωα. Και δεν  ξέρετε πόσο ωραία νοιώθει κανείς να περνιέται για ήρωας!  

3. Ενώ περιστατικό δειλίας δεν συνάντησα, συχνό ήταν το φαινόμενο της  πλήρους σωματικής και ψυχικής εξαντλήσεως. Στρατιώτες, σκοτώστε με.  Τέτοιο ψυχικό κουρέλιασμα έννοιωσα και εγώ μια νύχτα του Δεκέμβρη.  Επρεπε να διασχίσουμε πεζοί ένα πλατύ ποτάμι. Το νερό παγωμένο, ορμητικό παρέσυρε τα κιβώτια, ντζετζερέδες, μουλάρια, τα πάντα. Κάθε θόρυβος απαγορευόταν γιατί ιταλικό παρατηρητήριο πυροβολικού παρακολουθούσε. Με ένα χοντρό κλαρί προχωρούσα μαρτυρικά για να φθάσω  στην αντίπερα όχθη. Παντού κόλαση. Και τότε συνέλαβα τον εαυτό μου να  εύχομαι να πάθω καμιά βαριά αρρώστια για να πεθάνω σε κρεβάτι.  Εδινα τα πάντα για ένα κρεβάτι. Ακόμη και τη ζωή μου. Και εδώ θέλω να  τονίσω το ρόλο του γιατρού των Μονάδων. Πρέπει να οσφραίνεται τα  πρώτα συμπτώματα της ψυχικής εξαντλήσεως και να τα αντιμετωπίζει με τα  απλά μέσα, πριν λάβουν ψυχιατρικές διαστάσεις ή οδηγήσουν σε λιποταξία.

4. Στο μέτωπο διαπίστωσα γι’ άλλη μια φορά ότι ουδέν ισχυρότερο της  γλυκύτητος. Μια μέρα βαδίζοντας σ’ ένα μονοπάτι γλίστρησα και άρχισα  να κατρακυλάω προς το ποτάμι που έτρεχε κάτω ορμητικά. Για να καθυστερήσω τον όλεθρό μου, πιανόμουν απεγνωσμένα από θάμνο σε θάμνο,  αλλά μάταια. Αξαφνα ακούω: Εγώ είμαι εδώ, κύριε υπίατρέ μου. Η υπόμνηση του βαθμού μου εκείνη τη στιγμή ηχούσε ειρωνικά. Με αστραπιαία  ταχύτητα αυτός που φώναζε, πέφτει κατά γης, φωνάζει δύο άλλους, να πέσουν απάνω του για να μην τον παρασύρω και σιγά-σιγά με ανεβάζει. Είχα  σωθεί. Ποιός ο σωτήρας μου; “Ένας αλκοολικός”, το χειρότερο ρεμάλι του  Τάγματος που μόνον εγώ τον αντιμετώπιζα με ανθρωπιά.

Επαγγελματίες ειρηνιστάδες που διαλαλούν την ειρηνοφιλία τους, δεν  χρειαζόμαστε. Ποιος λογικός άνθρωπος θέλει πόλεμος και πιο πολύ απ’  όλους αυτοί που τον έζησαν. Ακόμα έχω μπροστά μου έναν πρόσφατα σκοτωμένον Ιταλό αξιωματικό, ένα λεβέντη. Τα θολά του μάτια μοιάζανε να  κυττοῦν μακριά τη γυναίκα του και τα παιδάκια του. Δεν εννοιωσα λύπη,  όσο ντροπή. Σε μία στιγμή νόμισα ότι τον είχα σκοτώσει αγώ. Μάλιστα σε  μία έξαρση τρέλας ταυτίστηκα μαζί του, έννοιωσα σαν αυτόχειρας.  

Όλοι μας θέλουμε ειρήνη, Προπαντός υμείς τα κατάλοιπα μιας γενιάς  που γαλουχήθηκε με την Μεγάλη Ιδέα, με τον μύθο του Μαρμαρωμένου Βασιλιά και με το «σώπασε κυρά Δέσποινα και στις εικόνες μη κλαίτε, πάλι  με χρόνους με καιρούς πάλι δικά μας θάναι”, ύστερα από 4 πολέμους που  ζήσαμε, δεν ζητάμε τίποτε, δεν έχουμε μύθους και όνειρα. Αλλά εάν κανείς  απειλήσει τα πονεμένα μας χώματα δεν θα μετρήσουμε θυσίες, όπως και  εκείνο το πρωί που δεν ξεχνιέται.    

ΠΗΓΕΣ

Ανακοινώθηκε σε εορταστική εκδήλωση επ’ ευκαιρία συμπληρώσεως 50 χρόνων από τον Πόλεμο 1940-1941, (Αίθουσα Φιλολ. Συλλόγ. “Παρνασσός”,  Αθήνα, 23.10.1990).    

Τιμή στους γιατρούς που πήραν μέρος  στον πόλεμο 1940-1941, (1993) 19.25.   (Εκδοση Ελλην. Χειρουργ. Εταιρίας, Αθήνα 1993, σσ. 19-25 ) .

Ιατρική στη Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία. (Ε’Τόμος)  2003 από Εταιρία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας 

Πλήρες Βιογραφικό και ένα εξαιρετικό άρθρο με τίτλο ” ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ?” του καθηγητή Γαρδίκα είναι αναρτημένο στην Βιβλιοθήκη μας εδώ.

Επιμέλεια Ανάρτησης : Τασιόπουλος Αργύρης

• – του Γ. Αθανάσαινα  
• – Ιατρού (Π.Ν.) (εα).
• – Ιατρικό Περισκόπιο 3 (1994) 47-51. 

Το 1871 με την κατάληψη της Ρώμης και τον αυτοεγκλεισμό του Ποντίφικα στο Βατικανό, ολοκληρωνόταν το Risorgimento (*), ο αγώνας για την ενότητα της Ιταλίας. Από τα πολυάριθμα κρατίδια της ιταλικής χερσονήσου δημιουργήθηκε μια νέα μεγάλη μεσογειακή δύναμη.

Μία από τις πτυχές της εξωτερικής πολιτικής της ήταν να θεωρηθεί αυτονόητη συνέχεια του Risorgimento, ότι αποτελούσε το φυσικό κληρονόμο και να προβάλλει αξιώσεις στις “πάλαι ποτέ” κτήσεις των ενωθέντων κρατιδίων. 

Ιδιαίτερα οι βλέψεις αυτές στρέφονταν προς τον ελληνικό χώρο, κυρίως προς τα Επτάνησα και την Κύπρο λόγω της μακρόχρονης Βενετικής κυριαρχίας, αλλά και τη Ρόδο, παλιό τιμάριο των Ιπποτών της Μάλτας, μιά και η Μάλτα περιλαμβανόταν στα επεκτατικά όνειρα της Ρώμης. 

Οι βλέψεις αυτές επρόκειτο να οδηγήσουν σε σύγκρουση δύο πανάρχαιους, ιστορικούς, μεσογειακούς λαούς με αμοιβαίο θαυμασμό για κοινές αρετές και αλληλοκατανόηση για τις κοινές αδυναμίες. 

Το 1914, με τη δημιουργία της Αλβανίας, η Ιταλία πέτυχε να αποκτήσει ένα προγεφύρωμα πίεσης και επέμβασης στο βαλκανικό χώρο, το οποίο οριστικοποίησε το 1939 με την, χωρίς προσχήματα, κατάληψη αυτής της χώρας. 

Από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο η Ιταλία, αν και στο πλευρό των νικητριών δυνάμεων βγήκε εξουθενωμένη οικονομικά και κατακερμασμένη κοινωνικά και πολιτικά. Από αυτή τη δίνη ξεπήδησε ο Φασισμός του Μουσουλίνι. Φυσικό επακόλουθο για ένα τέτοιο καθεστώς ήταν να «εγκρίνει και επαυξήσει» τις επεκτατικές βλέψεις και την προβολή του γοήτρου της χώρας ως μεγάλης δύναμης. 

Πρώτη προσπάθεια εφαρμογής αυτής της γραμμής ήταν ο βομβαρδισμός και η προσωρινή κατάληψη της Κέρκυρας από τον ιταλικό στόλο το 1923, την επαύριο της Μικρασιατικής Καταστροφής. 

Από τότε, ενώ η ισχύς της Ιταλίας αυξανόταν, στην Ελλάδα οι κλυδωνισμοί που ακολουθούσαν το διχασμό και την καταστροφή, με τις αλλεπάλληλες πολιτικές και πολιτειακές μεταβολές, οδηγούσαν σε διάλυση. 

Στο γενικότερο ευρωπαϊκό χώρο η Ρωσική Επανάσταση με την επακόλουθη εγκαθίδρυση του σταλινικού ολοκληρωτισμού και η άνοδος του εθνικοσοσιαλισμού στη Γερμανία, δημιούργησαν νέα κατάσταση, με μεγάλο μέρος της ηπείρου κατεχόμενο ή κάτω από την επιρροή ολοκληρωτικών καθεστώτων, μαύρων ή κόκκινων. 

Η αποδυνάμωση εξ άλλου της Βρετανίας και της Γαλλίας από τα «ειρηνιστικά» και ευδαιμονιστικά κινήματα και κηρύγματα, αύξανε την κατακτητική διάθεση των τριών δικτατόρων, Χίτλερ, Μουσουλίνι και Στάλιν, κι έτσι η σύρραξη που θα οδηγούσε στη γενική ανάφλεξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου είχε προδιαγραφεί. 

Στην Ελλάδα στα μέσα της δεκαετίας του 30 η πολιτική πόλωση οδήγησε στην αδυναμία των δύο μεγάλων κομμάτων να σχηματίσουν κυβέρνηση και η Βουλή την ανέθεσε στον Ιωάννη Μεταξά, ηγέτη μικρού κόμματος, παλαιό στρατιωτικό κύρους, αλλά με αντικοινοβουλευτικές ιδέες, ο οποίος τελικά μπροστά στο χάος άφησε τα προσχήματα και ανέλαβε τη δικτατορική άσκηση της εξουσίας. 

Η κυβέρνηση Μεταξά προσπάθησε να ανασυντάξει το πολεμικό δυναμικό της χώρας, οχυρώνοντας τα προς τη Βουλγαρία σύνορά μας και ενισχύοντας τις ένοπλες δυνάμεις. Ιδιαίτερα για το ναυτικό παραγγέλθηκαν και παραλήφθηκαν από αγγλικά ναυπηγεία δύο τελευταίου τύπου αντιτορπιλικά, το «Βασιλεύς Γεώργιος» και το «Βασίλισσα Ολγα». Η γενικότερη στρατηγική της εθνικής μας άμυνας, σε περίπτωση ιταλικής επίθεσης καθορίστηκε ως εξής:  

α. Την κατά ξηράν άμυνα θα αναλάμβανε μόνος του ο Ελληνικός Στρατός.

β. Απόπειρα κατάληψης εθνικών εδαφών από εχθρικές αποβατικές δυνάμεις θα αντιμετωπιζόταν με την κάλυψη του Αγγλικού Στόλου. 

Για να κρατηθούν όμως οι από θαλάσσης επιτιθέμενες εχθρικές δυνάμεις, μέχρις ότου επέμβει ο Αγγλικός Στόλος, κρίθηκε αναγκαία η οχύρωση των ζωτικότερων και πιο ευαίσθητων σημείων των ελληνικών παραλίων. 

Εις το Ναυτικό ανατέθηκε αυτή η οχύρωση καθώς και η αντιαεροπορική άμυνα της χώρας και συγκεκριμένα των βάσεων, λιμένων, κέντρων εφοδιασμού, κύριων αρτηριών και μεγάλων δημογραφικών κέντρων, με εξαίρεση την αντιαεροπορική άμυνα των εις το μέτωπο αναπτυγμένων Σωμάτων Στρατού. 

Η οργάνωση και προστασία των θαλασσίων μεταφορών στα χωρικά μας ύδατα και η κατά το δυνατόν παρεμπόδιση των θαλασσίων μεταφορών του αντιπάλου είχαν ανατεθεί επίσης στο Ναυτικό, ενώ ο Αγγλικός Στόλος θα εκάλυπτε τις μεταφορές από το εξωτερικό. 

Οργανώθηκαν έτσι έξι Ναυτικές Αμυντικές Περιοχές: Δυτικής Ελλάδος, Νοτίου Αιγαίου, Ευβοίας, Βορείου Αιγαίου, Ανατολικών Νήσων και Κρήτης. Οι τέσσερις πρώτες με τα οχυρά και τα επάκτια πυροβολεία, τα ανθυποβρυχιακά δίκτυα και τα ναρκοπέδια σχημάτισαν την «Εσωτερική θαλάσσια Οδό» η οποιά περιελάμβανε τους κόλπους: Αμβρακικό, Πατραϊκό, Κορινθιακό, Σαρωνικό, Παγασητικό και Θερμαϊκό και σαν τεράστιο πέταλο περιέκλειε τον κορμό της κεντρικής Ελλάδος και κάλυπτε τις βόρειες ακτές της Πελοποννήσου. 

Για την οχύρωση αυτή χρησιμοποιήθηκαν και πολλά βαρέα πυροβόλα παλαιών πολεμικών όπως του «Λήμνος» και του «Φετίχ Μπουλέν», του τουρκικού πολεμικού που είχε βυθίσει το 1912 ο Βότσης στη Θεσσαλονίκη.

Αποτέλεσε χαρακτηριστικό ηράκλειο άθλο για την εποχή εκείνη η μεταφορά και εγκατάσταση στην κορυφή Τούρλος της Αίγινας των 2 δίδυμων πύργων του θωρηκτού «Λήμνος» βάρους του καθενός 900 τόνων. Με την αντιαεροπορική άμυνα καλύφθηκαν οι περιοχές: Αθηνών-Πειραιώς-Ναυστάθμου-Χαλκίδας, Βόλου, Πατρών και με την Υπηρεσία Επιτήρησης Συναγερμού Αέρος-Θαλάσσης ολόκληρη η χώρα. Για την επάνδρωση της Α/Α άμυνας και μόνο, διέθεσε το Ναυτικό περισσότερο προσωπικό από όσο για τον Στόλο. 

Ο Ελληνικός Στόλος με σύνολο εκτοπίσματος 15 χιλιάδων τόνων είχε να αντιμετωπίσει τον Ιταλικό, μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές δυνάμεις της εποχής σε παγκόσμια κλίμακα – με σύνολο εκτοπίσματος 658 χιλιάδων τόνων, μια συντριπτική διαφορά 1 προς 44. Και ενώ ο Ιταλικός περιλάμβανε πολλά νεότευκτα μεγάλα πολεμικά, πραγματικά θαύματα ναυπηγικής, ο Ελληνικός αποτελείτο κατ’ ουσίαν από 10 αντιτορπιλικά: τα νεότεύχτα «Β. Γεώργιος» και «Β. Ολγα», τα 4 τύπου Dardo και τα 4 θηρία. Τα υπόλοιπα ήταν ο θρυλικός αλλά γηραιός «Αβέρωφ», το πλωτό συνεργείο «Ηφαιστος», 6 παλαιά υποβρύχια, 12 παμπάλαια τορπιλλοβόλα, 4 αλιευτικά και ο «Παλάσκας», ένα πλοίο που είχε περισσέψει από τα αποξηραντικά έργα της Μακεδονίας. Κυκλοφορούσε το μη αφιστάμενο της πραγματικότητας ευφυολόγημα, ότι ολόκληρος ο Ελληνικός Στόλος μπορούσε να φορτωθεί στην Ιταλική Ναυαρχίδα.

«Παρά την απόλυτον υπεροχήν ην εκέκτητο ο εχθρός εις τον αέρα, η επιστράτευσις και η συγκέντρωσις του Ελληνικού Στρατού επραγματοποιήθησαν ακωλύτως και εντός των κεκανονισμένων προθεσμιών. Εις την επιτυχή διεξαγωγή της επιστρατεύσεως και της συγκεντρώσεως του Ελληνικού Στρατού, πολυτίμως συνέβαλε και το Ελληνικόν Πολεμικόν Ναυτικόν, όπερ δια της προστασίας των θαλασσίων στρατιωτικών μεταφορών και της εξασφαλίσεως των δια θαλάσσης συγκοινωνιών, εξεπλήρωσε πλήρως, παραδειγματικώς και αποτελεσματικώς τον κύριον σκοπόν της εν τω πολέμω αποστολής του. Η Ελληνική Ανωτάτη Διοίκησις μετ’ εμπιστοσύνης πλέον αποβλέπουσα εις την εξέλιξιν του αγώνος και εις το δυνατόν της αναλήψεως επιθετικών επιχειρήσεων, ευθύς ως η πρόοδος της συγκεντρώσεως επέτρεψε τούτο, απέσπασε την πρωτοβουλίαν της ενεργείας από τον εχθρόν.”

Αλέξανδρος Παπάγος

Αρχιστράτηγος

Χαρακτηριστικό είναι το σήμα που απηύθυνε ο Άγγλος αρχιναύαρχος προς όλα τα συμμαχικά πλοία της Μεσογείου, με την πτώση της Ιταλίας: «Προς: Απαντα τα πλοία. Κατά την ιστορικήν ταύτην στιγμήν της παραδόσεως του Ιταλικού Στόλου, της όλης πομπής προς Μάλταν, τιμής ένεκεν, θα ηγείται το ελληνικό αντιτορπιλικό Βασίλισσα Ολγα».

Το ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΩΜΑ του Πολεμικού Ναυτικού με την κήρυξη του πολέμου αποτελέστηκε από 541 μονίμους ιατρούς, 29 εφέδρους εκ μονίμων, 109 εφέδρους εξ εφέδρων 35 επικούρους (σύνολο 224), καθώς και 1 μόνιμο Αξιωματικό Νοσοκόμο, 6 μονίμους και 7 εφέδρους Φαρμακοποιούς.

Αναπτύχθηκαν τα εξής Νοσοκομεία: το Ναυτικό Νοσοκομείο Ναυστάθμου (το Κεντρικό και δύο παραρτήματα: ένα στη Σαλαμίνα και ένα στα Παλούκια) το Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιώς στο οποίο υπαγόταν και η χειρουργική πτέρυγα του Τζανείου. Ακόμη έξη Ναυτικά Νοσοκομεία: Πόρου, Καστορίου, Πατρών, Αίγινας, Π. Φαλήρου και Αιδηψού. Εις τα νοσοκομεία αυτά νοσηλεύτηκαν κατά χιλιάδες, κυρίως στρατιώτες του μετώπου, τραυματίες και πάσχονες από κρυοπαγήματα.

Εκτός από τα Νοσοκομεία, το Υγειονομικό εκάλυψε με ιατρούς και τις Ναυτικές Αμυντικές Περιοχές, τα οχυρά, τους σταθμούς αντιαεροπορικής άμυνας και τις Ναυτικές Διοικήσεις.

Τα Πολεμικά πλοία είχαν επανδρωθεί με ιατρούς και ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στις μονάδες κρούσεως. Στα περισσότερα αντιτορπιλικά είχαν τοποθετηθεί μόνιμοι ιατροί. Εδρασαν ακόμη έξη πλωτά νοσοκομεία, τόσο για τη μεταφορά όσο και για την περίθαλψη τραυματιών του μετώπου.

Αυτά ήταν το εκπαιδευτικό Αρης και πέντε ειδικώς μετασκευασθέντα επιβατηγά τα: Αττική, Εσπερος, Ελληνίς, Σωκράτης, Πολικός. Το τραγικό τέλος τους είναι χαρακτηριστικό της απανθρωπιάς του πολέμου.

Οι Ιταλοί περιορίστηκαν σε μια ανεπτιτυχή επίθεση κατά του «Σωκράτη». Με την επίθεση όμως των Γερμανών όλα τα Πλωτά Νοσοκομεία, γνωστοποιημένα σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες, έχοντας τα χρώματα του Ερυθρού Σταυρού και ολόφωτα τη νύχτα, βυθίστηκαν από τους ξανθούς ιππότες του φον Ριχτόφεν, οι οποίοι και επί παρουσία πληθώρας άλλων στόχων προτιμούσαν, σύμφωνα με άνωθεν διαταγή, τα νοσοκομειακά και στη συνέχεια αποτελείωσαν με τα πολυβόλα τους – τους ναυαγούς πλέον- τραυματίες.

Η αυλαία της εποποιίας στον ελλαδικό χώρο πέφτει.

Το μεγαλύτερο μέρος του διασωθέντος από τις γερμανικές επιθέσεις Στόλου μας αποπλέει για την Κρήτη και τη Μ. Ανατολή.

Τριών Υ/Β μας οι κυβερνήτες, με ηρωική μέχρι τότε δράση, διαφωνούν θεωρώντας μάταιη τη συνέχιση του αγώνα. Τα παραλαμβάνουν οι ύπαρχοί τους κι άλλοι αξιωματικοί κι εκεί στην προβλήτα της βάσεως Υ/Β σηκώνουν τις μαύρες σημαίες της καταδρομής ενώ οι σειρήνες τους ουρλιάζουν. Όπως μου αφηγήθηκαν αυτόπτες: «όλα γύρω στη Σαλαμίνα, το Πέραμα και την Αττική, καπνού, φλόγες, εκρήξεις. Και τότε ψηλά στην πόρτα του Ν.Ν. Σαλαμίνος φάνηκαν δύο μικρά άσπρα σημαδάκια που τρέχουν, πλησιάζουν, μεγαλώνουν. Είναι οι δύο σεμνές αδελφές Πιτσίκα, που κάτω από τις επευφημίες των πληρωμάτων πηδούν με τα μπογαλάκια τους μέσα στα Υ/Β που ξεκινούν, ενώ οι κυβερνήτες τους που απομένουν, παρακολουθούν από την προβλήτα άφωνοι την σκηνή».

Κι απ’ το αντικρυνό Αιγάλεω, ανάμεσα απ’ τους καπνούς των ανατινάξεων, θα ορθώθηκε γιγαντιαία απ’ τον πανάρχαιο θρόνο της η σκιά του Ξέρξη, που σκεπάζοντας με τον μανδύα τα μάτια του θα φώναξε μέσα από τους αιώνες: «Οι μεν άνδρες γεγόνασί μοι γυναίκες, αι δε γυναίκες άνδρες» ενώ η ηχώ απ’ τη Σαλαμίνα αντιλαλούσε: «Ω παίδες Ελλήνων, ίτε…. νυν υπέρ πάντων αγών». «

“Η συμβολή των ιατρών εν τοις πλοίοις υπήρξεν λίαν αξιόλογος, ου μόνον από απόψεως ιατρικής περιθάλψεως αλλα και ενισχύσεως του ηθικού των πληρωμάτων… διότι πάντες εγνώριζον ότι εις περίπτωσιν ασθενείας ή τραυματισμού των θα ετύγχανον αμέσου βοηθείας και ταχείας και ασφαλούς διακομιδής εις τα πλησιέστερα Νοσοκομεία. Μετά την μάχην δε ενώ οι λοιποί αξιωματικοί κεκμηκότες εκ της μάχης ανεπαύοντο, μόνος ο ιατρός εν τω θεραπευτηρίω, άγρυπνος και άνευ αναπαύσεως… προσέτρεχε ένθα η φωνή του καθήκοντος τον εκάλει. “

Ναύαρχος- Ιατρός Σταυριανόπουλος

 «Οι ιατροί μας, ως πάντοτε, ανεδείχθησαν πλήρως εις το ύψος της θέσεώς των, επί τε των πλοίων και των εν τη ξηρά Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων». Πεσόντες;

1. Ο έφεδρος Πλωτάρχης Ιατρός Ξενοφών Κοντιάδης ο οποίος γεννήθηκε το 1903 στη Μασσαλία, μεγάλωσε και σπούδασε στη Γαλλία και ήλθε διοδρομία, μετά τις σπουδές του στην Ελλάδα, όπου ακολούθησε πανεπιστημιακή στα Τον Μάϊο του 1940 έγινε τακτικός καθηγητής χειρουργικής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Με τον πόλεμο, ως έφεδρος Πλωτάρχης Ιατρός, τοποθετήθηκε στο Ν.Ν.Πατρών και περί τα τέλη Δεκεμβρίου 1940 τοποθετείται ως Διευθυντής του Ν.Ν. Πειραιώς. Δεν αποδέχεται την τοποθέτηση αυτή και ζητά επιμόνως μετάθεση σε νοσοκομειακό κέντρο του μετώπου. Την 1.1.1941 τοποθετείται στο Σ.Ν. Ιωαννίνων, όπου την 20η Απριλίου φονεύεται από γερμανική βόμβα μέσα στο χειρουργείο ενώ χειρουργούσε τραυματία στρατιώτη.
2. Ο μόνιμος Ανθυποπλοίαρχος Ιατρός Σταμάτιος Μανιαρίζης που γεν- νήθηκε στην Κέρκυρα το 1908, κατετάγη ως Σημαιοφόρος Ιατρός Π.Ν. στις 11.5.1938. Από 1.11.1939 υπηρετεί διαδοχικά σε διάφορα αντιτορπιλικά και από τις 10.6.1940 στο «Υδρα» όπου φονεύθηκε στις 22.4.1941 από θραύσματα βόμβας πάνω στη γέφυρα του βυθιζόμενου πλοίου του ενώ πα- ρείχε τις πρώτες βοήθειες σε τραυματίες. 3. Ο Εφεδρος Σημαιοφόρος Οδοντίατρος Βασίλειος Αναστασίου γεννήθηκε το 1912 στην Αλεξάνδρεια. Στις 28.10.1940 κατατάχθηκε στο στρατό και πολέμησε στην Αλβανία. Με την κατάρρευση κατήλθε στην Μ. Ανατολή και κατατάχτηκε στο Π.Ν. Υπηρέτησε στον «Αβέρωφ» με τον οποίο πήγε ως τις Ινδίες, και κατόπιν στο Ν.Ν. Αλεξανδρείας. Μετά ζήτησε και τοποθετήθηκε ως κυβερνήτης «επιδρομικού πλοίου» στο θρυλικό στολίσκο ημιολιών. Σκοτώθηκε από πολυβολισμούς γερμανικού αεροπλάνου πάνω στο αντιαεροπορικό του βενζινόπλοιού του, με το οποίο ανταπέδιδε τα πυρά στον εχθρό. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ακόμη τη δράση σε δύσκολες στιγμές δύο άλλων ιατρών:
3. Ο ιατρός Ανδρέας Καποδίστριας του Α/Τ «Αδρία», όταν τούτο προσέκρουσε σε νάρκη και αποκόπηκε η πλώρη του (22.10.1943), επειδή καταστράφηκε το θεραπευτήριο, χειρουργούσε με τα εργαλεία του κουρείου και με κολώνια ως αντισηπτικό επί 48 ώρες «ακούραστος, ψύχραιμος, φιλομειδής». Στη συνέχεια επιβιβάστηκε στο καΐκι που μετέφερε τους Ελληνες και Βρετανούς τραυματίες στη Σμύρνη, συνεχίζοντας τη θεραπεία τους.
4. Ο ιατρός Εμμανουήλ Γουργουρής του «Β. Ολγα», κατά την βύθιση του πλοίου του στις 14.9.1943 στη Λέρο, παρέμεινε περιθάλποντας τους τραυματίες και μετά την διαταγή εγκαταλείψεως του πλοίου. Οταν τούτο κόπηκε στα δύο και ανετράπη τα νερά εισόρμησαν στο θεραπευτήριο. Τότε μόνο καταδύθηκε και διέφυγε. Ανασύρθηκε τελικά στην επιφάνεια αναίσθητος και μισοπεθαμένος.

Ναύαρχος Καββαδίας

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Σταυριανόπουλου Θ: Υποναυάρχου Ιατρού Π.Ν. Η Υγειονομική Υπηρεσία του Π. Ναυτικού κατά τους Απελευθερωτικούς Αγώνες του Εθνους, Αθήνα 1978.

Φωκά Δ: Αντιναυάρχου Π.Ν. Εκθεσις επί της δράσεως του Β.Ν. κατά τον πόλεμο 1940-1944. Εκδοσις Ιστορικής Υπηρεσίας Β.Ν., Αθήναι 1953.

Χατζή Κ: Πλοιάρχου Π.Ν. Στοιχεία από τη δράση της Υγειονομικής υπη ρεσίας του Π.Ν. κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ιατρική Επιθεώ ρηση Δυνάμεων 2: 65-93, 1988, Ιατρικό Περισκόπιο 3 (1994) 47-51.

Σημείωση :

Κατά το μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα, στην ιταλική χερσόνησο υπήρχαν πολλά διαφορετικά κράτη. Από αυτά, το μοναδικό στο οποίο βασίλευε Ιταλός μονάρχης ήταν το βασίλειο του Πεδεμοντίου και της Σαρδηνίας. Σε αυτό βασίστηκε, σε μεγάλο βαθμό, και η προσπάθεια ενοποίησης. Πρωτεργάτες υπήρξαν ο βασιλιάς Βίκτωρ Εμμανουήλ Β΄ και ο μετριοπαθής φιλελεύθερος πρωθυπουργός Καμίλο Καβούρ. Παράλληλα, ο πολιτικός Τζουζέπε Ματσίνι ίδρυσε το κίνημα Νέα Ιταλία με στόχο τη δημιουργία ενός ενιαίου και δημοκρατικού ιταλικού κράτους. Στα 1859 – 1860 το Πεδεμόντιο απέσπασε από την Αυστρία περιοχές της βόρειας Ιταλίας, ενώ ο Ιταλός επαναστάτης Τζουζέπε Γκαριμπάλντι, κάνοντας απόβαση στη Σικελία στις 11 Μαΐου 1860, κήρυξε την επανάσταση στη νότια Ιταλία και την ένωση αυτών των περιοχών με το Πεδεμόντιο. Έτσι, το 1861 σχηματίστηκε το ενιαίο Βασίλειο της Ιταλίας, που ως το 1870 είχε λάβει την εδαφική μορφή που έχει σήμερα η Ιταλία. (Wikipedia)

Επιμέλεια Ανάρτησης : Τασιόπουλος Αργύρης

…..και μετά ο πόλεμος……και σήμερα ;

……όσο για το αύριο !

2022.10.23

Ταξιάρχου ΥΙ ε.α Βαζαίου Λάμπρου

Δεκαεπτά ακριβώς ημέρες πριν γεννηθώ, στις 13 Νοεμβρίου του 1940, τα ξημερώματα της 28 Οκτωβρίου για την ακρίβεια, άρχισε η μεγάλη περιπέτεια της χώρας και της κοινωνίας μας.! Αν και κάθε τι που αρχίζει στην ζωή συνηθίζει κάποτε να τελειώνει, δεν είμαι σίγουρος πως έτσι έγινε ή θα γίνει στην περίπτωση μας.

Μετά από 82 χρόνια, άλλοι λιγότερο άλλοι περισσότερο, έχουμε την αίσθηση εκκρεμότητας που επιμένει. Κάτι δεν τελειώνει, κάτι δεν θέλει να τελειώσει, κάτι που δεν δίνει εξηγήσεις, κάτι που κυκλοφορεί άλλοτε τυχαία, άλλοτε απειλητικά, χωρίς να δείχνει πως βαρέθηκε, χωρίς να δείχνει καμία προθυμία για αποχώρηση έστω για διακριτική απομάκρυνση! Έγινε μέρος της Εθνικής μας Παθολογίας, μας συνήθισε όπως φαίνεται και πολύ φοβάμαι πως και εμείς το συνηθίσαμε. Αποφάσισα λοιπόν για φέτος να κουβεντιάσω γι’αυτό το «κάτι», να μιλήσουμε ήρεμα και χωρίς εντάσεις και προκαταλήψεις όλοι όσοι μπορούμε να καθόμαστε στο ίδιο τραπέζι, όλοι όσοι δεχόμαστε τους ίδιους κραδασμούς από τα ηχεία του χρόνου και της ζωής. Μαζί μας ο παλιός φίλος Σημειολόγος, ο μαθητής του Δάσκαλου, του Ουμπέρτο Έκο.

Εκείνα τα ξημερώματα λοιπόν την πόρτα του κήπου ενός μέτριου αστικού σπιτιού της Κηφισιάς χτύπησε ο σωφέρ του πρεσβευτικού αυτοκινήτου της Ιταλικής Πρεσβείας. Υπήρχε ένας, έτσι διαβεβαιώνουν οι σύγχρονοι, μόνον φρουρός χωροφύλακας στην είσοδο. Βαθειά νύκτα ήταν και μάλλον όλα λειτουργούσαν με την προβλεπόμενη νωχέλεια. Ο τρίχρωμος Ιταλικός επισείων μπέρδεψε τον φρουρό και μετάδωσε με το εσωτερικό τηλέφωνο στο εσωτερικό του σπιτιού πως ο πρεσβευτής της Γαλλίας ζητούσε να γίνει δεκτός εκτάκτως, τέτοια ώρα, από τον πρωθυπουργό Μεταξά. Η αξία της σημειολογίας είναι στην αποδελτίωση των λεπτομερειών και των μηνυμάτων που κουβαλάνε. Όσα μέχρι τώρα κατέγραψα έφτιαξαν το σκηνικό της βραδιάς και άρχισαν να ταιριάζουν τα κομμάτια της ιστορίας.

Δεν αναφέρθηκαν πολυπρόσωπες φρουρές, ή οργανωμένη υπηρεσία υποδοχής με άμεσες διαδικασίες. Το μικρό σαλόνι του σπιτιού με την απλή αστική αισθητική της εποχής υποδέχθηκε τον αμήχανο Γκράτσι. Στα απομνημονεύματα του ο Ιταλός διπλωμάτης αυτό αφήνει να εννοηθεί. Η αποστολή του και το μήνυμα που μετέφερε τον βάραιναν. Το ιταμό περιεχόμενο αλλά και η λωποδίτικη μεθόδευση της χρονικής παράβασης στην κήρυξη του πολέμου, του ήταν αφόρητα όπως έγραψε. Είναι λογικό ο ευπρεπής διπλωμάτης να ζορίζεται που τον ανάγκασαν να φερθεί έτσι οι αλητήριοι της φασιστικής νομεκλατούρας.

Ο Σημειολόγος βρίσκει λογική αλληλουχία στην σκηνή αυτή, με την επόμενη. Ο Πρωθυπουργός Μεταξάς παρουσιάζεται με την ρόμπα του, μόλις είχε ξυπνήσει, και υποδέχεται ήσυχα, ήρεμα, ευγενικά τον νυκτερινό επισκέπτη. Απροσδόκητη και έξω από κάθε έννοια κοινωνικής διαδικασίας συνάντηση δύο ηλικιωμένων κυρίων στο απλό καθημερινό σαλονάκι της Κηφισιάς. Δεν άλλαξε ο οικοδεσπότης, δεν φόρεσε το κοστούμι του, τον δέχθηκε με την ενδυμασία εκείνης της στιγμής, με την ρόμπα επάνω από το νυχτικό του. Μένει σε εμάς και τον Σημειολόγο να βρούμε την ερμηνεία. Δεν ήταν αστική απρέπεια προς τον επισκέπτη. Είχαν αγωγή οι άνθρωποι τότε. Ήταν μας λέει ο Σημειολόγος η υπενθύμιση της διατεταγμένης απρέπειας που διέπραξε ο Ιταλός. Νύχτα, ξαφνικά, απροειδοποίητα, χτυπάς το κουδούνι του Πρωθυπουργού και φέρνεις τον πόλεμο και τον όλεθρο στην χώρα του. Φαίνεται πως ο Μεταξάς, παλιά καραβάνα της πολιτικής, ήθελε να περάσει μήνυμα και το πέρασε.

Μετά την ανάγνωση, του μόλις προ ολίγου αποκρυπτογραφηθέντος κειμένου που ουσιαστικά ήταν συρραφή ανακριβειών, αθλιοτήτων και ύπουλων απειλών του φασιστικού υπόκοσμου, έγινε για λίγο σιγή, όπως περιγράφουν οι ίδιοι. Την σιωπή έσπασε ο Μεταξάς λέγοντας πολύ ήσυχα, σκουπίζοντας τα γυαλιά του «alorsc’estlaguerre!». Τέσσερεις λέξεις Γαλλικά, που σφράγισαν την μοίρα δύο λαών, την ζωή χιλιάδων ανθρώπων που δεν τους ρώτησαν άν ήθελαν να πεθάνουν η να πάψουν να είναι αρτιμελείς, η ακόμη περισσότερο αν είχαν την διάθεση να γίνουν ήρωες, η δειλοί, η λιποτάκτες, ή περήφανοι μαχητές, η ακόμη χειρότερο να υποθηκεύσουν τον τρόπο ζωής τους, το μέλλον των παιδιών τους και ότι άλλο είναι η πραγματική περιουσία του πολίτη μιας χώρας . Οι προσεκτικά μελαγχολικές αναφορές στα απομνημονεύματα των δύο ανδρών είναι απίστευτα ακριβείς σημειολογικά. Φαίνεται πως οι δύο έμπειροι πολιτικά και κοινωνικά άνδρες τα σκέφθηκαν όλα αυτά και καταγράφουν πως χώρισαν αμίλητοι και βαθειά σκεπτικοί. Ο Σημειολόγος τους ακολούθησε μέχρι την πόρτα του κήπου. Ο σκοπός χωροφύλακας μάλλον χαιρέτησε τον επισκέπτη της νύχτας, το αυτοκίνητο ξεκίνησε και το σπίτι πίσω τους ξύπνησε για να ετοιμασθεί για όσα ερχόντουσαν.

Αυτό ήταν το ΟΧΙ ! Εκκωφαντικό στην χαμηλόφωνη και κοινωνικά καθώς πρέπει εκδοχή της σκληρής απάντησης του Πρωθυπουργού. Εδώ ο Σημειολόγος ψάχνεται και αναρωτιέται μαζί με τον δημοσιογράφο που λίγο μετά έγραψε:

«Ο Μεταξάς είπε το Όχι, ενώ ήταν αυτός που δικαιολογημένα, από ιδεολογική άποψη, μπορούσε να πει το Ναι. Στην περίπτωση αυτή στο Υπουργικό Συμβούλιο που ακολούθησε όλοι οι υπουργοί θα συμφωνούσαν, φιλώντας με σεβασμό το χέρι του!».

Δεν είναι εύκολο για τον Σημειολόγο μας να χωνέψει την αντίφαση. Το φασιστικό Ιταλικό καθεστώς, κηρύσσει τον πόλεμο στο φασιστικό Ελληνικό καθεστώς γιατί το τελευταίο αρνείται να υποταχθεί. «Alorsc’estlaguerre» απαντά ο Έλληνας ηγέτης της φασιστικής δικτατορίας στον πρεσβευτή του Ιταλικού φασιστικού κράτους! Ο μαθητής του Ουμπέρτο Εκο σήκωσε τα χέρια! Μετά από πολλή κουβέντα όμως καταλήξαμε. Δεν είναι εύκολο να καταλάβεις την διαδρομή ψυχή – μυαλό του Έλληνα, του διαχρονικού ΄Ελληνα. Από τον ανυπάκουο Προμηθέα, την Αντιγόνη των θεσμών και της θυσίας, από τον Λεωνίδα και και τον Θεμιστοκλή στο Μεσολόγγι και το Κούγκι, από το «έθος ει αεί στασιάζειν οι Έλληνες», στον φόνο του Καποδίστρια, μια ανάσα δρόμος είναι για γυρίσματα του χρόνου! Έτσι ο Ντούτσε που ήταν δάσκαλος στο επάγγελμα κατάφερε γελοιοποιούμενος να αποδειχθεί απίστευτα ανιστόρητος. Ο Σημειολόγος άρχισε τώρα να μουρμουράει μήπως πρέπει να συνδέσει το μοναδικό χιουμοριστικό ξεφάντωμα της Ελλάδας σε βάρος των Ιταλών με την αμφίεση του Μεταξά στην συνομιλία με τον Γκράτσι! Εδώ εγώ δεν μπορώ να τον βοηθήσω. Αρκετά έχω εκτεθεί με τις σημειολογικές ακροβασίες του φίλου μου.

Είναι όμως ώρα να ζητήσω κατανόηση και συγνώμη από τους διακεκριμένους ιστορικούς, τους στρατηγικούς αναλυτές, τους σοβαρούς πολιτικούς επιστήμονες . Οι μελέτες, οι απόψεις και οι θέσεις τους σεβαστές, ακριβείς και τεκμηριωμένες έχουν οριοθετήσει το περίγραμμα της ιστορίας και της πορείας της χώρας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Σημειολόγος όμως με παρέσυρε για να μου δείξει πως με τα δικά του εργαλεία μπορούμε να ανοίξουμε τις κλειδαρότρυπες της ιστορίας και να κρυφοκυττάξουμε τα κρυμμένα της. Θα ομολογήσω την αμαρτία μου. Είναι ελκυστικό το ταξείδι με τον μαθητή του Ουμπέρτο Εκο. Στον δρόμο μου θύμισε πως δεν πρέπει να ξεχνάμε τον Γιάννη Τσιγάντε που δεν αποχωρίστηκε το μονόνκλ του ούτε την ώρα που προδομένος, αγωνίστηκε μέχρι την τελευταία του σφαίρα ξεπαστρεύοντας τους καραμπινιέρους που τον είχαν ζώσει στο σπίτι της στάσης Αγγελοπούλου. Πρόλαβε έτσι και κατέστρεψε όλο το αρχείο της οργάνωσης . Δεν ήταν όμως στην εκκλησία για να ακούσει να λένε, στο μνημόσυνο το δικό του και του μεγάλου του αδελφού, του Χριστόδουλου , του Χριστόδουλου Τσιγάντε του Ιερού Λόχου:

«Όταν θα θέλουν οι Έλληνες να καυχηθούν πως τέτοιους άνδρες βγάζει το Έθνος μας , θα λένε για σας!»

Την Τρίτη 29 Οκτωβρίου 1940 ο Γεώργιος Βλάχος το κύριο άρθρο της Καθημερινής το επιγράφει: «ΤΟ ΣΤΙΛΕΤΟΝ».

Γράφει …….Τον πόλεμον τούτον δεν τον εζητήσαμεν, δεν τον προκαλέσαμεν, δεν τον ηθελήσαμεν. Μας επεβλήθη. Μας επεβλήθη κατά τον χυδαιότερον και κατά τον σκαιότερον τρόπον……

και πιο κάτω….. «θα το υποδεχθώμεν, το υπεδέχθημεν ήδη – με το μέτωπον υψηλά, με το στήθος προτεταμένον, με τας χείρας ενόπλους, με κάτι ανώτερον από τον χάλυβα , τα αεροπλάνα και το πετρέλαιον. Με το θάρρος και τα πτερά της ψυχής. Θα αποθάνομεν όλοι χωρίς να πρέπει και χωρίς να το θέλομεν. Αλλά εάν οι Ιταλοί κατορθώσουν να νικήσουν ένα λαό ο οποίος έχει αποφασίσει να αποθάνει , έ τότε θα είναι η από αιώνων πρώτη μεγάλη και παράδοξος νίκη των! Αλλ’αυτό δεν θα συμβή. Η Ελλάς θα νικήση, θα νικήση η αυτοθυσία, το θάρρος, η Ιδέα – και το στιλέτον θα ηττηθή».

Ο Σημειολόγος το απάγγειλε θριαμβευτικά. Το στιλέτον, λέει και εξηγεί, είναι το όπλο των ύπουλων, των δειλών. Στην συνέχεια μιλώντας με δασκαλίστικο ύφος επιμένει: Άκου για να μαθαίνεις λοιπόν. Ο Γ.Α.Β. λίγες ώρες μετά την κήρυξη του πολέμου κάνει την υπέρβαση. Μιλά για τους Ιταλούς φασίστες που κρατούν το όπλο των κακοποιών της νύχτας! Με το δεδομένο πως οι ομάδες των Facio, κρατούσαν και χρησιμοποιούσαν στιλέτα, αυτόματα οι συνειρμοί οδηγούν εκεί που πρέπει. Το κοινωνικό στίγμα συνοψίζει ο Σημειολόγος είναι σαφές και ανεξίτηλο. Κακοποιοί της νύχτας, ύπουλοι και θρασύδειλοι οι ντροπιασμένοι της Αλβανίας!

Οι Έλληνες όμως λέει λαχανιασμένος από την ταχύτητα του λόγου του, κατάλαβαν γρήγορα με τι είχαν να κάνουν. Η χλεύη και το ρεζίλεμα των «φρατέλων» τους βόηθησε όσο τίποτε να ξεπεράσουν τις απίστευτες, τις τραγικές δυσκολίες.

Πάλι στον Γ.Α.Β. της Καθημερινής μας πηγαίνει διαβάζοντας συγκινημένος και ας μην το δείχνει…..

«….Δεν είμεθα όλοι μέχρι της παραμονής της ημέρας αυτής ούτε ήρωες ούτε φανατικοί πατριώται. Μέτριοι άνθρωποι, φρόνιμοι της φαμίλιας και της δουλειάς, όχι το σπίτι και τα παιδιά και τους εαυτούς μας αλλά ούτε και το περιεχόμενο της τσέπης μας είμεθα πρόθυμοι να πετάξωμεν εις τον έρανον της Πατρίδος. Και επαρουσιάσθη ο έρανος του αίματος το αξέχαστον εκείνο πρωϊ. Και η Ελλάς αμέσως χωρίς λογαριασμούς, χωρίς σκέψιν άνοιξε όλες τις φλέβες της. Ήταν αγών υπέρ της Πατρίδος. Αυτήν ηγάπησαν έξαφνα με οργήν και με πάθος, αριστεροί και δεξιοί, αστοί και κομμουνισταί, εθνικόφρονες και αναρχικοί, …..την Ελλάδα».

Έχει μεγάλη και δυνατή συνέχεια η ράτσα μας, ο τόπος μας, η ιστορία μας, η ιστορία της καρδιάς μας, σχολίασα στον «Ανεξάρτητο».

Το θύμισα μετά απαντώντας και συμφωνόντας με τον φίλο Σημειολογο.

Εδώ εγώ θα κλείσω.

Ο φίλος Σημειολόγος επιμένει πως τα είπαμε όλα.

Του χρόνου, να είμαστε καλά να ξαναθυμηθούμε όλα αυτά που πρέπει να μην ξεχνάμε γιατί……

«Είναι υποθήκευση του μέλλοντος η άρνηση του παρελθόντος».

Θα κλείσω λοιπόν για να πάμε να ακούσουμε όλοι έστω για λίγο την Σοφία Βέμπο

και τι λέτε ; πάμε στην παρέλαση ;

ΛΑΜΠΡΟΣ

ΥΓ. Και μετά ήρθαν οι Γερμανοί !

Και μάλλον δεν ξανάφυγαν, Ο Θεός να μας φυλάει .

• Επιμέλεία Ανάρτησης : Τασιόπουλος Αργύρης

• – 2022.10.25
• – ΕΕΥΕΔ

Στα πλαίσια του εορτασμού της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης την 26η Οκτωβρίου 1912, η ΕΕΥΕΔ προσκάλεσε τον Συνάδελφο και Μέλος της, Υποστράτηγο (ΥΙ) ε.α Κυριακόπουλο Κωνσταντίνο να “εκφωνήσει” τον πανηγυρικό της ημέρας. Ο πανηγυρικός του είναι ένα εξαιρετικό κείμενο που περιγράφει τα γεγονότα που προηγήθηκαν της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης. Αναφέρεται στην διαφωνία Βασιλέως και Πρωθυπουργού για την κατά προτεραιότητα απελευθέρωση της πόλης. Ο αναγνώστης μεταφέρεται στο στο κλίμα και “άρωμα” της εποχής, μέσα από τα μηνύματα, δηλώσεις και δημοσιεύματα που περιλαμβάνονται στο άρθρο. Ευχαριστούμε τον Συγγραφέα για την συμμετοχή του στον εορτασμό της επετείου απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης.

ΔΣ/ΕΕΥΕΔ

Ο Κ. Κυριακόπουλος γεννήθηκε το 1940 στον Πύργο Ἠλείας. Εισήλθε στην Στρατιωτική Ιατρική Σχολή το 1958 και αποφοίτησε το 1964. Ειδικεύτηκε εις την Νευροχειρουργική. Ἀποστρατεύτηκε με τον Βαθμὸ του Ὑποστρατήγου (Υ.Ι.).

Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἄσκηση της Νευροχειρουργικῆς τὰ τελευταῖα 25 χρόνια ασχολήθηκε καὶ μὲ τὴν ἱστορία τῆς Στρατιωτικής Ἰατρικής και την νεώτερη Ἑλληνικὴ Ἱστορία γενικώτερα. Είναι εκ των συγγραφέων τῆς Ἱστορίας τοῦ 424 ΓΣΝΕ καὶ της Ἱστορίας της ΣΙΣ, βιβλίων ποὺ ἔχουν ἐκδοθεῖ ἀπὸ τὴν ΕΕΥΕΔ. Πλήρες βιογραφικό εδώ

Ἡ ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλονίκης τὴν 26η Ὀκτωβρίου 1912

• – 2022.10.14
• – Κυριακόπουλος Κων.
• – Υποστράτηγος ΥΙ ε.α

Συνηθίζεται στὴν ἐκφώνηση πανηγυρικῶν νὰ παρουσιάζονται διθύραμβοι, χωρὶς ὅμως νὰ παρουσιάζωνται τὰ ἀκριβῆ ἱστορικὰ στοιχεῖα, μὲ συνέπεια ὁ πολὺς κόσμος νὰ παραμένει ἀδαὴς τῶν διαφόρων συμβάντων. Παρατηρεῖται μάλιστα τὸ φαινόμενο, ὅσο πιὸ ἄσχετοι νὰ εἶναι ὁρισμένοι τόσο νὰ ἐπιμένουν στὶς ἐσφαλμένες ἀπόψεις τους. Ὅμως ἕνας πανηγυρικὸς πρέπει νὰ ἀναφέρεται σὲ πραγματικὰ καὶ ὄχι ἐπιθυμητὰ γεγονότα.

Ἡ Θεσσαλονίκη ἦταν στὶς ἀρχὲς τοῦ 20^οῦ αἰῶνα ἦταν ἡ αἰώνια πολύφερνη νύφη. Ἡ Ρωσία τὴν ἔβλεπε σὰν τὸν μόνο τρόπο νὰ βγοῦν στὸ Αἰγαῖο, διὰ μέσου κρατῶν ποὺ ἀνῆκαν στὴν ἐπιρροή της. Ἡ Αὐστροουγγαρία μετὰ τὴν Βοσνία-Ἐρζεγοβίνη, ποὺ εἶχε προσαρτήσει, ὀνειρευόταν τὴν ἔξοδό της στὸ Αἰγαῖο. Οἱ Σέρβοι καὶ οἱ Βούλγαροι τὴν ἤθελαν σὰν μέρος τῆς Μακεδονίας, ποὺ ὀνειρευόντουσαν στὴν ἐπικράτεια τους καὶ κυρίως γιὰ τὸ λιμάνι της. Οἱ Ἄγγλοι καὶ Γάλλοι δὲν εἶχαν βλέψεις γιὰ τὴν πόλη. Ἐνδιαφερόντουσαν ὅμως νὰ μὴν πέσει στὰ χέρια τῶν ἄλλων μεγάλων δυνάμεων, ἢ ἔστω τῶν βαλκάνιων συμμάχων ποὺ τὶς συμπαθοῦσαν. Ἔτσι κάθε προσπάθεια γιὰ τὸν ἔλεγχό της βρίσκοταν στὶς βλέψεις τους.

Ἡ Ἑλλάδα τὴν ἴδια περίοδο βρίσκοταν ὑπὸ τὸν διεθνῆ οἰκονομικὸ ἔλεγχο (κάτι ποὺ μᾶς θυμίζει τὴν σύγχρονη ἐποχὴ τῶν μνημονίων, ὅλα συνέπειες τῆς ἀσύνετης συμπεριφορᾶς τῶν ἰθυνόντων). Εἶχε προηγηθεῖ ὁ ἀπὸ τοὺς ὑπεύθυνους ὀνομαζόμενος «ἀτυχὴς» πόλεμος τοῦ 1897, ποὺ τόσα δεινὰ εἶχε ἐπισωρεύσει στὸν Ἑλληνικὸ λαό. Ἡ ἀδιαφορία συνεχιζότανε πρᾶγμα ποὺ ἀνάγκασε τὸν στρατὸ ἑνωμένο μὲ τὸν λαὸ νὰ ἐπαναστατήσει τὸ 1909 στὸ Γουδί, ποὺ ἀποτέλεσε τὴν ἀρχὴ τῆς ἀναγεννήσεως τῆς Ἑλλάδος. Ἡ ἐπανάσταση ἀπετέλεσε τὴν ἀρχὴ τῆς ἀναγέννησης τῆς Ἑλλάδας, ποὺ ἦταν τόσο ἀπαραίτητη γιὰ τὴν ἐπιβίωσή της, καμμιὰ σχέση δὲν εἶχε μὲ τὴν ἐθνοκτόνο δικτατορία τοῦ 1967. Προέβη σὲ ἀναδιάταξη τῶν ἐνόπλων Δυνάμεων, ἐνῶ εἶχε τὴν ἔμπνευση νὰ ἀναθέσει τὴν Κυβέρνηση στὸ ἀνατέλλον ἀστέρι τῆς Ἑλληνικῆς πολιτικῆς Σκηνῆς τὸν Ἐλευθέριο Βενιζέλο. Ὅσον ἀφορᾶ στὸ Στρατὸ ἀμέσως ἔκανε πράξη τὴν ἀπομάκρυνηση τοῦ διαδόχου καὶ τῶν πριγκίπων ἀπὸ τὸ στρατό, ὅπου κατεῖχαν ἀνώτατες θέσεις, θεωρώντας τους, ὅπως πράγματι ἦσαν, ὑπαίτιους τῆς διαφθορᾶς, ποὺ ἐπικρατοῦσε στὸ στράτευμα. Ὁ Βενιζέλος, ὅταν ἀνέλαβε τὴν διακυβέρνηση τῆς Χώρας ἐπανέφερε τοὺς βασιλόπαιδες στὶς προηγούμενες θέσεις τους, παρὰ τὶς ἔντονες ἀντιρρήσεις τῶν μελῶν τῆς ἐπαναστατικῆς ἐπιτροπῆς. Ὁ Βενιζέλος εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς φρόντισε, παρὰ τὶς ἐγγενεῖς δυσχέρειες τῆς Ἑλληνικῆς γραφειοκρατικῆς διαδικασίας, γιὰ τὴν ταχεῖα παραγγελία στρατιωτικῶν ὑλικῶν ἀπαραίτητων γιὰ τὴν προβλεπόμενη πολεμικὴ ἀναμέτρηση, ἐνῶ συγχρόνως μετεκάλεσε ξένες (Γαλλικὴ καὶ Ἀγγλικὴ) στρατιωτικὲς ἀποστολές, γιὰ τὴν ἐκπαίδευση καὶ ἀναδιάρθρωση τῶν Ἑλληνικῶν ἐνόπλων δυνάμεων.

Ἤδη ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 20^οῦ αἰῶνα τὸ κλῖμα στὰ Βαλκάνια ἦταν ἀρνητικὰ φορτισμένο κατὰ τῶν Νεοτούρκων. Ὁ ἐθνικισμὸς τοῦ κινήματος τῶν «Νεότουρκων», οἱ ὁποῖοι οὐσιαστικὰ εἶχαν ὑπὸ τὸν ἔλεγχό τους τὴν ἐξουσία τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τὴ συσπείρωση τῶν ὑπόλοιπων κρατῶν τῆς Βαλκανικῆς ἐναντίον τους.

Τὴν ἴδια περίοδο τὸ Κρητικὸ ζήτημα, δηλαδὴ ἡ ἕνωση τῆς Κρήτης μὲ τὴν Ἑλλάδα, ἐπιδείνωσε τὶς σχέσεις μεταξὺ τῆς χώρας μας καὶ τῆς Τουρκίας, ἐνῶ ἡ προσωρινὴ ἀπελευθέρωση τῶν Δωδεκανήσων κατὰ τὸν Ἰταλοτουρκικὸ πόλεμο εἶχε ἤδη σημάνει τὴν ἔναρξη τῶν Ἑλληνοτουρκικῶν τριβῶν.

Ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος, παρακολουθοῦσε τὶς τότε διπλωματικὲς ἐξελίξεις στὸ διεθνὲς περιβάλλον. Παράλληλα λαμβάνοντας ὑπ’ ὄψη, ὅτι τὸ Ἑλληνικὸ κράτος βρισκόταν σὲ φάση ἀνασύνταξης καὶ ἀνασυγκρότησης ἀπέφευγε νὰ συγκρουσθεῖ μονομερῶς μὲ τὴν Τουρκία. Οἱ προσπάθειές του γιὰ ἀποφυγὴ τῆς ἔνοπλης σύγκρουσης τερματίστηκαν μὲ τὴν κήρυξη τοῦ πολέμου κατὰ τῆς Τουρκίας ἀπὸ τὸ Μαυροβούνιο, στὶς 25 Σεπτεμβρίου 1912. Λίγο ἀργότερα μὲ ἀφορμὴ τὴν παραπάνω ἐξέλιξη, ἡ Ἑλλάδα συντάχθηκε στὸ στρατόπεδο τῆς Σερβίας καὶ τῆς Βουλγαρίας.

Στὶς 3 Οκτωβρίου, οἱ τρεῖς βαλκανικὲς χώρες ἀπέστειλαν τελεσίγραφο στὴν Ὑψηλὴ Πύλη μὲ τὸ ὁποῖο αἰτοῦνταν τὴν ἱκανοποίηση μιᾶς σειρᾶς ζητημάτων, ὅπως π.χ. τὴν ἐπικύρωση τῆς ἐθνικῆς αὐτονομίας τῶν χριστιανικῶν κοινοτήτων. Τὸ τελεσίγραφο ἀπορρίφθηκε καὶ οἱ στρατιωτικὲς ἐπιχειρήσεις ἀντικατέστησαν τὴ διπλωματία.

Μὲ τὸ ξέσπασμα τοῦ Πολέμου, οἱ βαλκανικὲς χῶρες ἐστράφησαν ἐναντίον τῶν Ὀθωμανῶν καὶ ξεκίνησαν τὴν ἐπεκτατικὴ πορεία. Ἡ Ἑλλάδα μπῆκε στὸν πόλεμο στὶς 5 Ὀκτωβρίου 1912 συμμαχώντας μὲ τὶς ἄλλες τρεῖς Βαλκανικὲς δυνάμεις ἀπέναντι στὴν Οθωμανικὴ αὐτοκρατορία. Ἡ ἀποδοχὴ τῆς Ἑλλάδας στὸ συνασπισμὸ τῆς Σερβίας, Βουλγαρίας καὶ Μευροβουνίου ὀφείλοταν στὸν διπλωματικὸ ἐλιγμὸ τοῦ Βενιζέλου, ποὺ εἶχε ἀποστείλει σὲ μυστικὴ ἀποστολὴ τὸν Ἰωάννη Μεταξᾶ μὲ ἐντολὴ νὰ τονίσει τὴν σημασία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ναυτικοῦ στὸν προετοιμαζόμενο πόλεμο, ἀφοῦ οἱ ἄλλες χῶρες ἐστεροῦνταν τονίζοντα;, ὅτι ἐν ἐναντία περιπτώσει ὁ Τουρκικὸς στόλος θὰ δροῦσε ἀνενόχλητος στὸ βόρειο Αἰγαῖο μὲ τρομακτικὲς συνέπειες γιὰ τὶς τρεῖς συνασπιμένες χῶρες. Ἔτσι ἡ Ἑλλάδα ἔγινε δεκτὴ στὴ συμμαχία, πρὸς μεγάλη στενοχώρια τῶν Βουλγάρων, ποὺ ἐξ ἀνάγκης ἐδέχθησαν τὴν Ἑλλάδα, κάτι ποὺ τοὺς κατέστρεφε τὰ προαιώνια σχέδιά τους γιὰ τὴν κατάληψη τῆς Μακεδονίας καὶ ἰδιαίτερα τῆς Θεσσαλονίκης. Δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶμε μὲ τίποτε τὸν Μακεδονικὸ ἀγῶνα τοῦ 1904-1908 καὶ τὶς ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων φρικαλεότητες τῶν Βουλγάρων.

Ἡ Στρατιὰ Θεσσαλίας μὲ ἀρχιστράτηγο τὸν διάδοχο Κωνσταντῖνο πορεύεται πρὸς βορρᾶ καὶ δίνει νικηφόρες μάχες στὴ Δυτικὴ Μακεδονία. Οἱ τουρκικὲς δυνάμεις μετὰ τὴν ἧττα στὸ Σαραντάπορο, κατευθύνθηκαν στὰ Γιαννιτσᾶ δίνοντας ἀμυντικὴ μάχη γιὰ νὰ ἀνακόψουν τὴν Ἑλληνικὴ πορεία προς τὴν Θεσσαλονίκη, ὅμως ὁ Ἑλληνικὸς στρατὸς νίκησε στὴ μάχη καὶ προωθήθηκε στὴν πόλη. Ἔπειτα ἀπὸ τὴν Μάχη τῶν Γιαννιτσῶν ἔφτασαν ἔξω ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκη.

Προκειμένου νὰ καθυστερήσουν τὸν Ἑλληνικὸ στρατό, οἱ Τοῦρκοι κατέστρεψαν τὶς γέφυρες τοῦ Λουδία, τοῦ Ἀξιοῦ καὶ τοῦ Γαλλικοῦ. Ταυτόχρονα, ἀγγελιοφόροι μετέφεραν τὸ μήνυμα, ὅτι μία βουλγαρικὴ μεραρχία βρισκόταν στὴν πεδιάδα τοῦ Λαγκαδᾶ. Ἡ κατασκευὴ νέας γέφυρας ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες ἀπαιτοῦσε χρόνο πολύ, ἀλλὰ καὶ ὑλικά. Ὁ κίνδυνος νὰ χαθεῖ ἡ Θεσσαλονίκη γινόταν ὅλο καὶ πιὸ ὁρατός. Με τὴ βοήθεια τῶν κατοίκων ἀπὸ τὶς γύρω περιοχὲς (Μάλγαρα, Κύμινα, Χαλάστρα, Σίνδος) στὶς 25 Ὀκτωβρίου ὁ Ἑλληνικὸς στρατὸς πέρασε τὸν Ἀξιὸ ποταμὸ καὶ ἑτοιμάστηκε νὰ ἐπιτεθεῖ στὴ Θεσσαλονίκη.

Ἡ ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε στὶς 26 Ὀκτωβρίου 1912 μὲ τὴν εἴσοδο στὴν πόλη τῶν Ἑλληνικῶν στρατευμάτων. Τῆς ἀπελευθέρωσης τῆς πόλεως προηγήθηκε παρασκήνιο καὶ ἐπίμονη προσπάθεια τοῦ Βενιζέλου νὰ πείσει τὸν ὑπερφύαλο Κωνσταντῖνο νὰ στραφεῖ πρὸς τὴν Θεσσαλονίκη καὶ ὄχι πρὸς τὸ Μοναστήρι, ὅπως ἐπιθυμοῦσε. Δὲν γνωρίζουμε γιατί ὑπῆρχε αὐτὴ ἡ ἐπιμονή του. Τὴν 20^ὴ Ὀκτωβρίου οἱ Ἑλληνικὲς δυνάμεις κατόπιν ἀποφάσεως Κωνσταντίνου, προετοιμάζοταν νὰ κατευθυνόταν στὴν Βόρεια Μακεδονία, προς ἀπελευθέρωση αὐτῆς. Ὁ Βενιζέλος ἀντέδρασε ἐπίμονα σὲ αὐτή.

Ἀκολούθησε ὁ παρακάτω τηλεγραφικὸς διάλογος.

«Ἐλ. Βενιζέλος Ἀναμένω νὰ μοὶ γνωρίσητε τὴν περαιτέρω διεύθυνσιν, ἣν θ’ ἀκολουθήσῃ ἡ προέλασις τοῦ στρατοῦ Θεσσαλίας. Παρακαλῶ μόνον νὰ ἔχητε ὑπ’ ὄψιν, ὅτι σπουδαῖοι πολιτικοὶ λόγοι ἐπιβάλλουσι νὰ εὑρεθῶμεν μίαν ὥραν ταχύτερον εἰς Θεσσαλονίκην.

Κωνσταντῖνος Ὁ στρατὸς δὲν θὰ ὁδεύσῃ κατὰ τῆς Θεσσαλονίκης. Ἔχω καθῆκον νὰ στραφῶ κατὰ τοῦ Μοναστηρίου, ἐκτὸς ἂν μοῦ τὸ ἀπαγορεύετε.

Ἐλ. Βενιζέλος. Σᾶς το ἀπαγορεύω!»

Μετὰ τὴν ἔντονη διαφωνία τοῦ Βενιζέλου μὲ τὸν Κωνσταντῖνο, ἐπικράτησε ἡ διαταγὴ τοῦ Πρωθυπουργοῦ καὶ τὰ Ἑλληνικὰ στρατεύματα ὕστερα καὶ ἀπὸ ἐντολὴ τοῦ Βασιλιᾶ Γεωργίου Α΄, κατόπιν ἔντονης παραστάσεως τοῦ Βενιζέλου πρὸς αὐτὸν ἐστράφησαν πρὸς ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλονίκης. Στὶς 25 Οκτωβρίου 1912, τὰ Ἑλληνικὰ στρατεύματα περικύκλωσαν τὴν Θεσσαλονίκη.

Ὁ Δούσμανης στὰ ἀπομνημονεύματά του, ποὺ ἐκδοθήκανε τὸ 1946, παρουσιάζει τὸ συμβὰν ἀπὸ τὴν ἄποψη τοῦ Ἐπιτελείου τοῦ Κωνσταντίνου καὶ προβαίνει σὲ κρίσεις, ποὺ δείχνουν τὴν ἄποψη τῶν φιλοβασιλικῶν, ποὺ τόσα δεινὰ προκαλέσανε στὴν Ἑλλάδα τόσο τὸ 1897, ὅσο καὶ τὸ 1917 καὶ τὸ 1920-1922. Παραθέτουμε τὸ τμῆμα αὐτὸ τῶν ἀπομνημονευμάτων τοῦ Δούσμανη:

«Ὁ διάδοχος πειραχθεὶς ἐκ τῆς θλιβερᾶς ἐπεμβάσεως τοῦ πρωθυπουργοῦ ἀναμειχθέντος εἰς ἀλλότρια καθήκοντα ἀπήντησε διὰ τηλεγραφήματος, ὅπερ συνέταξεν ἰδίᾳ χειρὶ καὶ εἰς ὃ ἀνέφερεν ὅτι:

«Ἡ κατεύθυνσις τῆς ὑποχωρήσεως καὶ αἱ προθέσεις τοῦ πολέμου θὰ καθορίσωσι τὴν προέλασιν καὶ κατεύθυνσιν τῆς ὑπ’ ἐμὲ στρατιᾶς», προσθέσας σὺν τοῖς ἄλλοις «Νὰ παύσῃ τοῦ λοιποῦ ἡ Κυβέρνησις ἀναρμοδίως γνωματεύουσα καὶ (ἐκ τοῦ) μακρόθεν ἀναμιγνυομένη εἰς τὰς πολεμικὰς ἐπιχειρήσεις».

Στὸ σημεῖο αὐτὸ ἀρκεῖ ἡ δήλωση τοῦ Γάλλου Προέδρου Κλεμανσώ, ποὺ εἶπε τὸ χαρακτηριστικό, «ἀλλοίμονο, ἂν ἀφήσουμε τοὺς στρατιωτικοὺς νὰ ἀποφασίζουν γιὰ τὸν Πόλεμο».

Δὲν εἶναι μόνο τὰ ὅσα ἀναφέρει, 44 χρόνια μετὰ τὰ ἀξιοσημείωτα γιὰ τὴν Ἑλλάδα γεγονότα, ποὺ εἶναι τόσο ἐξωφρενικά, ἀλλὰ σὲ ἄλλη πραγματεία του γράφει τὰ ἑξῆς ἐξωφρενικά.

«Ἡ Θεσσαλονίκη δὲν κατεκτήθη ὑφ’ ἡμῶν κατὰ τὸν ἐναντίον τῆς Τουρκίας πόλεμον τοῦ 1912. Ἡ Θεσσαλονίκη κατεκυρώθη ὑπὲρ ἡμῶν εἰς Κιλκίς, εἰς τὴν Κρέσναν, εἰς τὴν Τζουμαγιάν, ὅπου κατεστήσαμεν τοὺς Βουλγάρους ἀνικάνους νὰ ἀμφισβητήσωσι τὴν κατοχὴς τῆς Ἑλληνικωτάτης ἱστορικῶς ταύτης πόλεως τῆς Μακεδονίας». Ὁ φανατισμὸς τοῦ Δούσμανη δὲν ἔχει παρέλθει παρὰ τὶς ζημιές, ποὺ προκάλεσε στὴν Ἑλλάδα, κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ 1917 καὶ κατὰ τὴν Μικρασιατικὴ καταστροφή, ἀφοῦ ὑπῆρξε ἄτυπος σύμβουλος τοῦ Κωνσταντίνου. Ποιός ἀλήθεια γράφει ἱστορία μὲ ὑποθέσεις; Πίστευε ὁ Δούσμανης, ὅτι ἂν δὲν εἶχε καταληφθεῖ ἡ Θεσσαλονίκη ἀπὸ τὸν Ἑλληνικὸ Στρατό, λίγο πρὶν οἱ Βούλγαροι φτάσουν στὰ περίχωρά της, ὅτι ὁ Ἑλληνικὸς στρατὸς θὰ κέρδιζε τὸν Ἑλληνοβουλγαρικὸ πόλεμο τοῦ 1913; Μὲ τὴν Μακεδονία καὶ τὴν Θεσσαλονίκη κατεχόμενη ἀπὸ τοὺς Βουλγάρους πῶς θὰ γινότανε ὁ ἐφοδιασμὸς τῶν Ἑλληνικῶν στρατευμάτων, ὅταν ἡ Θεσσαλονίκη δὲν κατεχότανε ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες; Εὐτυχῶς ὅμως ποὺ δὲν ἐπικράτησαν οἱ ἄστοχες ἀπόψεις τοῦ Κωνσταντίνου.

Ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις γιὰ τὴν παράδοση τῆς πόλης μὲ τὸν Χασὰν Ταξὶν πασᾶ, τὸν Ὀθωμανὸ στρατηγὸ ἐπιφορτισμένο μὲ τὴν ὑπεράσπιση τῆς πόλης. Ὁ Ταξὶν Πασᾶς, ποὺ ὑπερασπιζόταν τὴ Θεσσαλονίκη, δὲν εἶχε ἄλλη δυνατότητα παρὰ νὰ ζητήσει μιὰ ἔντιμη συμφωνία γιὰ τὴν παράδοση τῆς πόλης. Στὶς 25 Ὀκτωβρίου οἱ ἀπεσταλμένοι του ζήτησαν νὰ ἐπιτραπεῖ στὸν Ταξὶν νὰ ἀποσυρθεί μὲ τὸ στρατὸ καὶ τὸν ὁπλισμό του στὸ Καραμπουρνοῦ καὶ νὰ παραμείνει ἐκεῖ μέχρι τὸ τέλος τοῦ πολέμου. Ἡ Ἑλληνικὴ πλευρὰ ἀπέρριψε τοὺς ὅρους του καὶ τοῦ πρότεινε τὴν παράδοση τοῦ στρατοῦ του καὶ τὴ μεταφορά του στη Μικρὰ Ἀσία μὲ δαπάνες τῆς Ἑλληνικῆς κυβερνήσεως. Ὁ Κωνσταντῖνος τηλεγράφησε στὴν Κυβέρνηση, τὸ ἀπόγευμα τῆς 26^ης Ὀκτωβρίου, ὅτι ὁ Ταξὶν δέχεται τὶς προτάσεις του. «Ὅθεν διέκοψα ἀμέσως τὴν προέλασιν καὶ ἀπέστειλα δύο ἀξιωματικούς πρὸς σύνταξιν σχετικοῦ πρωτοκόλλου καταθέσεως τῶν ὅπλων καὶ παραδόσεως τῆς πόλεως, πρὸ τῆς ὁποίας εὑρίσκονται ἤδη τὰ στρατεύματα ἡμῶν».

Το Πρωτόκολλο παράδοσης τῆς Θεσσαλονίκης στὸν Ἑλληνικὸ στρατὸ ὑπογράφτηκε στὸ Διοικητήριο μετὰ τὴν τηλεγραφικὴ ἐντολὴ τοῦ πρωθυπουργοῦ πρὸς τὸν ἀρχιστράτηγο: «Νὰ ἀποδεχθῆτε τὴν προσφερομένην ὑμῖν παράδοσιν τῆς Θεσσαλονίκης καὶ νὰ εἰσέλθητε εἰς ταύτην ἄνευ χρονοτριβῆς». Καὶ στὸ σημεῖο αὐτό, ὁ Δούσμανης ἀναφέρει, ὅτι ὁ Κωνσταντῖνος ἀπάντησε στὸν πρωθυπουργό, ὅτι «εἶμαι ὁ μόνος ἁρμόδιος νὰ κρίνω εὑρισκόμενος ἐπὶ τόπου, ἐπιβάλλων τοῦς ὅρους». Δὲν κρίνουμε σκόπιμο νὰ προβοῦμε σὲ κρίσεις γιὰ τὴν νοοτροπία τοῦ Κανωσταντίνου, ποὺ εἶχε μεγαλώσει μὲ τὴν ἄποψη τῆς «ἐλέῳ Θεοῦ βασιλείας».

Ὁ Ταξὶν παρέδωσε τὴν πόλη στοὺς Έλληνες, ἄνευ ὅρων μὲ 25.000 αἰχμαλώτους, μὲ συμφωνία ποὺ ὑπεγράφη στὸ χωριὸ Τοψὶν (σημερινὴ Γέφυρα).

Το ἱστορικὸ πρωτόκολλο μὲ δέκα άρθρα, γραμμένο στὴ γαλλικὴ γλώσσα, ὑπέγραψαν τελικὰ ὁ ἀρχηγὸς τοῦ Τουρκικοῦ στρατοῦ Χασὰν Ταξὶν πασᾶς καὶ ἀπὸ πλευράς τῶν Ἑλλήνων οἱ πληρεξούσιοι ἀξιωματικοὶ τοῦ ἐπιτελείου τοῦ Κωνσταντίνου, Βίκτωρ Δούσμανης καὶ Ἰωάννης Μεταξᾶς. Ἡ παράδοση τῆς πόλεως ἔγινε ἄνευ ὅρων καὶ σύμφωνα μὲ τὸ ἄρθρο 3 τοῦ πρωτοκόλλου: «Ἡ πόλις τῆς Θεσσαλονίκης παραδίδεται εἰς τὸν Ἑλληνικὸν στρατὸν ὣς τὴν συνομολόγησιν τῆς εἰρήνης». Οἱ Ἕλληνες φάνηκαν γενναιόδωροι καὶ ἔδοσαν τὸ δικαίωμα στοὺς ἀνώτερους Τούρκους ἀξιωματικοὺς νὰ διατηρήσουν τὰ ξίφη τους καὶ νὰ εἶναι ἐλεύθεροι στὴ Θεσσαλονίκη (ἄρθρο 4).

Ἦταν τὸ τέλος μιᾶς ἀγωνιώδους σειρᾶς διαπραγματεύσεων ἀνάμεσα στὴν Τουρκικὴ Διοίκηση καὶ τὸ Ἑλληνικὸ ἐπιτελεῖο τοῦ Κωνσταντίνου, ποὺ εἶχε ἐγκατασταθεῖ στὴ βίλα Μοδιάνο, στὴ Γέφυρα, ποὺ στεγάζει σήμερα τὸ Μουσεῖο τῶν Βαλκανικών Πολέμων.

Νὰ πῶς παρουσιάστηκε στὴν ἐφημερίδα Ἀκρόπολις ἡ παράδοση τῆς πόλεως.

Στὴν παράδοση στοὺς Ἕλληνες -γιατὶ προέλαυνε καὶ ὁ βουλγαρικὸς στρατὸς μὲ σκοπὸ νὰ μπεῖ πρῶτος στὴν πόλη- συνέβαλαν, πέρα ἀπὸ τὶς στρατιωτικὲς ἀδυναμίες τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ καὶ ἡ προτίμηση τοῦ Τούρκου στρατηγοῦ νὰ παραδώσει τὴν πόλη στοὺς Ἕλληνες, παρὰ στοὺς Βουλγάρους.

Ὅπως ἀναφέρει ὁ Δούσμανης: «Ἡ σύνταξις τῆς συμβάσεως καὶ ἡ ὑπογραφὴ ἐπερατώθη περὶ τὴν 1.30 μετὰ μεσονύκτιον (τῆς 27^ης), ἐσυμφωνήσαμεν ὅμως νὰ θέσωμεν ὡς ἡμερομηνίαν τὴν 26^ην Ὀκτωβρίου, διότι ἐξ ὑπαιτιότητος τῶν Τούρκων ἐβραδύναμεν νὰ συναντηθῶμεν…»

Ὅσον ἀφορᾶ στὴν εἴσοδο τῶν Ἑλληνικῶν στρατευμάτων στὴν πόλη ἁπλῶς ἀναφέρουμε, ὅτι ὁ πρῶτος ἐπὶ κεφαλῆς ἀξιωματικὸς ποὺ μπῆκε στὴν πόλη ἦταν ὁ ὑπομοίραρχος Κωνσταντῖνος Μανωλκίδης -τότε ἡ Χωροφυλακὴ ἀποοτελοῦσε τμῆμα τοῦ Στρατοῦ- ὁ ὁποῖος εἶχε διαταγὴ νὰ παραλάβει καὶ νὰ συνοδεύσει τοὺς Τούρκους ἀξιωματικοὺς στὸ Ἑλληνικὸ στρατηγεῖο στὸ Τοψὶν στὸ πλαίσιο τῶν Ἑλληνοτουρκικῶν διαπραγματεύσεων γιὰ τὴν παράδοση τῆς πόλης. Διανυκτέρευσε μάλιστα τὸ βράδυ στὸ ξενοδοχεῖο «Ὄλυμπος Παλλάς», στὴν πλατεῖα Ἐλευθερίας. Πολλοὶ Ἕλληνες κάτοικοι τὴ πόλεως συνωστίζονταν στὶς τζαμαρίες τοῦ ξενοδοχείου γιὰ νὰ δοῦν ἀπὸ κοντὰ τὸν ἔνστολο Ἕλληνα ἀξιωματικό. Πρέπει ἐδῶ νὰ ἀναφερθεῖ ὅτι οἱ Ἕλληνες ἀποτελοῦσαν μειοψηφία , ἀφοῦ κατὰ τὴν ἀπογραφὴ τοῦ 1910 κατοικοῦσαν στὴ Θεσσαλονίκη 65.000 Ἑβραῖοι, 35.000 Ἕλληνες, 30.000 Τοῦρκοι καὶ 2.200 κάτοικοι ἄλλων ἐθνοτήτων (Ἀρμένιοι, Βούλγαροι κτλ). Συνεπῶς μὲ ποιό δικαίωμα οἱ Βούλγαροι ἀπαιτοῦσαν τὴν ἀπὸ μέρους τους κατάληψη τῆς Θεσσαλονίκης;

Στὶς 27 Ὀκτωβρίου εἰσέρχονται στὴ Θεσσαλονίκη δύο τάγματα Εὐζώνων καὶ ὑψώνεται ἡ Ἑλληνικὴ σημαία στὸ Διοικητήριο τῆς πόλης. Τὴν ἑπόμενη μέρα τὸ πρωὶ εἰσέρχεται στὴν πόλη ὁ Κωνσταντῖνος μὲ τὸ ἐπιτελεῖο του. Ταυτόχρονα φθάνει μία βουλγαρικὴ μεραρχία ἔξω ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη. Ὡστόσο τέσσερις Ἑλληνικὲς μεραρχίες ἔχουν ἤδη λάβει στρατηγικὲς θέσεις στὰ περίχωρα τῆς πόλης ἀποτρέποντας κάθε ἐνδεχόμενο κατάληψής της ἀπὸ τοὺς Βούλγαρους. Ἔτσι χάρη στὴ διορατικότητα τοῦ Βενιζέλου εἶχε ἀποφευχθεῖ μιὰ ἐθνικὴ τραγωδία, δηλαδὴ ἡ κατάληψη τῆς Θεσσαλονίκης ὄχι ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες, ἀλλὰ ἀπὸ τοὺς Βουλγάρους. Ὁ Βενιζέλος ἀντιλήφθηκε, ὅτι οἱ Βούλγαροι ἔδειχναν ὅλο καὶ μεγαλύτερο ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν πόλη τῆς Θεσσαλονίκης καὶ ἡ Ἑλλάδα κινδύνευε νὰ χάσει τὴν σημαντικότερη πόλη τῆς Μακεδονίας.

Στὶς 29 Οκτωβρίου ὁ βασιλιὰς Γεώργιος φτάνει στὴν πόλη. Ὁ Ἑλληνικὸς πληθυσμὸς τῆς Θεσσαλονίκης πανηγυρίζει καὶ ὑποδέχεται τὸν Ἑλληνικὸ στρατὸ καὶ τὴν ἡγεσία του μὲ ἐνθουσιασμό. Οἱ φόβοι τοῦ Βενιζέλου γιὰ τὶς βλέψεις τῆς Βουλγαρίας ἀναφορικὰ μὲ τὴ Θεσσαλονίκη καὶ τὴ Μακεδονία εἶχαν ἐπιβεβαιωθεῖ.

Ὁ Ἑλληνικὸς στρατὸς ἀπελευθέρωσε τὴν πόλη τῆς Θεσσαλονίκης ἀπὸ τὸν Ὀθωμανικὸ ζυγό, μόλις 20 ἡμέρες μετὰ τὴν κήρυξη τοῦ Α΄ Βαλκανικοῦ πολέμου.

Ὁ ἐπὶ κεφαλῆς τῆς μεραρχίας τῶν Βουλγάρων στρατηγὸς Τεοντορόφ, ζήτησε νὰ εἰσέλθει στὴν πόλη γιὰ νὰ στρατοπεδεύσει. Εἰσέπραξε τὴν ἀρνητικὴ ἀπάντηση τῶν Ἑλλήνων καὶ ὕστερα ἀπὸ διαπραγματεύσεις ἐπετράπη νὰ μποῦν στὴν πόλη γιὰ ὀλιγοήμερη ἀνάπαυση δύο τάγματα μὲ ἐπὶ κεφαλῆς τους βουλγάρους πρίγκιπες Βόριδα καὶ Κύριλλο.

Ἐπικράτησε σύγχυση καὶ μπῆκε στὴ Θεσσαλονίκη ἕνα ὁλόκληρο βουλγαρικὸ σύνταγμα, γεγονὸς ποὺ ἐκνεύρισε τὸν Βενιζέλο. Οἱ Βούλγαροι δήλωναν ἐμφατικὰ παρόντες στὶς ἐξελίξεις στὴ Μακεδονία. Ὁ σπόρος τοῦ Β΄ Βαλκανικοῦ Πολέμου εἶχε ριχτεῖ.

Ἀπὸ τὶς πρῶτες πρωινὲς ὧρες οἱ ξένοι ἀνταποκριτές, ποὺ βρίσκονταν στὴ Θεσσαλονίκη καὶ παρακολουθοῦσαν τὶς ἐξελίξεις τοῦ βαλκανικοῦ πολέμου, ἔκαναν γνωστὴ διεθνῆ κοινὴ γνώμη τὴν εἴσοδο τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ. Τὸ πρῶτο τηλεγράφημα τοῦ Αὐστριακοῦ πρακτορείου εἰδήσεων ἔγραφε: «Ταύτην τὴν στιγμὴν ἀγγέλλεται, ὅτι ἡ Θεσσαλονίκη παραδοθεῖσα κατελήφθη ὑπὸ τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ».

Τὴ Δευτέρα 29 Ὀκτωβρίου μὲ εἰδικὸ τρένο ἀπὸ τὴ Βέροια ἔφτασε στὴν πόλη ὁ βασιλιὰς Γεώργιος, ὅπου τὸν ὑποδέχτηκαν οἱ ἀρχὲς καὶ χιλιάδες κόσμου ποὺ εἶχε παραταχθεῖ κατὰ μῆκος τῶν πεζοδρομίων μέχρι τὴν βίλα Χατζηλαζάρου, στὴν περιοχὴ τῆς Ἀνάληψης, ὅπου κατέλυσε ἡ βασιλικὴ οἰκογένεια.

Ἡ λαμπρὴ δοξολογία γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς πόλης, χοροστατοῦντος τοῦ μητροπολίτου Γενναδίου καὶ παρουσία τοῦ βασιλιᾶ Γεωργίου ἔγινε στὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ, στὶς 30 Ὀκτωβρίου. Ὁ βασιλιὰς Γεώργιος ἐπισφράγισε τὴν κατάληψη τῆς Θεσσαλονίκης μὲ τὴν είσοδό του καὶ τὴ μόνιμη παραμονή του στὴν πόλη, μέχρι τὴν ἀνεξιχνίαστη ἀκόμη δολοφονία του τὴν 5^η Μαρτίου 1913.

Στὸν Ἑλληνικὸ στρατό, ποὺ συνέχισε τὴν προέλαση στὰ ἐνδότερα, παραδόθηκαν 25.000 ὁπλῖτες τῆς 8^ης Τουρκικῆς στρατιᾶς καὶ 1.000 ἀξιωματικοί.

Ἡ προσάρτηση τῆς Θεσσαλονίκης στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπικράτεια ἀποτελεῖ μεγάλο σταθμὸ τῆς μετεπαναστατικῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας, συνέβαλε δὲ σημαντικὰ στὴν πολιτικὴ Ἱστορία τῆς Ἑλλάδος. Ἀξίζει λοιπὸν ὁ ἐτήσιος ἑορτασμὸς τῆς ἀπελευθέρωσής της.

Ἡ ἀναγγελία τῆς ἀπελευθέρωσης τῆς Θεσσαλονίκης στὴν Ἑλλάδα ἔγινε παντοῦ δεκτὴ μὲ ἐνθουσιασμό. Ἐκδηλώσεις χαρᾶς καὶ ἐπινίκειες γιορτὲς διοργανώθηκαν σὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα. Οἱ ἐφημερίδες τῆς ἐποχῆς εἶναι γεμάτες ἀπὸ νέα γιὰ αὐτὲς τὶς ἐκδηλώσεις. Ἀπὸ ὅσα γράφονται κρίνουμε σκόπιμο νὰ παρουσιάσουμε τὸ ἄρθρο τοῦ Κωστῆς Παλαμᾶ, ποὺ δημοσίευσε στὴν ἐφημερίδα «Ἀκρόπολι», τοῦ Βλάσση Γαβριηλίδη.

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ.

ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΜΑΣ ΠΟΙΗΤΟΥ Κ. Κ. ΠΑΛΑΜΑ.

Ὁ στίχος εἶναι σὰν παιγνίδι, ποὺ τρέμει κανεὶς τώρα μ’ ἐκεῖνο νὰ σὲ χαιρετίσῃ, τρέμει μήπως πάει νὰ συντριφτῇ στὸν ὄγκο σου μεγαλόπρεπο. Κι’ ὁ λιτὸς λόγος εἶναι κι’ ἐκεῖνος ἀνήμπορος νὰ παραστήσῃ τὴν ὀνειρώδη σου πραγματικότητα τὴν ὥρα τούτη. Ἤσουν ἡ Θέρμη ἡ πραγματική. Ἕνας Μακεδονίτης βασιλιὰς σὲ ξεβάφτισε. Σοῦ χάρισε τὸ ὄνομα τῆς γυναίκας του, τῆς ἀδελφῆς τῆς τοῦ τρισμεγάλου κατακτητῆ, ποὺ σὰν αὐτὸν δὲν γέννησε ἀκόμα ὁ κόσμος. Κ’ ἔγινες ἡ Θεσσαλονίκη. Κ’ ἔκλεισες μέσα στὰ χώματά σου, κ’ ἔκλεισες μέσα στὴν ἱστορία σου, κορώνα τῆς Μακεδονίας, ἀράδ’ ἀράδα, ἀπὸ τὴ δόξα κι’ ἀπὸ τὴ δυστυχία κι’ ἀπ’ τὴν ὀμορφιὰ τῆς πανελλήνιας γῆς. Τρέμει τὸ χέρι μου, ποὺ πάνω νὰ χαράξω γιὰ σένα λόγια χλωμὰ καὶ λόγια πρόχειρα. Μὰ μὲ κάνει νὰ τολμῶ ἡ σκέψη. Καιροὶ ἐπικοὶ κλαγγάζουν καὶ τρομάζουν. Κάποιος εἶπε σοφά. Ἡ ποίηση δὲν στέκεται ἀγνάντια κι’ ἐνάντια στὰ πράγματα. Ἡ ποίηση εἶναι ἡ ἄλλη ὄψη τοῦ πραγματικοῦ. Τὸ βλέπουμε. Κι’ ἔτσι ὅ,τι ἀλλοτε θὰ ἤτανε λαμπρὸ καὶ κούφιο σὰν ρητορική, τὸ βλέπουμε χεροπιαστὸ σὰν τὴν ζωὴ νὰ μᾶς κυριεύει. Κι’ ἔτσι ἡ μεραφυσικὴ φυσικὴ γίνεται.

***

Μαῦρος ὁ οὐρανός. Βρέχει βρέχει. Μὰ πῶς ξαφνίζουν καὶ πῶς γιομίζουν τὸν ἀέρα οἱ καμπάνες. Καὶ πῶς ἀνταποκρίνονται στὰ κτυπήματά τους, μυστικώτερα, θρησκευτικώτερα, τελειωτικὰ οἱ χτύποι τῶν καρδιῶν. Θυμᾶστε σήμαντρο ἀναστάσιμο νὰ σᾶς προσκάλεσε ποτὲ ἄλλοτε σὲ πανηγύρι; Πῶς φέγγουν ἀπὸ ἥλιο ἄπλετο οἱ λογισμοὶ καὶ πῶς λαμποκοποῦν τὰ πρόσωπα. Στὴ χώρα δὲν εἶναι πιὰ ἐσὺ κι’ ἐγὼ κι’ ὁ ἄλλος. Στὴ χώρα εἴμαστ’ ἐμεῖς. Τὰ πάντα φαντάζουν γύρω μου σὰν ἕνας ἀκομμάτιστος μεγάλος.

Σημαίνουν οἱ καμπάνες πανευφρόσυμα, ἡ χώρα πέρα ὣς πέρα ἑνὸς θριάμβου ἀλλαλαγμός. Δακρύζουν καὶ τὰ μάτια τῶν ἀδάκρυτων. Ὅλοι σὰν νὰ περπατᾶμε στυλωμένοι ἀπάνου σὲ βάθρα τετράψηλα. Ἔξαφνα ὁ νοῦς μου γυρίζει πρὸς τὰ πίσω εἴκοσιέξι χρόνια. Μπροστά μου χύνεται ἡμέρα πανηγυρική. Δεκαεννεά χρόνων ἐνηλικιώνεται ὁ Διάδοχος Κωνσταντῖνος. Μεγάλη ἐθνικὴ γιορτὴ στὴ Μητρόπολη. Τὸ βασιλόπουλο δίνει τὸν ὅρκο τοῦ στρατιώτη. Βαθὺ ἀνατρίχιασμα. Σκιρτοῦν οἱ καρδιές. Ὀνειρεύονται οἱ ἐλπίδες. Τὰ μεγάλα ἰδανικὰ ξανασκορπᾶνε. Τὰ μεγάλα τους λόγια. Βροντερὰ σὰν τουφέκια καὶ σὰ μεθύσια διαβατικά.

Ἀπὸ ἄρθρο ἀνυπόγραφο δημοσιευμένο τὴν ἴδια τὴν ἡμέρα τοῦ ὅρκου κρατῶ λίγες γραμμὲς τοῦτες. «Ἂς ἑορτάσῃ τὴν ἡμέραν ταύτην τῆς ὁρκωμοσίας τὸ Ἑλληνικὸν Ἔθνος. Ἠχοῦσιν ἀπὸ τοῦ Αἵμου, ἀπὸ τῆς Ροδόπης, ἀπὸ τῶν Ἀκροκεραυνίων, ἀπὸ τοῦ Ὀλύμπου ὑπερήφανοι φθόγγοι τὰ προανακρούσματα τοῦ μεγάλου ἀγῶνος».

Ἀπὸ ἕνα νεανικό μου στιχούργημα τυπωμένο στὴ φιλολογικὴ «Ἑστία» (30 Νοεμβρίου 1886) παίρνω τοὺς στίχους τούτους.

Καθὼς ἡ θύρα ἡ φανταστή,

τῶν ἀντρειωμένων ἔνοια

Ποῦ κλεῖ ρουμπίνια ὀνειρωτὰ καὶ πλούτη διαμαντένια

Καὶ στέκει αἰῶνες καὶ καιροὺς κλειστὴ καὶ στοιχειωμένη

Κι’ ἀνήμπορος κι’ ὁ γίγαντας μπροστά της ἀπομένει.

Ποῦ σειοῦνται ἀπὸ τὰ χέρια του σὰν τὰ δεντράκια οἱ βράχοι.

Μ’ ἕνα λόγο μαγικὸ ἀνοίγεται μονάχη

Ἔτσι κατάκλειστη μὰ τῆς Μοίρας στέκει ἡ πύλη.

Μὰ τὸ δικό σου τὄνομα φτάνει νὰ ποῦν τὰ χείλη.

Κι’ ἀνοίγει εὐθὺς καὶ βλέπουμε καρούς, ὁποὺ θἀρθοῦνε.

Κι’ ἀγαλλιάζουν οἱ καρδιὲς κι’ οἱ φαντασίες μεθοῦνε.

Μπρὸς ἡ πατρίδα ὁλόφωτη,

κι’ ἀνθίζουν σὰν καὶ πρῶτα

Στὸν Κολωνὸν ὁ νάρκισσος κι’ ἡ δάφνη στὸν Εὐρώτα.

Τότε καὶ τοῦ δημοσιογράφου οἱ παράγραφοι καὶ τοῦ στιχουργοῦ οἱ ρίμες, κοινοὶ τόποι τῆς πατριδολατρείας, ρητορικὰ γυμνάσματα ἐπιδεξίων θεματογράφων. Σήμερα τέτοιοι λόγοι, τέτοιοι στίχοι μᾶς παρουσιάζονται πλαισιωμένοι σὰν ἀπὸ προφητικοῦ ἀχτιδοστέφανο.

Καὶ μεγαλυνεῖ σε Θεὸς καὶ κραταιώσῃ σε ἐπὶ πλέον καὶ τὸ βασιλικὸν καὶ πάτριον ὑποδύσει σε πέδιλον. Ἔτσι χαιρετίζει σὲ ἕνα του γράμμα ἕνας συγγραφέας Βυζαντινὸς τὸ Θεόδωρο Ἄγγελο Κομνημὸ Δούκα ποὺ κατὰ τὸ 1223 συνέτριψε τὴν ἀρχὴ τοῦ Λατίνου καὶ ἱδρυτὴς ἔγινε τῆς μεγάλης αὐτοκρατορίας τῆς Θεσσαλονίκης. Ἡ πόλη ἔπεσε στὰ χέρια τοῦ Φράγκου, μὰ νὰ ἡ Νίκαια, μὰ νὰ ἡ Τραπεζούς, μὰ νὰ τὸ Δεσποτᾶτο τῆς Ἠπείρου καὶ νὰ τῆς Θεσσαλονίκης τὸ βασίλειο, νέα κάστρα γιὰ νὰ καταφύγῃ καὶ νὰ περιμαζωχτῇ σὲ πρὸς νέες μοῖρες ἡ ἀποδιωγμένη ὅμως ἀκατάλυτη ρήγισσα τοῦ Γένους.

Ὁ Κομνηνὸς μονάρχης μὲ πρωτεύουσά του τὴν «περίκλυτην καὶ περιλάλητον», καθὼς τὴν ὀνομάζουν οἱ ἱστορικοὶ πολιτεία. Χάϊδεψε, μὰ λιγοστὸ καιρό, τὸ μεγάλο του ὄνειρο, τὴ δόξα ἑνὸς κράτους, ποὺ ἁπλώνοταν ἀπὸ τὴν Ἀδριατικὴ στὴν Ἄσπρη Θάλασσα, ποὺ ἔφτανε στὸν Ἕβρο ποταμό, ποὺ κρατοῦσε χῶρες μέσα του, τὴν Ἤπειρο, τὴν Ἀρβανιτιά, τὴν Ἀκαρνανία, τὴ Θεσσαλία, τὴν Μακεδονία, τὴ Θράκη. Κι’ ἔστησε τὸ θρόνο του στὴ Θεσσαλονίκη, στὴ πόλι τὴ σφιχτὰ συνεταιρεισμένη μὲ τὸν κόσμο τὸν Ἑλληνικό, ἀπὸ ἐθνικὲς κι’ἀπὸ θρησκευτικὲς ἐνθύμησες ἕνα πλῆθος. Οἱ Θεσσαλονικιῶτες καὶ οἱ Χριστιανοὶ καὶ οἱ Ἑλληνολάτρες τοῦ καιροῦ ἐκείνου, μὲ πόθο ἀνοίξανε τὴν ἀγκαλιά τους νὰ δεχτοῦνε τὸν Λατινοφάγο βασιλέα. Τὸν πόθο τους ἐκφράζουν τὰ λόγια τοῦ Βυζαντινοῦ ἐπιστολογράφου, ποὺ σημείωσα παραπάνω. Μὰ ντύνονται νειᾶτα καινούρια τὰ παλιὰ λόγια τοῦτα καὶ πιὸ πολὺ τοὺς ἀξίζει νὰ γίνουνε χαιρετισμὸς καὶ σὰ λουλούδια νὰ κοποῦνε γιὰ νὰ ραντίσουνε τὸ μέτωπο τοῦ νέου νικητῆ, ποὺ μὲ τοῦ Κωνσταντίνου τὄνομα ἀνταμώνει κάτι ἀπὸ τὴν ὁρμὴ τῶν Κομνηνῶν. «Ἄμποτε νὰ σὲ μεγαλώνῃ ὁ Θεὸς καὶ περισσότερο νὰ σὲ δυναμώνῃ καὶ τὴν βασιλικὴ καὶ τὴν πατροπαράδοτη πορφύνα νὰ φορέσῃ!» Ἄμποτε.

***

Ὦ, πῶς ἀλλάζουν οἱ καιροί. Στὰ 904. Μιὰ Κυριακὴ τοῦ Ἀλωνάρη, ἕνα ὡραῖο γαληνὸ πρωί, ὀργὴ Κυρίου στὴ Θεσσαλονίκη. Σὰ μπόρα ξαφνικὴ ἀλαγάριαστη, καταπάνου της οἱ Σαρακηνοί. Ἀπὸ τὴν Τρίπολι τῆς Συρίας ὁδηγημένοι ἀπὸ ἕνα ἀρνησίθρησκο. Λέοντας τὄνομά του, σὲ πενηντατέσσερα καράβια. Γιγαντόσωμοι ἀραπάδες, θεριὰ ποὺ πολεμοῦσαν ὁλόγυμνοι. Οἱ πλούσιοι περισσοί, ἥσυχοι κάτοικοι, Ἕλληνες σπαρμένοι τὴν ὥρα ἐκείνη στοὺς δρόμους, στὶς ἐκκλησιὲς καὶ στὰ μεγάλα περιβόλια τῆς Θεσσαλονίκης. Πανικὸς ξεσπᾶ. Μὰ τρέχει ὁ καθένας νὰ ἁρματωθῇ. Οἱ γυναῖκες κλείνονται στοὺς ναοὺς καὶ στὰ μοναστήρια. Οἱ καταπέλτες τοῦ Σαρακηνοῦ ξερνοῦν τὴ φωτιά. Ἡ βοήθεια τῶν σκλαβούνων δοξαρευτῶν ἀπὸ τὸ Βυζάντιο πάει τοῦ κάκου. Ἡ Θεσσαλονίκη πάρθηκε. Λέων ὁ Τριπολίτης ἔφυγε γοργά, γιατὶ εἶχε τὸν φόβο τοῦ αὐτοκρατορικοῦ στόλου, ἔφυγε σέρνοντας σκλάβους εἴκοσι δύο χιλιάδες παλληκάρια καὶ λυγερές. Μέσα σ’ αὐτοὺς ὅλα τ’ ἀρχοντὀπυλα τῆς Μακεδονίας. Στοιβαγμένοι στὰ Σαρακηνὰ καράβια ἀράξανε στὸ Χάνδακα τῆς Κρήτης. Ἐκεῖ μοιραστήκανε τὰ λάφυρα. Αἲ πῶς ἀλλάζουν οἱ καιροί. Ὕμνους ἀλλαλάξατε τῷ Κυρίῳ.

Χαρὰ μεγάλη χαίρεσαι βασίλισσα τῆς Μακεδονίας, πρώτη χώρα ὕστερ’ ἀπὸ τὴ μεγάλη Πόλι, ποῦ μπροστά της δείχνεσαι πατρίκισσα Ζωστὴ στὸ πλάγι τῆς Αὐγούστας. «Πολυτίμητη καὶ κλεινὴ πόλις». Αἰῶνες ὅλους ἐσὺ πηγὴ ἀστείρευτη τῆς Ἑλληνικῆς φυλῆς καὶ γιὰ τὰ στρατιωτικά της τὰ κατορθώματα καὶ γιὰ τὴ δύναμί της τὴν ἐκπολιτιστική. Σὲ ζωγραφίζει ἡ ἱστορία νὰ κρατᾷς μὲ τὸ ἕνα χέρι τὸ σπαθί, μὲ τὸ ἄλλο τὸ Βαγγέλιο. Χώρα ἀπὸ τὲς δυνατώτερες καὶ τὶς πλουσιώτερες ρῆς Χριστιανοσύνης. ὉΠαῦλος κήρυξε σ’ ἐσένα τὸ νέο Θεό, σὲ σένα διάλεξε λημέρι του ὁ στρατιώτης

Ἅγιος τοῦ κόκκινου ἄλογου, ὁ τροπαιοφόρος καβαλλάρης. Ζωγράφοι ξακουστοὶ καὶ λογοτέχνες φύτρωσαν ἀπὸ τὰ χώματά σου. Παλληκαριὰ καὶ βιομηχανία, ἐμπόριο, τέχνη καὶ θρησκεία, ὁ νοῦς ὁ Ἑλληνικὸς πρόκοψε μέσα στὰ κάστρα σου, χύθηκε ἀπὸ τοὺς δρόμους σου. Τῆς θρησκείας καὶ τῆς τέχνης. Τοῦ ἐμπορίου καὶ τοῦ πολέμου ἡ χρυσόπορτες νὰ ξανανοίγωνται διάπλατες. Δέξου.

Εἶναι γιὰ τὸν Βυζαντινὸ αὐτοκράτορα ἢ γιὰ τὸν Ἕλληνα κληρονόμο τοῦ θρόνου οἱ στίχοι τοῦτοι ἀπὸ τὴ «Φλογέρα τοῦ βασιλᾶ» καὶ τὸ ποίημα εἶναι γιὰ νὰ ξαναπαραστήσῃ τὴν εἰκόνα ὡρισμένης ἱστορικῆς ἐποχῆς, ἢ τὴ δόξα ἀκέραια τῆς Ἑλληνικῆς φυλῆς.

Κ’ ἀπάνου ἀπ’ ὅλα ἡ δόξα του πάει πρὸς τὴ χώρα ποὺ εἶναι

Τὸ Πάγγαιο τὸ λογάρι της κ’ εἶν’ ἡ Θεσσαλονίκη

βασίλισσά της, κ’ ἡ Ἔδεσσα μάννα της, βρυσομάννα,

κ’ εἶναι τοῦ Σλάβου τὄνειρο καὶ τοῦ Ρωμιοῦ ἡ λαχτάρα.

Ἁπλώνεται καὶ ὀργώνεται κι’ ἀνθίζει καὶ πατιέται

Στὴ μέση τοῦ Ἀλιάκμονα καὶ τοῦ Ἀξιοῦ ποὺ πάντα

ποτάμια ντεληπόταμα, Βαρδάρι καὶ Βιστρίτσα

δὲ στέκουν, ὅλο ξεχειλᾶν κι’ ἀγριεύουνε καὶ τρέχουν,

καὶ τὴ φυλάγουν καὶ τὴ ζοῦν τὴ χώρα.

Κι’ ἀπάνου ἀπ’ ὅλα ἡ δόξα του πάει κ’ ἔρχεται στὴ χώρα

Καὶ διαβατάρα ἀπὸ παντοῦ, σπιτώθηκ ἐδῶ καὶ ἦρθε.

Κι’ ἀφοῦ ἀγωνίστηκε τρανὸς τὸ δοξασμένο ἀγῶνα,

στάθηκε. Ἀνάπαψη; Ποτέ!

Ὁ ποιητὴς δὲν εἶναι ὅ.τι γράφει. Ὅ.τι ἔγραψε.

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

• Επιμέλεια ανάρτησης
• Τασιόπουλος Αργύρης, Υπτγος ε.α
• Γενικός Γραμματέας ΕΕΥΕΔ

• – Παύλου Αχ. Νταφούλη Στρατ. Ιατρού
• – Δέλτος 23 (2002)29-32
• – Η Ιατρική στη Σύγχρονη Ιατρική Ιστορία (Δ’ Τόμος)

ΕΧΟΥΝ ΓΡΑΦΕΙ ΠΟΛΛΑ για τη διαφωνία του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Βασιλέως Κωνσταντίνου σχετικά με την πορεία που θα ακολουθούσε ο ελληνικός στρατός κατά τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο και την πιθανότητα κατάληψης της Θεσσαλονίκης από τους Βουλγάρους. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ο ακριβής ρόλος που διαδραμάτισε στα γεγονότα του Οκτωβρίου 1912 ένας Έλληνας γιατρός, ο Φίλιππος Νίκογλου. 

Ο Φίλιππος Νίκογλου γεννήθηκε στη Στενήμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας το 1871. Φοίτησε στα περίφημα Ζαρίφεια Εκπαιδευτήρια της Φιλιππούπολης και σπούδασε ιατρική στη Γερμανία. Εγκαταστάθηκε στη Σόφια, όπου άσκησε την ιατρική ως χειρουργός. Το 1885 η πατρίδα του, η Ανατολική Ρωμυλία, προσαρτήθηκε από τη Βουλγαρία, ενώ από το 1908 οι κάτοικοί της έγιναν και τυπικά Βούλγαροι, ανεξαρτήτως εθνικού φρονήματος 

Κατά την επιστράτευση του βουλγαρικού στρατού στις 7 Σεπτεμβρίου 1912, ο Βούλγαρος υπήκοος Φίλιππος Νίκογλου παρουσιάστηκε ως έφεδρος υπίατρος στο Σαμακόβιον, όπου συγκροτήθηκε το κινητό χειρουργείο της VII βουλγαρικής μεραρχίας. Σε αυτό υπηρετούσαν 8 γιατροί, με διευθυντή τον Εβραίο αρχίατρο Αλκαλάη. Στις 5 Οκτωβρίου 1912 το Μαυροβούνιο, η Σερβία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Τουρκίας. Από τις πρώτες ημέρες των εχθροπραξιών ο Νίκογλου περιγράφει ως σοβαρά προβλήματα τη χολέρα που μεταδόθηκε στους Βούλγαρους από τους Τούρκους και τη δυσχέρεια στη μετακίνηση. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι τα χειρουργεία διέθεταν 18-20 άμαξες για τη μεταφορά των τραυματιών και 40-50 τραυματιοφορείς στρατιώτες, αλλά δυσκολεύονταν να ακολουθήσουν την ταχύτατη προέλαση των μαχομένων τμημάτων, η οποία υπαγορευόταν από στρατηγικούς και διπλωματικούς λόγους.

Η προηγηθείσα ελληνοβουλγαρική συνθήκη του Μαΐου του 1912 δεν προέβλεπε διανομή εδαφών μεταξύ των συμμάχων, οπότε ίσχυε η αρχή του τετελεσμένου γεγονότος. Στις 20 Οκτωβρίου λοιπόν ο ελληνικός στρατός απελευθέρωνε τα Γιαννιτσά, οπότε η VII βουλγαρική μεραρχία προσπάθησε με κάθε τρόπο να φτάσει πρώτη στη Θεσσαλονίκη. Αλλεπάλληλα τηλεγραφήματα του πρωθυπουργού Βενιζέλου και του υπουργού των Εξωτερικών Λάμπρου Κορομηλά επέσπευσαν την πορεία του ελληνικού στρατού προς την Θεσσαλονίκη, με αποτέλεσμα την απελευθέρωσή της στις 26 Οκτωβρίου, ημέρα εορτής του πολιούχου της Αγίου Δημητρίου. Οι πληροφορίες της κυβερνήσεως προέρχονταν από τον πρεσβευτή μας στη Σόφια Δημήτριο Πανά 

Προκύπτει λοιπόν το ερώτημα ποιά ήταν η πηγή των πολύτιμων αυτών πληροφοριών του Πανά. Ο Κορομηλάς είχε επιφορτίσει τον τότε λοχαγό Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολαΐδη να παρακολουθεί την VII βουλγαρική μεραρχία του στρατηγού Θεοδορώφ. Ο Σουλιώτης είχε προηγουμένως διακριθεί για τη δράση του στην Οργάνωση Θεσσαλονίκης κατά τον Μακεδονικό Αγώνα και αργότερα στην Οργάνωση Κωνσταντινουπόλεως. Ο Σουλιώτης λοιπόν διορίσθηκε στρατιωτικός σύνδεσμος με τον σερβικό στρατό και εφοδιασμένος με τα κατάλληλα έγγραφα κατέφθασε στις 19 Οκτωβρίου στο Κιουστεντήλ, όπου στρατοπέδευε η σερβική μεραρχία του Στεφάνοβιτς, αλλά και η βουλγαρική του Θεοδορώφ. Μετά από συνεννοήσεις με Σέρβους και Βουλγάρους αξιωματικούς ο Σουλιώτης μετέβη στην Ανω Τζουμαγιά με σκοπό να συναντήσει τον εκεί ευρισκόμενο Θεοδορώφ, δεν κατόρθωσε όμως να συναντήσει τον Βούλγαρο στρατηγό.

«Εξερχόμενος του Φρουραρχείου», γράφει ο Σουλιώστης, «συνήντησα τον ιατρόν Νίκογλου, Ελληνα, υπηρετούντα ως έφεδρον παρά τω Βουλγαρικώ στρατώ. Ούτως προθυμότατα πλησιάσας με, μοί είπεν ότι από της αρχής του πολέμου όλαι αι εμπιστευτικαί διαταγαί συνίστων να καταβληθεί πάσα προσπάθεια, όπως οι μακεδονικαί πόλεις και προπάντων η Θεσσαλονίκη καταληφθώσι προ της καταλήψεως αυτών υπό των Ελληνικών στρατευμάτων. Μοί επεβεβαίωσεν ότι ο Βόρις μετά του στρατηγού Ράτζο Πετρώφ και του πρεσβευτού Στάντσεφ διήλθον εξ Ανω Τζουμαγιάς, προξενοδοχείον, όπου είχε καταλύσει, και στρατιώτας της βασιλικής φρουράς, οδηγούντας βασιλικήν άμαξαν, προωρισμένην δια την επίσημον είσοδον του διαδόχου της Βουλγαρίας εις Θεσσαλονίκην».

Ο Σουλιώτης προσπαθεί να τηλεγραφήσει κρυπτογραφημένες τις πολύτιμες πληροφορίες στην πρεσβεία μας στη Σόφια και στο Υπουργείο Εξωτερικών στην Αθήνα, φοβούμενος όμως τη βουλγαρική λογοκρισία και καθώς δεν λαμβάνει απάντηση, υποκρίνεται τον ασθενή. Ο Νίκογλου πιστοποιεί την ασθένεια και προτείνει επιστροφή του ασθενούς στη Σόφια.

Ο Βούλγαρος Φρούραρχος πείθεται εύκολα να ξεφορτωθεί τον ανεπιθύμητο Ελληνα αξιωματικό, και ο Σουλιώτης διασχίζει τα χιονισμένα βουνά, φτάνει στον πλησιέστερο σιδηροδρομικό σταθμό, παίρνει το πρώτο τραίνο για Σόφια και παρουσιάζεται στον πρεσβευτή της χώρας μας, στον οποίο εκθέτει τη διαμορφωθείσα κατάσταση. Ο στρατιωτικός ακόλουθος της πρεσβείας ταγματάρχης Αμβρόσιος Φραντζής τηλεγραφεί τις πληροφορίες με τους κώδικες κρυπτογράφησης στο Υπουργείο Εξωτερικών, και ο υπουργός Λάμπρος Κορομηλάς, πρώην Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη, ενημερώνει τον Βενιζέλο. Αξίζει να σημειωθεί πως όλα αυτά κατεγράφησαν από τον Σουλιώτη στις 27 Απριλίου 1931 σε σημείωμά του προς δημοσιογράφο, «ώστε η ιστορική αλήθεια να μη νοθεύεται». Ο Νίκογλου εξηγεί την εμπιστοσύνη του στον Ελληνα αξιωματικό, σημειώνοντας πως τον είχε συναντήσει παλαιότερα στη Σόφια, όπου ο Σουλιώτης γνώρισε τα μέλη της ελληνικής παροικίας, καλύπτοντας την εθνική του δράση εμφανιζόμενος ως ζωέμπορος.

Ο στρατηγός Βίκτωρ Δούσμανης υπηρετούσε κατά τους Βαλκανικούς πολέμους στο Γενικό Στρατηγείο δίπλα στον Διάδοχο-αρχιστράτηγο και είχε πλήρη ενημέρωση για τα τεκταινόμενα. Στα Απομνημονεύματά του επιβεβαιώνει τα γραφόμενα του Σουλιώτη-Νικολαΐδη.

Ο στρατηγός Θεόδωρος Πάγκαλος στα Απομνημονεύματά του επιβεβαιώνει και αυτός την δράση του Νίκογλου: «Είναι ανάγκη να εκτεθή δια ολίγων, πως ο Βενιζέλος έσχε την πληροφορίαν περί της προελάσεως των Βουλγάρων εις Θεσσαλονίκην. Εις τον βουλγαρικόν στρατόν είχε στρατευθεί κατά τον πόλεμον ο Βούλγαρος υπήκοος, αλλ’ ακραιφνής Ελλην ιατρός Φ. Νίκογλου. Ενεκα τυχαίας ακριτομυθίας Βουλγάρου επιτελούς εις Κότσανα, ο Νίκογλου ήκουσεν ότι ο στρατηγός Θεοδορώφ διετάχθη να βαδίση με την μεραρχίαν του δρομαίως προς Θεσσαλονίκην, όπως την καταλάβη πριν φθάση αυτόθι ο Ελληνικός στρατός. Ο Νίκογλου ειδοποίησεν αμέσως τον εν Βουλγαρία λοχαγόν Σουλιώτη-Νικολαΐδην, σύνδεσμον ημών, όστις ετηλεγράφησεν αμέσως προς τον υπουργόν των Εξωτερικών Κορομηλάν, να πληροφορήση επειγόντως τον Διάδοχον περί των ανωτέρω». Αξιοσημείωτη είναι η αναφορά του στρατηγού στην άμεση πληροφόρησή του (για το γεγονός αυτό) από τον Βενιζέλο.

Ο Ιάσων Δημητριάδης τονίζει πώς, ενώ η διήγηση του Δούσμανη περί Νίκογλου είναι αληθής, αφήνεται να εννοηθεί από τον στρατηγό ότι η πληροφορία ελήφθη δέκα ημέρες νωρίτερα από την πραγματική ημερομηνία, προκειμένου ο Δούσμανης να δικαιολογήσει τις επιλογές του Επιτελείου. Για τον ρόλο του Νίκογλου, όπως προκύπτει από τις πηγές, γίνεται λόγος και από τους σύγχρονους ερευνητές, που ασχολήθηκαν με τον Μακεδονικό αγώνα και τους Βαλκανικούς πολέμους, όπως ο Μελάς, ο Ανεστόπουλος, ο Παπαγιαννόπουλος, ο Μέρτζος, ο Σερεπίσος, η Τζινίκου και ο Κουζινόπουλος.

Μετά την συνάντησή του με τον Σουλιώτη στην Ανω Τζουμαγιά ο Νίκογλου βρέθηκε στο Σιδηρόκαστρο, όπου, αφού εξασφάλισε διαμονή σε σπίτια για τους λοιπούς γιατρούς του χειρουργείου, ο ίδιος φιλοξενήθηκε στη Μητρόπολη. Εκεί πληροφορήθηκε από τον Ελληνα Μητροπολίτη την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Ελληνες. Κατά τη διαμονή του στη Μητρόπολη γράφει ότι θαύμασε την αξιοπρεπή και θαρραλέα στάση του Μητροπολίτη, ο οποίος αρνήθηκε να εγκαινιάσει χριστιανικό ναό σε ένα από τα τζαμιά της πόλης παρά την απειλητική απαίτηση Βουλγάρου κτηνιάτρου αξιωματικού. Σύμφωνα με τον Μητροπολίτη οι χριστιανικές Βαλκανικές χώρες ελευθέρωσαν τον τόπο για να είναι όλοι, και οι Μουσουλμάνοι δηλαδή, ελεύθεροι.

Το χειρουργείο, ακολουθώντας τη μεραρχία, όδευσε προς Θεσσαλονίκη και στρατοπέδευσε κοντά στον Λαγκαδά. Οι γιατροί εξασφάλισαν άδεια να εισέρχονται στην απελευθερωμένη από τους Ελληνες πόλη. Συχνά επισκέπτονταν το εστιατόριο «Ολυμπος-Παλάς», όπου μια μέρα ο Φιλιππουπολίτης διπλωματικός υπάλληλος Χήσης Χατζηβασιλείου αναγνώρισε τον Νίκογλου. Κατόπιν υποδείξεως του αξιωματικού Κωνσταντίνου Μαζαράκη, του θρυλικού Κεπετάν-Ακρίτα του Μακεδονικού αγώνα, ο Χατζηβασιλείου προσκάλεσε τον Νίκογλου σε γεύμα της οικογεγείας του ιατρού Δημητρίου Ζάννα, του γνωστού «ντοκτόρ-μπέη» της τουρκοκρατούμενης Θεσσαλονίκης. Στην οικία Ζάννα, πλησίον του Λευκού Πύργου, κατέλυαν, εκτός του Μαζαράκη, πολλοί Έλληνες αξιωματικοί, οι οποίοι ήσαν γνωστοί της οικογενείας από τα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα. Μάλιστα, για λόγους ασφαλείας, έξω από την οικία υπήρχε φρουρός ένας από τους προσκόπους-αντάρτες Μακεδονομάχους, που είχε συγκροτήσει σε σώμα ο Μαζαράκης, και βοήθησαν σημαντικά τον Ελληνικό στρατό. Με ιδιαίτερη χαρά ο Νίκογλου αναγνώρισε στο πρόσωπο του αντάρτη-σκοπού τον συμπατριώτη του Τζουρίλα. Στο πλούσιο τραπέζι οι Ελληνες αξιωματικοί άντλησαν από τον Νίκογλου πολλές πληροφορίες για την οργάνωση και το ηθικό του βουλγαρικού στρατού και κυρίως των αξιωματικών, καθώς ήταν εμφανής στον ορίζοντα η επικείμενη ελληνο- βουλγαρική σύρραξη.

Κάποια από τα βουλγαρικά τμήματα, που κατέλυαν στη Θεσσαλονίκη, τελικώς μεταφέρθηκαν από τον ελληνικό στόλο στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) για να συμμετάσχουν στις εκεί εχθροπραξίες. Ο Νίκογλου στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης επιβιβάσθηκε στο θωρηκτό «Αβέρωφ». Τα πλήρωμα, μόλις συνειδητοποίησε πως ο αξιωματικός του βουλγαρικού στρατού ήταν Ελληνας, τον περιποιήθηκε ιδιαιτέρως, οι δε αξιωματικοί τοι πλοίου δεν παρέλειψαν να πάρουν και αυτοί με τη σειρά τους πληροφορίες για τον βουλγαρικό στρατό. Ο κυβερνήτης Σοφοκλής Δούσμανης σημειώνει στο ημερολόγιό του: «Πέμπτη, 15 Νοεμβρίου 1912. Ηρθαν να μας επι σκεφθούν και δύο αξιωματικοί του βουλγαρικού στρατού, ιατροί και οι δύο, εξ Αγχιάλου, ακραιφνείς πατριώται, βαρέως φέροντες ότι υπηρετούν υπό τους Βουλγάρους». Είναι βέβαιο πως, παρά τον αρχικό ενθουσιασμό για την ήττα των Τούρκων οι Ανατολικο-ρωμυλιώτες δεν μπορούσαν να διαγράψουν την απάνθρωπη συμπεριφορά των Βουλγάρων απέναντι στις άλλες εθνότητες και πρωτίστως απέναντι στους Έλληνες. Οι σφαγές και οι καταστροφές της Ανατολικής Ρωμυλίας του 1906 ήταν ακόμη νωπές.

Στο Θρακικό μέτωπο ο Νίκογλου συνάντησε τον συμπατριώτη του Απόστολο Δοξιάδη, ιατρό, έφεδρο και αυτόν στον βουλγαρικό στρατό. Ο Γ. Βεντήρης” αναφέρει ότι και ο Δοξιάδης μετέδωσε πληροφορίες για τις κινήσεις των βουλγαρικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη. Μετά την αποστράτευση ο Νίκογλου επέστρεψε στη Σόφια, όπου όμως έγινε γνωστή η δράση του, και το βουλγαρομακεδονικό κομιτάτο αποφάσισε την εξόντωσή του. Ενας Βούλγαρος γιατρός και καλός του φίλος τον ενημέρωσε για την προγραφή του από το κομιτάτο. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1913 ο Νίκογλου κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη και από εκεί στην Αθήνα. Συναντήθηκε πάλι με τον Σουλιώτη, ο οποίος ανέφερε τα συμβάντα στην Ανω Τζουμαγιά στον βασιλέα Κωνσταντίνο. Ο τελευταίος εξέφρασε την επιθυμία να γνωρίσει προσωπικά τον Νίκογλου, προσέθεσε μάλιστα ότι επεβάλλετο η απονομή σ’ αυτόν παρασήμου για τις προσφερθείσες υπηρεσίες του στην πατρίδα. Το ελληνικό κράτος δια χειρός βασιλέως Παύλου παρασημοφόρησε τον Νίκογλου το 1950! «Κάλλιο αργά παρά ποτέ», σχολιάζει ο Πάγκαλος”.

Η πόλη της Θεσσαλονίκης τίμησε τον Νίκογλου με την μετονομασία της οδού Ανακτόρων, στο ύψος της νέας παραλίας, σε οδό Φιλίππου Νίκογλου. Σήμερα, στην οδό Νίκογλου, στην έπαυλη του Ισραηλίτη τραπεζίτη Γιακώβ Μοδιάνο, που χρησιμοποιήθηκε και ως ανάκτορο από τον βασιλέα Κωνσταντίνο, στεγάζεται το Εθνικό και Λαογραφικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης. Οι γειτονικοί δρόμοι Ιατρού Ζάννα και Αθανασίου Σουλιώτη-Νικολαΐδη συμπληρώνουν τον ιστορικό συνειρμό.

Το 1953 ο Στενημαχίτης χειρουργός πέθανε πλήρης ημερών στην Αθήνα. Από τον τύπο παρομοιάστηκε με τον Γιάννη Γούναρη, τον κυνηγό του Ομέρ Βρυώνη, που στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου ειδοποίησε τους πολιορκημένους για την επικείμενη έφοδο των Τούρκων κατά τις ώρες της Χριστουγεννιάτικης ακολουθίας, με επακόλουθο την αποτυχία της εφόδου και τη λύση της πολιορκίας.

Αναμφισβήτητα, ο Φίλιππος Νίκογλου είναι ένας από τους ανθρώπους, στους οποίους η Ελλάδα και ιδιαίτερα η πόλη της Θεσσαλονίκης οφείλει ευγνωμοσύνη για τη στάση τους εκείνες τις κρίσιμες για το μέλλον της ιστορικές στιγμές. Και η μεγαλύτερη τιμή στην προκειμένη περίπτωση είναι η διατήρηση της μνήμης του ιατρού Φιλίππου Νίκογλου από την Ανατολική Ρωμυλία.

Δέλτος 23 (2002)29-32.

• Οι φωτογραφίες (πλην του Φ.Νίκογλου) προστέθηκαν από την ΕΕΥΕΔ
• Στο παραπάνω κείμενο δεν περιλαμβάνονται σχόλια και παραπομπές. Δείτε το πρωτότυπο κείμενο σε μορφή PDF στην Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη της ΕΕΥΕΔ.
• Επιμέλεια ψηφιοποίησης : Τασιόπουλος Αργύρης

2022.10.12

Βαζαίος Λάμπρος, Στρατιωτικός Ιατρός ε.α

«Πριν 78 χρόνια , τέτοια μέρα έφυγαν οι Γερμανοί από την Αθήνα και έληξε επισήμως η Γερμανική Κατοχή»

( η «Κατοχή» όπως μονολεκτικά καθιερώθηκε να αναφέρεται παραλείποντας το εθνικό πρόσημο του κατακτητή , μάλλον πονηρά !).

Αυτά για τα επίσημα ή τα ημιεπίσημα κείμενα ή ακόμη για όσους δεν θέλουν ή δεν μπορούν να δουν αλλιώς τα πράγματα ! Άλλωστε για πολλά χρόνια ήταν ξεχασμένη επέτειος . Όχι ακριβώς ξεχασμένη , αλλά καθώς αντιμετωπιζόταν με την μέθοδο της παράλειψης το γεγονός άφηνε πάντα ερωτηματικά. Ο χρόνος όμως, μη αλλάζοντας την κυκλική διαδρομή του και οι άνθρωποι μη εγκαταλείποντες την «ιδιοκτησία» της μνήμης τους κάνουν διαφορετική ανάγνωση του ημερολόγιου, του βιβλίου των επετείων. Μου έχει γίνει πεποίθηση από καιρό, ότι σ’αυτήν αλλά και σε ανάλογες περιπτώσεις γίνεται προσπάθεια, πετυχημένη δυστυχώς προσπάθεια, να αναφερθούν «κομψά» οι παντός είδους συμμετέχοντες στα γεγονότα, οι ένοχοι δηλαδή . Ακούσαμε για το ΟΧΙ του ’40 , για την Εθνική Αντίσταση , για τις ολέθριες εμφύλιες διαμάχες και στο τέλος ακροθιγώς για «αποχώρηση» των γερμανών. Δηλαδή ήρθαν κάποτε και στις 12 Οκτωβρίου φύγανε, έτσι απλά; Σίγουρα κάτι συμβαίνει, κάτι που μυρίζει κάτι που δεν θέλω να το αναλύσω τώρα . Ίσως και να μην χρειάζεται να μπω στον κόπο για τον απλό λόγο ότι όλοι ζούμε στην «ίδια γειτονιά» και γνωριζόμαστε .

Θα επιχειρήσω την δική μου ανάγνωση για την επέτειο, με προσλαμβάνουσες προσωπικές, έξω από κάθε άμεση ή έμμεση εξάρτηση και δέσμευση, που ποτέ δεν είχα και πολύ περισσότερο τώρα στην ηλικία μου και την θέση μου!

Το βραδάκι της μέρας της Απελευθέρωσης η μητέρα μου με πήγε ένα μικρό περίπατο στο Σύνταγμα. Ήταν ο συνηθισμένος τόπος που έπαιζα εκείνο τον καιρό. Αυτή την φορά όμως πήραμε άλλη κατεύθυνση. Είχε σουρουπώσει και περάσαμε στην οδό Σταδίου από την Κολοκοτρώνη . Εκεί με περίμενε η έκπληξη, εκεί μαζί με όλους όσοι βρέθηκαν εκείνη την ώρα κοντά μας , είδα τον δρόμο φωτισμένο από τα εκατοντάδες λαμπιόνια του Δήμου στις φωτεινές αψίδες της Σταδίου. Το τετράχρονο αγοράκι που σε όλη την Κατοχή δεν χώνεψε ποτέ τα σκοτάδια της συσκότισης που επιβάλανε οι κατακτητές , ρώτησε την μητέρα του : Αυτό είναι η Απελευθέρωση μαμά ; θα έχουμε πια φως ; Η απάντηση που δεν πήρα αλλά και η χαρά που πήρα περπατώντας στην φωτισμένη Σταδίου με ακολουθούν 78 χρόνια , μέχρι σήμερα . Δεν έπαψε να με ακολουθεί ακόμη, η ανακούφιση που ένιωσα όταν λίγο αργότερα συνειδητοποίησα πως δεν θα ξανακούσω εκείνα τα τρομακτικά , τα γεμάτα βάρβαρους ήχους γερμανικά εμβατήρια, που ξεφώνιζαν οι γερμανοί φαντάροι που περνούσαν κάτω από το σπίτι της οδού Ευαγγελιστρίας βροντολογώντας τα πέταλα τους. Οι ήχοι των γεμάτων σύμφωνα γερμανικών λέξεων ενόχλησαν τόσο την αισθητική της ακοής μου που μέχρι σήμερα τους θεωρώ ό,τι πιο αποκρουστικό. Για μένα ήταν οι «για-για-γιάδες» στην παιδική μου διάλεκτο, από τα επαναλαμβανόμενα για, για, των φράσεων τους ! Οι στερήσεις που επέβαλλε το γερμανικό σχέδιο σχέδιο εξόντωσης των Ελλήνων, άγγιξαν και το δικό μου σπίτι, αν και οι γονείς μου τα κατάφεραν να μην επηρεασθεί το παιδί τους . Ένα δυνατό αγόρι υποδέχθηκε με τον δικό του τρόπο την Απελευθέρωση !

*Δυό λόγια για το γερμανικό σχέδιο εξόντωσης του Ελληνικού πληθυσμού .

Από τα αρχεία του Αμερικανικού Πενταγώνου αλιεύτηκε σχετικά πρόσφατα και μεταξύ άλλων, γερμανικό κείμενο γραμμένο μάλιστα στην Γοτθική γερμανική «καθαρεύουσα», γεγονός που δυσκόλεψε την ανάγνωση του. Πρόκειται για λεπτομερές σχέδιο, εξαίρετα τεκμηριωμένο οργανωτικά, που αναφέρεται στην εξόντωση μεγάλου μέρους του Ελληνικού πληθυσμού με όπλο τον υποσιτισμό και την ΠΕΙΝΑ! Πρόκειται προφανώς για «μεταρρυθμίσεις του επισιτιστικού μοντέλου», όπως θα έλεγαν σήμερα κομψά οι σύγχρονοι γερμανοί «άρχοντες» της Ευρώπης και οι εγχώριοι παρατρεχάμενοι τους ! Δεν μας διαφεύγει βέβαια η διαχρονική εμμονή τους στον όρο «μεταρρύθμιση», αντί του πραγματικού «σαδιστική τιμωρία και κακία» και στην απαίτηση από τα θύματα τους αλλά και τους εκάστοτε εγκαθέκτους τους να αποδέχονται την «ιδιοκτησία» των «μεταρρυθμίσεων». Με σχολαστική αναφορά σε θερμίδες ανά μονάδα τροφίμου και άλλα θαυμαστά , και με δολοφονική σκληρότητα που ξεχείλιζε αρρωστημένα από παντού, εξόντωσαν κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες καλών Ελλήνων. Δεν τους αφαίρεσαν απλά την ζωή, τους οδήγησαν στον θάνατο μέσα από την πιο εξευτελιστική για τον άνθρωπο διαδικασία…. την ΠΕΙΝΑ. Πέρασαν έτσι το μήνυμα του παντοδύναμου Γερμανισμού και το διάνθισαν με τις φρικαλεότητες στα Καλάβρυτα, στο Κομμένο, στην Μέρλιν, στο Χαϊδάρι, στην Κάνδανο , στην εξόντωση των Εβραίων συμπολιτών μας και όπου αλλού τους οδηγούσε ο αρρωστημένος σαδισμός τους .

Σε όλη την διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, η ομάδα των μηχανικών και πολεοδόμων του Υπουργείου Δημοσίων Έργων , η ομάδα Δοξιάδη με τον Σκέπερς επικεφαλής, δούλεψε κάτω από απίστευτα δύσκολές συνθήκες. Κατέγραφε, αξιολογούσε και αποδελτίωνε όλα όσα έκαναν στην χώρα και τον λαό της οι γερμανοί κατακτητές. Επιστήμονες υψηλής κατάρτισης και αξίας δούλευαν σαν πεισμωμένα μυρμήγκια, κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες και αμέσως, το εννοώ…αμέσως, παρουσίασαν το έργο τους . Είναι ο τόμος που γραμμένος σε τέσσερις γλώσσες, Ελληνικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ρωσσικά (και βέβαια όχι γερμανικά …..δεν χρειαζόταν, αυτοί που τα έκαναν τα ήξεραν καλά και είχε τον τίτλο :

*(«συμβολικά» χρησιμοποιείται πεζό στοιχείο «γ» για τις λέξεις που αναφέρονται σε «γερμανία και γερμανούς» εκείνης της εποχής)

«Αι θυσίαι της Ελλάδος στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο»

Ήταν ένα από τα «διαπιστευτήρια» της Ελλάδας για την είσοδο της στον ΟΗΕ , στην διάσκεψη του Σαν Φραντσίσκο. Το έργο εκτύπωσε άψογα η «Ασπιώτης – Έλκα» το 1945 σε συνθήκες σίγουρα απερίγραπτες !Δεν ξέρω γιατί το κειμήλιο αυτό είναι άγνωστο στους περισσότερους και ακόμη γιατί δεν αποτέλεσε βασική σχολική ιστορική ύλη . Μήπως γιατί τα λέει ΟΛΑ ! Ποιοι άραγε θέλουν να μην γνωρίζουμε ;

**Πρίν λίγα χρόνια κυκλοφόρησε σε ανατύπωση μικροτέρου σχήματος ως ένθετο εφημερίδας .

Από την χαρά της γιορτής της Απελευθέρωσης εκείνη την ημέρα , έλλειπαν αρκετοί από όσους πάλεψαν με τα τέρατα που είχαν σκλαβώσει την χώρα. Ήταν όσοι έδωσαν την ζωή τους , όσοι έπεσαν πολεμώντας ο καθένας στο πόστο του . Έλειπαν οι νεκροί νικητές της Αλβανίας, της γραμμής Μεταξά, της Μάχης της Κρήτης, όλων των μαχών του πολέμου. Έλειπαν και όσοι έπεσαν πολεμώντας με κάθε τρόπο τον κατακτητή , οι Έλληνες που δεν συνθηκολόγησαν , που αγωνίστηκαν στα βουνά και στις πολιτείες, στις θάλασσες και στην έρημο , οι καταδρομείς του Ιερού Λόχου που εκείνες τις ώρες απελευθέρωναν ένα-ένα τα νησιά μας .

Από την γιορτή της Αθήνας έλειπε η Λέλα Καραγιάννη , ο Κώστας Περρίκος , η Ιουλία Μπίμπα και οι σύντροφοι τους της ΠΕΑΝ, έλειπε ο Αντώνης Μυτιληναίος (αυτός είχε δραπετεύσει τρεις φορές από τους γερμανούς και τους Ιταλούς), που με τους δυναμίτες του δεν επέτρεψε την στρατολόγηση από τους Ναζί ΟΥΤΕ ΕΝΟΣ Έλληνα για το Ανατ. Μέτωπο .

• …. Και να λέει τότε απορημένος ο αρμόδιος Σοβιετικός Στρατηγός (Γιάκοβλεφ λεγόταν νομίζω), πως είδε στους αιχμαλώτους του γερμανικού Στρατού μετά την ήττα τους, ξένους μαχητές από όλες, μα όλες τις εθνικότητες της Ευρώπης, εκτός από Έλληνες . Δεν υπήρχε ούτε ένας τέτοιος είπε χαρακτηριστικά !

Έλλειπε ο Γιάννης Τσιγάντες που προδομένος αντιστάθηκε μέχρι την τελευταία του σφαίρα χωρίς να αποχωρισθεί το μονόκλ του ! Για λίγες ώρες δεν πρόλαβε την γιορτή και η Ήβη Αθανασιάδου, που η αθλιότητα της ρηχής συνείδησης του Γερμανού Στρ. γιατρού, της έκοψε το νήμα της ζωής στα 16 της χρόνια, στην γωνία του δρόμου του σπιτιού μου. Ήταν εκείνο ακριβώς το πρωϊ που η κοπελίτσα και οι συμμαθήτριες της χαιρόντουσαν και γελούσαν βλέποντας τους τελευταίους γερμανούς να φεύγουν από την παραλιακή του Φαλήρου! Δεν άντεξε ο γερμανός φονιάς την χαρά των κοριτσιών και με μια ριπή σκότωσε το χαμόγελο της κοπελίτσας.

Ήταν πολλές οι ψυχές , πάρα πολλές που χάρηκαν και γιόρτασαν μαζί με τους ζωντανούς. Δεν είναι δυνατόν να τους αναφέρουμε έναν-έναν. Δεν χρειάζεται άλλωστε δεν μας παρεξηγούν , εδώ έδωσαν την ζωή τους και δεν λογάριασαν τίποτε, είναι δυνατόν να κουβεντιάσουν για εγωϊσμούς και πρωτοκαθεδρίες . Οι ήρωες μας, οι δικοί μας άνθρωποι μάλλον γελούν με τέτοια καμώματα εκεί στην γειτονιά των Αγγέλων που βρέθηκαν όλοι μαζί.

Οι ψυχές που χάρηκαν και γιόρτασαν μαζί με τους ζωντανούς την μεγάλη ημέρα τότε , σήμερα όμως μου φαίνεται πως θέλουν κάτι να μας πουν . Μάλλον θέλουν να μας θυμίσουν πως σε κάποιες σκοτεινές γωνιές βρυκολακιάζουν οι ανάπηρες από την κακία και την μοχθηρία τους σκιές αυτών που γλύτωσαν από την οργή των Ευμενίδων , αυτών που κρύφτηκαν , αυτών που κλωσούνε τα αυγά των φιδιών .

Ο σοφός Σαμάνος της στέπας έλεγε : «Δεν ακούστηκε ποτέ από φίδι να γεννηθεί αηδόνι , πάλι φίδι γεννιέται !»

Ας προσέχουμε λοιπόν, άς έχουμε φυλαχτό την ευχή όσων θυσιάστηκαν για να είμαστε σήμερα ελεύθεροι (ή περίπου ελεύθεροι για τους απαισιόδοξους !!!) και να μην τους ξεχνάμε , ήταν οι δικοί μας άνθρωποι !

Ας μην μείνουμε μόνο στα κορίτσια του Λυκείου των Ελληνίδων που κάθε τέτοια μέρα αναβιώνουν την μεταφορά του πέπλου της Παλλάδας στα Μεγάλα Παναθήναια, φέρνοντας την Γαλανόλευκη για να την υψώσουν στον Ιερό βράχο.

Πρέπει να μην ξεχάσουμε ποτέ την αντιπαθητική φιγούρα του του λιπόσαρκου ( η αθλιότητα της Γκαιμπελικής Γερμανίας ήταν να εμφανίσουν αδύνατο Γερμανό στην πεινασμένη Αθήνα!). Αυτός λοιπόν βιαστικά, κατέβαινε τον δρόμο των Προπυλαίων κρατώντας την Σβάστικα που μόλις είχε υποστείλει αγκαλιά, φορώντας ο μασκαράς ένα σεμνό τάχα δίκωχο!

Ας μην ξεχάσουμε τα παιδιά που με μανία μάδησαν αμέσως το στεφάνι, που δήθεν από σεβασμό κατέθεσαν οι κατακτητές (μία ακόμη σιχαμένη υποκριτική τους χειρονομία) στον Άγνωστο.

Ας μην ξεχάσουμε αυτούς που κρυφά η φανερά δεν ήθελαν την Απελευθέρωση, τους έπεφτε βαριά η Ελευθερία. Δωσίλογους τους έλεγαν και τους λένε. Αυτοί και οι κλώνοι τους ντρόπιασαν το Γένος. Κανόνισαν οι άθλιοι, κάποιοι απ’ αυτούς να τιμωρηθούν κάπως, να «κατακάτσει ο κουρνιαχτός» που έλεγε ο γιός της Καλόγριας, (την ευχή του να’χουμε) και μετά αυτοί και οι κλώνοι τους που λέγαμε, καλοκάθησαν πάλι στον σβέρκο μας. Το «αεί στασιάζειν οι Έλληνες», η διχόνοια και η παραδοσιακή όμως φαγωμάρα στοίχειωσαν τότε την Πατρίδα που μόλις είχε ελευθερωθεί. Η Κοινωνία ξέπνοη, τραυματισμένη, η Δημοκρατία λαχανιασμένη. Χρειάστηκαν νέοι αγώνες, καινούριες θυσίες για να σταθεί η Πατρίδα στα πόδια της.

Μην ξεχνάμε τον ποιητή στο «Κατά Σαδδουκαίων» να παραπονιέται πως :

«…ελευθερία ανάπηρη πάλι μας τάξαν…»

…και να μας παραγγέλνει:

«…μην αμελήσετε

Πάρτε μαζί σας νερό

Το μέλλον μας έχει πολλή ξηρασία».

….και ο Μανώλης Αναγνωστάκης, μετά τον Μιχάλη Κατσαρό κλείνει το φετεινό επετειακό…..

«..ο μύθος της διαρκούς προόδου, —- ( προειδοποιώντας μας όμως για…

«…την τόση κακότητα εν ονόματι του ανθρωπισμού ….»( που φέρνει )

«…..στην απόφαση της ήττας!

Το παραπάνω άρθρο είναι μέρος του κειμένου που μας απέστειλε ο κ. Βαζαίος με τίτλο 12 Οκτωβρίου…οι δύο επέτειοι. Περιλάμβανε αναφορά στην Τάξη ΣΙΣ που κατατάχθηκε στις 12.10.1959 και δεύτερο το άρθρο που αφορά την επέτειο της Απελεθέρωσης των Αθηνών στις 12.101944.

Η Προσαρμογή, προσθήκη φωτογραφιών και ανάρτηση στην Ιστοσελίδα πραγματοποιήθηκε από Γ. Γραμματέα ΕΕΥΕΔ Τασιόπουλο Αργύρη.

Το πρωτότυπο κείμενο της επιστολής του κ. Βαζαίου Λ. είναι εδώ.