ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ ΞΕΝΟΙ ΓΙΑΤΡΟΙ ΥΠΗΡΕΤΗΣΑΝΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Ο κ. Κωνσταντίνος Κυριακόπουλος, εκτὸς ἀπὸ τὴν ἄσκηση τῆς Νευροχειρουργικῆς τὰ τελευταῖα 25 χρόνια ἀσχολείται καὶ μὲ τὴν ἱστορία τῆς Στρατιωτικῆς Ἰατρικῆς καὶ τὴν νεώτερη Ἑλληνικὴ Ἱστορία γενικώτερα. Εἶναι ἐκ τῶν συγγραφέων τῆς Ἱστορίας τοῦ 424 ΓΣΝΕ καὶ τῆς Ἱστορίας τῆς ΣΙΣ, βιβλίων ποὺ ἔχουν ἐκδοθεῖ ἀπὸ τὴν ΕΕΥΕΔ. Το παρόν πόνημα ἀποτελεῖ τμῆμα μεγάλης μελέτης του σχετικὰ μὲ τὴν προσφορὰ τῶν Ὑγειονομικῶν στὶς διάφορες φάσεις τῆς ζωῆς τοῦ Ἔθνους. Το παρόν τμῆμα τῆς μελέτης σε μορφή pdf μπορείτε να το δείτε εδώ.

---

Ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση τοῦ ’21 ὑπῆρξε γιὰ πολλούς ξένους κυρίως στρατιωτικούς τὸ ἐρέθισμα νὰ δοκιμάσουν τὴν τύχη τους στὴν νέα δημιουργουμένη κατάσταση. Οἱ ξένοι ἐθελοντές, ποὺ γενικῶς καλοῦνται φιλέλληνες, ἄρχισαν ἀπὸ τὸν πρῶτο κιόλας χρόνο τῆς Ἐπαναστάσεως νὰ κατεβαίνουν στὴν Ἑλλάδα. Ἡ περίοδος ὅμως τοῦ 1822-1823 ἦταν ἡ χειρότερη γιὰ αὐτοὺς τοὺς ξένους. Ἡ ἄγνοια τῆς τότε Ἑλληνικῆς παραγματικότητας ἀπὸ τὴ μιά, καὶ ἡ πηγαία γιὰ πολλοὺς ξένους ἀγάπη πρὸς τὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα ἔχει ἀνεβάσει τὸν τότε Ἕλληνα στὸ πάνθεο τῶν ἡρώων. Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ ὁ πηγαῖος ἐνθουσιασμὸς τῶν Ἑλλήνων γιὰ τοὺς ξένους τοὺς ἔχει προσδώσει τὸν τίτλο τοῦ «Φιλέλληνα».

Στὴν πραγματικότητα ὅμως λίγοι ἀπὸ τοὺς λεγόμενους Φιλέλληνες διακατέχονταν ἀπὸ γνήσια ἀγάπη γιὰ τοὺς Ἕλληνες. Στὴν πλειονότητά τους ἦσαν τυχοδιῶκτες ξένοι ἀξιωματικοὶ, συνήθως ἀπότακτοι ἢ ἀπόστατοι ἀπὸ διάφορες χῶρες, εἴτε ἄνεργοι προσφέροντες τὴν τέχνην τους ἀδιαφοροῦντες σὲ ποιὸν τύραννο ἢ καταπιεσμένο προσφέρανε τὴν τέχνη τους, ἀρκεῖ νὰ κερδίσουν χρήματα, βαθμοὺς καὶ λάφυρα. Οἱ περισσότεροι ποὺ κατέβηκαν στὴν Ἑλλάδα ἦσαν ἐπικίνδυνοι, ἀγνοοῦσαν τὴν τέχνη τὴν ὁποία ἔλεγαν πὼς κατεῖχαν. Ἀγνοοῦσαν καὶ ποῦ πήγαιναν. Γιαυτὸ ὅταν βρέθηκαν στὴν σκληρὴ Ἑλληνικὴ πραγματικότητα ἄρχισαν νὰ δυσανασχετοῦν καὶ νὰ βρίζουν. Πολλοὶ ἀπὸ αὐτος σκοτώθηκαν ἢ πέθαναν ἀπὸ λοιμώδη νοσήματα, ἄλλοι ἔμειναν χωρὶς λεφτά, χωρὶς τροφή, ροῦχα καὶ πολλοὶ πήραν τὸ δρόμνο τοῦ γυρισμοῦ γιὰ τὴν Πατρίδα τους.

Μερικοὶ ἀπὸ αὐτοὺς ἀπογοητευμένοι, πικραμένοι καὶ στενοχωρημένοι μετατραπήκανε σὲ δυσφημηστὲς τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως καὶ τῆς Ἑλλάδας γενικώτερα. Ἔσπευσαν νὰ ἐκδόσουν τὶς ἐντυπώσεις τους, τὴ ζωή τους, τὶς περιπέτειές τους, τύπωσαν ἡμερολόγια, ἔστελναν ἐπιστολὲς καρτοῦσαν σημειώσεις, δημοσίευαν χρονικὰ καὶ τροφοδοτοῦσαν τὴν Εὐρώπη, οἱ κάτοικοι τῆς ὁποίας διψοῦσαν γιὰ περιπέτειες γιὰ τὴ γνώση τοῦ ἀγνώστου, μὲ διάφορα περιστατικὰ καὶ γεγονότα, τὰ ὁποῖα στὶς περισσότερες τῶν περιπτώσεων ἦσαν ἐντελῶς φανταστικά. Ὡστόσο πολλὰ ἀπὸ τὰ κείμενα τῶν ξένων εἶναι διαφημηστικὰ καὶ πραγματικοὶ θησαυροί. Καὶ τοῦτο διότι εἶναι γραμμένα ἀπὸ ἄτομα μὲ σεβασμὸ πρὸς τὸς ἑαυτό τους καὶ μᾶς παρέχουν ἀξιόλογες πληροφορίες, σωστὲς περιγραφὲς καὶ διαπιστώσεις. Σὲ μερικὰ ἀπὸ αὐτὰ βρίσκουμε καλὲς περιγραφὲς τῶν συνθηκῶν τῆς Ὑγειονομικῆς Περιθάλψεως δοσμένες ἀπὸ γνῶστες τοῦ ἀντικειμένου, περιγραφὲς τῆς ψυχολογίας τῶν ἀρρώστων καὶ τῶν τραυματιῶν.

Ὑπῆρξαν πολλοὶ γιατροὶ ἐθελοντὲς καὶ μερικοὶ ἀπὸ αὐτοὺς γράψανε ἤ ἐκδόσανε τὶς ἐντυπώσεις τους. Ἄλλοι προσφέρανε ἁπλῶς τὶς ἰατρικὲς ἐκδουλεύσεις τους καὶ τὸ ἐπάγγελμά τους ἦταν ἡ κυρία ἐνασχόλησή τους. Ὁ Γεώργιος Πουρναρόπουλος (Ἡ Ἰατρικὴ τοῦ Αγῶνος. Ἀθῆναι 1973) ἐδημοσίευσε τὰ ὀνόματα αὐτῶν ὅσα μπόρεσε νὰ συλλέξει τὰ ὁποῖα καὶ παραθέτουμε

• Ἀαρὼν
• Amster
• Bailly
• Ballot
• Βαλτίσαρος Ἀνδρέας
• Bayer
• Beau
• Bernardi
• Bertrand
• Beton
• Βίγγος
• Βλακίερος
• Blondeau
• Bohrman
• Boldemann
• Bonthron Alex
• Boyon
• Braidfield Henry
• Bruno Francisco
• «Γιέτος»
• Chardonet
• Dandrė
• Danmas
• Dumont
• Elster
• Embler
• Fabricius
• Fallon E.
• Forti
• Φρασινὲκ
• Gaugenrieder
• Getty ἢ Geddy John
• Gosse Ἀνδρέας Λουδοβῖκος
• Gasset Ed.
• Hambel
• Hamsel
• Howe Samuel
• Jebassen
• Johansen
• Johnson
• Ἴγγ
• Καδρῆ Τράσ(ι)τα
• Κέλλι ἢ Κέλης Ἐρνέστος
• Knöffel
• Koering
• Kosinski
• Κούρταλης Χασὰν
• Κρέϊμπερ
• Kutzowski
• Λορέντζος
• Marchand
• Mayer (Meyer) Ἰωάννης Ἰάκωβος
• Μέλιγκ πιθανῶς ἴδιος μὲ τὸν ἑπόμενον:
• Millingen Ἰούλιος
• Μέτο Ὀστᾶ
• Μίλλερ Ἰωάννης
• Νίδερ Ξαβέριος
• Νικόλα
• Ντριτζᾶκο Γιούπη
• Paulet
• Raybot Maxime
• Πέτκοφ
• Post
• Pouqueville
• Quail John
• Russ John
• Samuel Giovanni
• Santantonio Domenico
• Σαρντοννὲ
• Scambella
• Schreiner
• Sola Τita
• Staeli
• Striebeck
• Torti
• Treiber Heinrich
• Vitali Καὶσαρ
• Weissling
• Zuccarini

• Νὰ καὶ 5 φιλέλληνες Φαρμακοποιοὶ
• Carlo Πέτρος
• Fels Jun
• Lebon
• Lucae Ernst
• Nagel Gust.

Πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς προσφέρανε πράγματι στὴν Ἐπανάσταση καὶ στὰ χρόνια τοῦ Καποδίστρια. Ἀπὸ τοὺς παραπάνω πρέπει νὰ ποῦμε ὅτι ὁ Σαρντοννὲ εἶναι ὁ ἴδιος μὲ τὸν Chardonet. Γιὰ μερικοὺς ἀπὸ αὐτοὺς ὁ Πουρναρόπουλος παραθέτει μερικὰ στοιχεῖα. Πρὲπει νὰ ποῦμε ὅτι ὁ Pouqueville δὲν προσέφερε σὰν γιατρὸς γιατὶ ἦταν πρόξενος τῆς Γαλλίας. Ἔγραψε τὴν Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, μὲ πάρα πολλὰ λάθη.

Παραθέτουμε στοιχεῖα γιὰ μερικοὺς ἀπὸ τοὺς παραπάνω καὶ γιὰ ἄλλους ποὺ δὲν περιλαμβάνονται στὸν κατάλογο.

---

Ἀγγελότης ἢ Ἀγγελέτος Νικόλαος.¹

Διατάσσεται ὁ Φροντιστὴς τοῦ Ἄργους νὰ τοῦ χορηγεῖ «καθαρὸν ψωμὶ ἀναλόγως τοῦ ἐπαγγέλματός του». Ἀναφέρεται ἐπίσης μαζὺ μὲ τὸν ἰατρὸ Ἀναγνώστη Νικόλαο. Φαίνεται ὅτι ἦταν ξένος πιθανὸν Ἰταλὸς, διότι στὸ ὑπ’ ἀριθ. 1390 ἔγγραφο τοῦ Ἐκτελεστικοῦ Σώματος ἀναφέρεται μὲ τὸ ὄνομα Angelleti. Σὲ ἀναφορά τους πρὸς τὸ Ἐκτελεστικὸ Σῶμα ἀπαντοῦν τὴν 22 Ἰουνίου 1824: «…εἴδομεν νὰ μᾶς γράφετε, ὅτι οἱ ἀσθενεῖς καὶ πληγωμένοι παραμελοῦνται, καὶ ὅτι τοῦ καλοῦ ἰατροῦ χρέος ἄφευκτον εἶναι νὰ τοὺς ἐπισκέπτεται καὶ ἀμισθί. Περὶ μὲν τοῦ πρώτου σᾶς ἀποκρινόμεθα, ὅτι μὲ ὅλον ὅτι ἡ ὑπερτάτη Διοίκησις δὲν ἐνθυμήθη ποτὲ ἂν ὑπάρχωσιν ἀσθενεῖς καὶ πληγωμένοι, ἂν ἔχωσι χρείαν ἰατρικῶν καὶ ἄλλων πολλῶν ἀναγκαίων οἷον πανιῶν διὰ τὰ δεσίματα τῶν πληγῶν, πανιῶν λινῶν διὰ ξανθά, ἀλοιφῶν διὰ τὰς πληγάς, κίναν διὰ ποτὸν καὶ πλύσιμον τῶν πληγῶν, οἱ ἰατροὶ ὅμως ἐπρομήθευσαν ὄχι μόνον αὐτὰ ὡς λέγετε ἄφευκτον χρέος των, τὰ ὁποῖα καὶ ἔπρεπε νὰ εἶναι καὶ πληρωμένα, ἀλλὰ ἐκτὸς τοῦ χρέους των ἐφρόντισαν νὰ τοὺς εὕρουν καὶ οἶκον ἔνθα ἔβαλαν ὅλους τοὺς ἀσθενεῖς καὶ πληγωμένους, πρὸς περιποίησιν τῶν ὁποίων ἐδιώρισαν καὶ γυναῖκας μόνον καὶ μόνον διὰ νὰ μὴν παραμελῶνται ὡς λέγετε. Περὶ δὲ τοῦ δευτέρου, τῷ ὄντι ἱερὸν εἶναι νὰ ἐπισκέπτωνταί τινας ἀμισθί, ἀποβλέπων εἰς τὸ κοινὸν συμφέρον, ἀλλ’ ἆρά γε εἴμεθα εἰς κατάστασιν, ὥστε νὰ ἀντιπαραταχθῶμεν εἰς τὰ ἀναπόφευκτα ἔξοδα τῶν οἰκογενειῶν μας, ἢ ἐρωτώμεθα ἂν ἐπληρώθημεν δι’ ὅλας τὰς μέχρι τοῦδε γενομένας ἐκστρατείας κατὰ τὴν Χέρσον Ἑλλάδα καὶ Πελοπόννησον ὅπου ὁ μὲν ἐκεῖ, ὁ δὲ ἀλλαχοῦ ἐδούλευσε;…»

1 ΓΑΚ.Ὑπουργεῖο Πολέμου Φ.13.

---

Αὐγουστίνης Κλαύδιος Dr.¹

Σὲ ἔγγραφο ἀπὸ τὸ Ἄργος τὴν 16^ην Δεκεμβρίου 1830 κάτοικοι τῆς πόλεως ἀναφέρουν ὅτι κάποιος Ἰταλὸς ἐπαγγέλεται τὴν ἰατρικὴ καὶ ζητοῦν νὰ τοῦ ἐπιτραπῆ νὰ ἀσκεῖ τοῦτο καὶ στὴν πόλη τους καὶ νὰ τὸν πληρώνουν ἐκεῖνοι. Ἔχει σχέσεις μὲ ἀλλοεθνεῖς «…καὶ δὲν φαίνεται σκανδαλώδους πνεύματος». Ὁ Κλαύδιος ἐνοσήλευσε ἀρκετοὺς στρατιῶτες, ἐκτὸς τῶν πολιτῶν. Ὁ Διοικητικὸς Τοποτηρητὴς Ἄργους ὑπέβαλε τὴν 30^ὴν Σεπτεμβρίου 1831 τὴν παρακάτω ἀναφορὰ²:

"ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ.
Ὁ Διοικητικὸς Τοποτηρητὴς Ἄργους
 Πρὸς τὴν Γραμματείαν τῶν Στρατιωτικῶν.

Ἀπὸ τὴν εἰς ἀντίγραφον συναπτομένην ἀναφορὰν τοῦ ἰατροῦ τῆς πόλεως κυρίου Κλαυδίου θέλει εὐαρεστηθῆ ἡ Γραμματεία νὰ παρατηρήσῃ τὴν αἴτησίν του. Ἡ Διοίκησις μὲ τὴν ὑπ’ ἀριθ. (δὲν ὑπάρχει ἀρ. στὸ ἔγγραφο) ἐπιστολήν της διεύθυνε πρὸ καιροῦ εἰς τὴν Γραμματείαν ταύτην τὰ κατάστιχα τοῦ διαληφθέντος Ἰατροῦ, δι’ ὅσους ἐπισκέφθη κατὰ καιροὺς ἀσθενεῖς στρατιώτας ἐκ διαφόρων Ταγμάτων συνεπείᾳ διαφόρων διαταγῶν τῆς Γραμματείας.

Ἔχει δίκαιον νὰ πληρωθῇ τὰ ὅσα ἐξώδευσε, καὶ ἡ Γραμματεία σας εὐδοκιμήσῃ νὰ διατάξῃ, ὅπου ἀνήκει νὰ λάβῃ τὰ χρήματα διότι παρεκτὸς ὅτι στερεῖται καὶ αὐτὸς παρενοχλεῖται διὰ τὴν δεκάτην, καὶ ἀπὸ τοὺς ὅσοι ἔδωκαν εἰς αὐτὸν τὰ ἀιατρικὰ ταῦτα, ζητούντας τὴν πληρωμήν των.

Ἐν Ἄργει τῇ 30 Νοεμβρίου 1831
Ὁ Τοποτηρητὴς
ΤΣΥ. Ν. Μαυρομμάτης».

Ἡ Γραμματεία τῶν Στρατιωτικῶν ἐπεξεργάσθηκε τὸν λογαριασμό του καὶ τὴν 19^ην Ἰανουαρίου 1832 ζητάει ἀπὸ τὸν Πρόεδρο τῆς Κυβερνήξσεως τὴν ἀξόφλησή του, ὁ ὁποῖος καὶ τὸν ἐνέκρινε.

1 ΓΑΚ, Καποδιστριακὸν Ἀρχεῖον, Γενικὴ Γραμματεία Φ. 258 Α.

2 ΓΑΚ, Καποδιστριακὸν Ἀρχεῖον, Γραμματεία Στρατιωτικῶν Φ. 123.)

---

Arduan Paul.

Γάλλος φιλέλληνας γιατρός, ὁ ὁποῖος ἦλθε στὴν Ἑλλάδα τὸ 1825. Μετὰ τὴν Ἀνεξαρτησία παρέμεινε στὴν Ἑλλάδα καὶ ἄσκησε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ γιατροῦ στὴ Σύρο κατὰ τὸ 1834. Τὸ 1836 ἦλθε στὴν Ἀθήνα μαζὺ μὲ τὸν καθηγητὴ Κωστῆ. Ἀκολούθως ἐπανῆλθε στὴν Μῆλο. Τὴν 8^ην Αὐγούστου 1845 ὑπέβαλε ἀναφορὰ¹ ζητώντας νὰ τοῦ ἐπιτραπεῖ ἐν ὄψει τῆς ἀναχωρήσεώς του ἐκτὸς Ἑλλάδος νὰ φέρει τὸ παράσημό του καὶ νὰ τοῦ χορηγηθεῖ τὸ ἀντίστοιχο δίπλωμα.

1 ΓΑΚ. Ἀριστεῖα Φ. 294Α.)

---

Bailly Martin Etiène.

Πρόκειται γιὰ Γάλλο γιατρό, ἀπεσταλμένο τοῦ Γαλλικοῦ κομιτάτου τοῦ Παρισιοῦ στὴν Ἑλλάδα γιὰ τὴν διαχείρηση τῆς παρεχομένης βοηθείας κυρίως τῆς ἰατροφαρμακευτικῆς. Φαίνεται, ὅτι ἦταν σκοτεινὴ φυσιογνωμία. Δὲν εἶχε καλὴ γνώμη γιὰ τοὺς Ἕλληνες. Γράφει ὁ Βαυαρὸς Συνταγματάρχης Karl Heideck¹ ὅτι ὁ Bailly: «…μοῦ ἔδωσε μιὰ τόσο ἐλεεινὴ εἰκόνα τῶν κομμάτων, τῶν μηχανορραφιῶν καὶ τῶν φαυλοτήτων, τῆς ἀπάτης καὶ φιλοχρηματίας τῶν κομματαρχῶν…», καὶ εἶπε στὸν Heideck νὰ ξεχάσει τὰ περὶ πατριωτισμοῦ καὶ ἀρετῆς τῶν Ἑλλήνων. Εἶναι πρόκληση νὰ κρίνει τοὺς Ἕλληνες, ποὺ σὲ τελικὴ ἀνάλυση τὴν περίοδο ἐκείνη ἔπασχαν τόσο ἀπὸ τοὺς Αἰγυπτίοιυς καὶ τὸν Κιουταχῆ καὶ πεινοῦσαν, ὅταν ὁ ἴδιος ὅταν ἔμενε στὴν Ἑλλάδα δὲν ἔκαμε τίποτα ἄλλο ἀπὸ τὸ νὰ φατριάζει καὶ μηχανορραφεῖ². Ὅπως γράφει ὁ Heideck ὁ Bailly ἦταν σκοτεινὴ μορφή, ἀδίστακτος κυνικὸς πράκτορας τῆς Γαλλίας, ἀξιοῦσε δὲ ἡ τριμελὴς ἐπιτροπὴ τῆς διαχειρίσεως τῶν ἀποστελλομένων ἐφοδίων νὰ τὰ μοιράζει μόνο σὲ ἀνθρώπους φιλικὰ προσκείμενους στὴ Γαλλία.

Ἀρχικὰ ἐχρησιμοποιεῖτο σὰν γιατρὸς τοῦ Τακτικοῦ Συντάγματος³ :

« Ἀρ. 14817 (Σχέδιον)
Τὸ Ἐκτελεστικὸν Σῶμα

Ἐπειδὴ καὶ γενικῶς ἡ φροντὶς τῆς διατηρήσεως [τῆς] ὑγείας καὶ μερικώτερον ἡ περὶ τῆς ὑγείας τοῦ στρατιωτικοῦ εἶναι ἓν τῶν ἱερωτέρων χρεῶν

διατάττει

Α^ον Ὁ Κ^ος Βαλλὺ διορίζεται νἀ ἀναλάβῃ τὴν διεύθυνσιν τῶν ὅσων ἀφορῶσι τὴν ὑγείαν τοῦ τακτικοῦ.

Β^ον. Ἡ πρώτη τῶν ἐργασιῶν θέλει εἶσθαι νὰ μεταβῇ εἰς Ἀθήνας καὶ συνεννοούμενος μετὰ τοῦ Συνταγματάρχου Κ^ου Φαβιέρου νὰ ὀργανίσῃ τὴν σύστασιν Νοσοκομείου στρατιωτικοῦ εἰς ἐκείνην τὴν πόλιν.

Γ^ον. Τὸ Ὑπουργεῖον τῶν Πολεμικῶν νὰ ἐνεργήσῃ τὴν παροῦσαν διαταγὴν εὐκολῦνον εἰς τὸν Κ^ον Βαλλὺ ὅλα τὰ μέσα τῆς ἐκτελέσεως τοῦ ἔργου εἰς τὸ ὁποῖον διορίζεται.

29 9μβρίου 1825. Ἐν Ναυπλίῳ».

Τὸ Ὑπουργεῖο τῶν Πολεμικῶν⁴ ἐκοινοποίησε τὴ διαταγὴ αὐτὴ τοῦ Ἐκτελεστικοῦ Σώματος μὲ τὴν ὑπ’ ἀριθ. 13713 διαταγή του τῆς 25^ης Νοεμβρίου 1825 :

«Περίοδος Γ’ Πρὸς τὸν ἐξοχώτατον Κύριον Βαλλὺ

Ἀριθ. 13713

Ἐπειδὴ καὶ γενικῶς ἡ περὶ τῆς διατηρήσεως τῆς ὑγείας φροντὶς καὶ μερικώτερον ἡ περὶ τῆς ὑγείας τοῦ στρατιωτικοῦ εἶναι ἓν τῶν ἱερωτάτων χρεῶν.

Ἡ Σεβαστὴ Διοίκησις φροντίζουσα περισσότερον περὶ τούτου καὶ κρίνουσα ἄξιον, διὰ τὴν εἰς τὰ τοιαῦτα ἐμπειρίαν τὴν ἐξοχότητά σου. Μὲ Σεβαστὴν ἐπιταγὴν αὐτῆς ὑπ’ ἀριθ. 14.817 σὲ διορίζει νὰ ἀναλάβῃς τὴν διεύθυνσιν τῶν ὅσων ἀφορῶσιν εἰς τὴν ὑγείαν τοῦ τακτικοῦ καὶ ἀπελθὼν εἰς Ἀθήνας, καὶ συνεννοηθεὶς μετὰ τοῦ Συνταγματάρχου Κ^ου Φαβιέρου νὰ ὀργανίσῃς τὴν σύστασιν Νοσοκομείου στρατιωτικοῦ εἰς ἐκείνην τὴν πόλιν· εἰς τὸ ὁποῖον θέλει εἰσέρχωνται ἅπαντες οἱ ἀσθενεῖς καὶ πληγωμένοι στρατιῶται, διὰ νὰ πολαμβάνουσι τὴν ὑγείαν των μὲ τὴν ἀνήκουσαν περιποίησιν καὶ περίθαλψιν, παρὰ τῶν ἐν αὐτῷ διορισθησομένων ἰατρῶν καὶ ἐπιστατῶν.

Τὸ Ὑπουργεῖον τοῦτο σὲ εἰδοποιεῖ τὸν διορισμὸν τοῦτον τῆς Διοικήσεως, σοὶ ἐμπερικλείει καὶ προσκλητικὸν πρὸς τὸν Συνταγματάρχην Κύριον Φαβιέρον, καὶ διαταγὴν πρὸς τὸν Ἔπαρχον, καὶ Φρούραρχον τῆς πόλεως, καὶ Ἀκροπόλεως Ἀθηνῶν, διὰ νὰ σοὶ προμηθεύσῃ τὰ μέσα, καὶ νὰ συνεργήσωσιν ὅσον τὸ μέρος των, πρὸς τὴν ἐκτέλεσιν τοῦ ἔργου εἰς τὸ ὁποῖον διορίζεσαι.

Ἐν Ναυπλίῳ τῇ 25 Νοεμβρίου 1825».

Ὅταν τὸ 1826 ἐδημιουργήθηκε τὸ Σῶμα τῶν Ἑπτανησίων διετάχθη ἀπὸ τὴν Γενικὴ Γραμματεία τῆς Διοικητικῆς Ἐπιτροπῆς⁵ ὁ Bailly σὰν μέλος τῆς τριμελοῦς διαχειριστικῆς Ἐπιτροπῆς νὰ τοὺς χορηγήση τὰ ἀπαραίτητα ἰατρικὰ εἴδη.

Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1827 διορίσθηκε ἀπὸ τὴν Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ Διευθυντὴς τοῦ Νοσοκομείου Σαλαμῖνος⁶ μὲ τὴν παρακάτω διαταγή :

« Ἀριθ. 451 Ἑλληνικὴ Πολιτεία

Ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ

Πρὸς τὸν ἐξοχώτατον Ἰατρὸν Κύριον Βαλλὺ

Διορίζεσθε Διευθυντὴς τοῦ εἰς τὴν Νῆσον Σαλαμῖνα Νοσοκομείου πληγωμένων στρατιωτῶν, διὰ νὰ ἐπαγρυπνῆτε καὶ φροντίζετε περὶ τῶν ἀναγκαίων τῆς θεραπείας αὐτῶν.

Ἡ Κυβέρνησις γνωρίζουσα τὸν φιλελληνισμόν Σας καὶ τὰ εὐγενῆ αἰσθήματά Σας, δὲν ἀμφιβάλλει ὅτι θέλετε δεχθῆ καὶ ἐκπληροῖ τὸ ὁποῖον ἐπιφορτίζεσθε χρέος.

Τῇ 30 Ἀπριλλίου 1827. Ἐν Πόρῳ.

Ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ

Ὁ Γ. Γραμματεὺς

Γ. Γλαράκης».

Συγχρόνως διατάχθηκε ὁ Ταγματάρχης Σονιὲρ⁷ (ὑποδιοικητὴς τοῦ Τακτικοῦ Σώματος) νὰ ἐπιτρέψει στὸν Bailly «…νὰ ἐκλέξῃ καὶ νὰ λάβῃ ἐκ τῶν αὐτόθι εὑρισκομένων Ἰατρικῶν, ὡς ἐπίσης καὶ χειρουργικῶν ἐργαλείων, ὅσα ἐγκρίνει».

Φαίνεται ὅμως, ὅτι ὁ Bailly πῆρε ὅλα τὰ ἰατρικὰ τοῦ Τακτικοῦ Συντάγματος, διὰ τοῦτο τὴν 24^ην Μαΐου 1827 ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ⁸ τοῦ ἀπέστειλε τὴν παρακάτω διαταγὴ:

« Ἀριθ. 1094 Ἑλληνιὴ Πολιτεία
Ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ
Πρὸς τὸν ἐξοχώτατον Ἰατρὸν Κύριον Βαλλὺ

Τὸ Τακτικὸν Σῶμα παραπονεῖται, ὅτι ἐλάβατε ὅλον ἐν γένει τὸ ὑλικὸν καὶ τὰ ἐργαλεῖα τῆς φαρμακοποιίας, ἀπὸ τὰς ἀποθήκας καὶ τὸ Νοσοκομεῖον καὶ οἱ στρατιῶται τοῦ Σώματος μένουσιν ἤδη ὅλως διόλου στερημένοι τῶν ἀναγκαίων πρὸς θεραπείαν.

Ἡ Κυβέρνησις βλέπει τὸ ἀσύμφορον νὰ μένῃ ὁλοτελῶς ἀπρομήθευτον τὸ Τακτικὸν Σῶμα ἀπὸ τὰ ἄνω ῥηθέντα ἰατρικὰ καὶ ἐργαλεῖα, καὶ τοῦτο γνωρίζετε βεβαιότατα ὁ ἴδιος.

Ὅθεν παρακαλεῖσθε νὰ διατάξητε ὅπου παρεδώσατε αὐτὰ νὰ ἐπιστραφῇ ἀφεύκτως πρὸς χρῆσιν τοῦ σώματος, τοὐλάχιστον ἡ ἡμίσεια ποσότης ἐκ τῶν ἰατρικῶν ὁμοῦ μὲ τὰ ἐργαλεῖα τῆς φαρμακοποιίας.

Τῇ 24 Μαΐου 1827. Ἐν Πόρῳ.
Ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ
Ὁ Γ. Γραμματεὺς Γ. Γλαράκης».

Τὴν ἐποχὴ αὐτὴ ὅλοι οἱ Ἕλληνες ἀντιμετώπιζαν σοβαρὸ ἐπισιτιστικὸ πρόβλημα. Κατόπιν ἐνεργειῶν κυρίως τοῦ Eynard γιὰ τὴ διαχείρηση τῆς ἀποστελλομένης στοὺς Ἕλληνες βοηθείας ὁρίσθησαν σὰν διαχειριστὲς οἱ Συνταγματάρχης Heideck, ὁ Bailly καὶ ὁ Ἑλβετὸς γιατρὸς Gosse. Ὁ Bailly συμπεριφέρθηκε σὰν Γάλλος παρὰ σαν ἔντιμος καὶ δίκαιος ἐκπρόσωπος στὴ διαχείριση τῶν βοηθημάτων. Ἦταν φίλος τοῦ Δημητρίου Ὑψηλάντη.

Παρέμεινε στὴν Ἑλλάδα καὶ κατὰ τὴν Καποδιστριακὴ περίοδο, διορίσθηκε γιατρὸς τῶν στρατευματων τῆς Ἀνατολικῆς Ἐλλάδος μὲ τὴν ἑξῆς διαταγὴ⁹ τῆς 16^ης Ἰουνίου 1828:

«208 Πρὸς τὸν Φιλέλληνα Ἰατρὸν Κ. Ε. Βαλλῆν

Ἡ ἀναπόφευκτος ἀνάγκη τοῦ νὰ ἐφοδιασθῇ τὸ σημαντικὸν κατὰ τὴν Ἀν. Ἑλλάδα ὑπὸ τὴν ὁδηγίαν τοῦ Στρατάρχου Ὑψηλάντη στρατόπεδον ἀπὸ ἄξιον ἰατρὸν καὶ ἀπὸ τὰ ἀναγκαῖα ἰατρικά, ἠνάγκασε πρὸ πολλοῦ τὸ Γεν. Φροντιστήριον νὰ προβάλῃ εἰς τὴν Κυβέρνησιν, ἔχον μάλιστα καὶ τὴν περὶ τούτου δι’ ἀναφορᾶς αἴτησιν τοῦ Στρατάρχου ὑμᾶς, καὶ ἔλαβεν εἰς ἀπάντησιν τὴν συγκατάθεσίν της μετὰ τῆς προσθήκης, ὅτι ἡ Α. Ε. ἦτον εἰς Ναύπλιον μὲ διαταγὴν του σᾶς ἐδιώρισε ἰατρὸν τοῦ κατὰ τὴν Ἀν Ἑλλάδα στρατοπέδου καὶ ὅτι ἐντὸς ὀλίγου θέλει μεταβῆτε ἐκεῖ διὰ ν’ ἀναδεχθῆτε τὸ βάρος τῆς ἐπισκέψεώς του.

Τὸ Γεν. Φροντιστήριον μετὰ χαρᾶς ἀνήγγειλε τὴν εἴδησιν ταύτην εἰς τὸν Στρατάρχην, ἡ ὁποία κὰι αὐτὸν καὶ τὸν στρατὸν ὅλον μεγάλως ἐχαροποίησε. Πρό τινων ἡμερῶν ὅμως δι’ ἀναφορᾶς του ὁ Στρατάρχης παραπονεῖται διὰ τὴν ἄργηταν καὶ ἐρωτᾶ πῶς τοῦτο ἀκολουθεῖ, προσθέτων ὅτι δι’ ἰδιαιτέρας πρὸς αὐτὸν γραφῆς τοῦ λέγετε, ὅτι τοιαύτη διασταγὴ δεν σᾶς ἐδόθη. Τὸ Γεν. Φροντιστήριον ἔχον ὑπ’ ὄψιν τὴν μεγίστην ἀνάγκην τοῦ νὰ ἐφοδιασθῇ τὸ στρατόπεδον ἀπὸ ἰατροχειροῦργον ἄξιον εἰς τὴν προκειμένην ἐκστρατείαν τὸν μάλιστα κατὰ συνέπειαν τῆς περὶ τούτου ἀποφάσεως τῆς Α. Ε. τοῦ Κυβερνήτου, σᾶς προσκαλεῖ διὰ τῆς παρούσης ὁποὺ χωρὶς ἀναβολὴν νὰ μεταβῆτε εἰς τὸ στρατόπεδον τῆς Ἀν. Ἑλλάδος θέλετε δὲ εἰδοποιήσει τὸ Γεν. Φροντιστήριον τὸ ποσὸν τῶν ἐξόδων ὁποὺ σᾶς ἀναγκαιοῦν διὰ τὴν προμήθεινα τῶν ἀναγκαίων διὰ νὰ σᾶς ἐμβάσῃ χρήματα…»

Ἐπειδὴ ὅμως ὑπῆρχε κατὰ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη μεγάλη χρηματικὴ δυσχέρεια τὸ Γενικὸ Φροντιστήριο¹⁰ τὴν 17^ην Ἰουνίου 1828 ἀπευθύνεται μὲ νέο ἔγγραφο στὸν Bailly:

«214 Πρὸς τὸν Φιλέλληνα Ἰατρὸν Κ. Ε. Βαλλῆν

Μὲ τὴν ὑπ’ ἀριθ. 208 πρόσκλησιν τὸ Γεν. Φροντιστήριον διὰ τῆς ὑπηρεσίας ταύτης σᾶς ἔλεγε νὰ προβλέψετε τὰ ἀναγκαῖα Ἰατρικὰ διὰ τὸ στρατόπεδον τῆς Ἀν. Ἑλλάδος νὰ πέμψετε τὴν σημείωσιν τῶν ἐξόδων διὰ νὰ σᾶς ἐμβάσῃ τὰ περὶ τούτου χρήματα, χωρὶς νὰ ἐνθυμηθῇ, ὅτι ἀπὸ τὰ κατὰ καιροὺς παρὰ τῶν φιλελληνικῶν κομιτάτων σταλέντα εἰς παραλαβὴν καὶ διεύθυνσίν σας ἰατρικὰ ἠμπορεῖ νὰ σώζωνται εἰσέτι ἀπὸ τὰ εἰς τὴν ἐξουσίαν σας καὶ νὰ χρησιμεύσουν εἰς τὴν ἐνεστῶσαν σημαντικὴν τῆς Ἑλλάδος ἀνάγκην…» Στὴ συνέχεια τοῦ ὑπενθυμίζει ὅτι κανένας δὲν ἀμφιβάλλει γιὰ τὰ φιλελληνικὰ του αἰσθήματα καὶ ὅτι θὰ πρέπει νὰ ἐπιταχύνη τὴν μετάβασή του στὴν Ἀνατολικὴ Ἑλλάδα.

Βιογραφικὰ στοιχεῖα γιὰ τὸν Bailly μπορεῖ νὰ βρεῖ ὁ ἐνδιαφερόμενος στοῦ Γεωργίου Δημακοπούλου¹¹, ὅπως αὐτὰ τοῦ παρεσχέθηκαν ἀπὸ τὴν Ὑπηρεσία Ἀρχείων τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς τῶν Παρισίων καὶ τὸν διευθυντὴν τῶν Ἀρχείων τοῦ Νομοῦ Loir et Cher.

Σημαντικὴ ὑπῆρξε ἡ δράση του κατὰ τὴν ἐπὶ Καποδιστρίου κατὰ τὸ 1828 ἐκραγεῖσαν ἐπιδημίαν Πανώλους.

1Karl Heideck. Τὰ τῶν Βαυαρῶν Φιλελλήνων ἐν Ἑλλάδι κατὰ τὰ ἔτη 1826-1829. Ἐκ τῶν Ἀπο-μνημονευμάτων τοῦ Βαυαροῦ ἀντιστρατήγου ΚαρόλουΒαρώνου Ἄϊδεκ. «Ἁρμονία» τ. Α’ 1900, τ. Β 1901.

2 Κυριᾶκος Σιμόπουλος. Πῶς εἶδαν οἱ Ξένοι τὴν Ἑλλάδα τοῦ ’21. Τόμος Ε’. Ἀθήνα 1984, σ. 292

3 ΓΑΚ, Ἐκτελεστικὸν Σῶμα, Φ. 139.

4 ΓΑΚ. Ἐκτελεστικὸν Σῶμα, Φ. 140.

5 ΓΑΚ. Διοικητικὴ Ἐπιτροπή, Φ. 196.

6 ΓΑΚ, Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ, Φ. 224.

7 ΓΑΚ, Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ, Φ. 222.

8 ΓΑΚ, Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ, Φ. 233.

9 ΓΑΚ, Ἀρχεῖον Γιάννη Βλαχογιάννη, Δ 83.

10 ΓΑΚ, Ἀρχεῖον Γιάννη Βλαχογιάννη, Δ 83.

11Γεώργιος Δημακόπουλος Δ. Ἡ ἐπὶ τοῦ Ἀγῶνος ὑπὲρ τῆς Δημοσίας Ὑγείας Κυβερνητικὴ Πολιτική. «Ἐπιστημονικὴ Ἐπετηρὶς τῆς ΠΑΣΠΕ» 1971-1972, σελ. 257.

Bernardi.

Στὰ ΓΑΚ, στὸ Καποδιστριακὸ Ἀρχεῖο στὴ Γραμματεία τῶν Στρατιωτικῶν ὑπάρχει ἐντολὴ τοῦ Γεν. Φροντιστηρίου γιὰ μισθὸν τοῦ Ἰανουαρίου γιὰ φοίνικες 94.09. Ὁ Τράϊμπερ στὸ ἡμερολόγιό του ἀναφέρει:

«25 Μαΐου (1827).. Ἀφιξη τοῦ Δρος Bailli, ὁ ὁποῖος κάνει προτάσεις στὸ Δρα Dumont, στὸν Bernardi καὶ σὲ μένα γιὰ τὴν ἵδρυση ἑνὸς χειρουργείου στὴν Κούλουρη…» (Ἐρρῖκος Τράϊμπερ. Αναμνήσεις ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα, σελ. 85.)

---

Βιτάλε Ἰωσήφ.

Ἱσπανὸς τὴν καταγωγή. Τὸ 1831 εὑρίσκονταν στὴ Καλαμάτα. Ὁ Διοικητὴς Ἀνδρούσης² ἐζήτησε ἀπὸ τὸν Καποδίστρια νὰ τὸν χρησιμοποιήσει γιὰ τοὺς λεπροὺς. Τὸ ἔγγραφο (ΓΑΚ. Καποδιστριακὸν Ἀρχεῖον, Γενικὴ Γραμματεία Φ. 262, ἀρ, ἐγγρ. 222.) ἔχει ὡς ἑξῆς:

« Ἀριθ. 425. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
Ἐσωτερικὴ Πρὸς τὸν Σεβ. Κυνβερνήτην
Ὁ Διοικητὴς Ἀνδρούσης κτλ.

Εἰς Καλαμάταν διατρίβει Ἰατρὸς τις Ἱσπανὸς Ἰωσὴφ Βιτάλε καλούμενος.Πρὸς ἀποφυγὴν τῶν ἐξόδων, εἰς ἀποστολὴν ἐπίτηδες Ἰατροῦ ἀπὸ Ναύπλιον διὰ νὰ ἐπισκεφθῇ τοὺς ἐνταῦθα λεπρούς, ἡ Σεβ. Κυβέρνησις δύναται, ἐὰν ἐγκρίνῃ νὰ προσκαλέσῃ τὸν ῥηθέντα Ἰατρόν, καθὸ ἀρκετὰ εἰδήμονα, ὡς ἅδεται, εἰς τὴν ὁποίαν μετέρχεται ἐπιστήμην του, νὰ μεταβαίνῃ εἰς τὸ χωρίον Καλάμι καὶ ὅπου ἀλλοῦ ἐντὸς τοῦ Τμήματος τούτου ἐνυπάρχει ὑποψία τῆς Νόσου, διὰ νὰ κάμῃ τὰς περὶ αὐτῆς ἐπισκέψεις καὶ παρατηρήσεις του.

Διὰ τὸν κόπον του δὲ τοῦτον, ἄς γενῇ ὁποῖα ἀμοιβὴ εὔλογος παρὰ τῆς Σεβ. Κυβερνήσεως, διότι δὲν θέλει δαπανήσει πάρα πολλὰ ὀλίγας ἡμέρας· ἐνῶ τὸ πλέον μακρινὸν μέρος εἰς τὸ ὁποῖον εἶναι ἀνάγκη νὰ μεταβῇ δὲν ἀπέχει ἀπὸ τὴν Καλαμάταν περισσότερον τῶν πέντε ὡρῶν· τὸ δὲ Καλάμι περὶ τὴν ἡμίσειαν ὥραν.

Τὴν 24 Φεβρουαρίου 1831
Ὁ Διοικητὴς
ΤΣΥ Ἰωάννης Εὐγενίδης».

---

Βλακίερος Λορέντζος.

Ἄγγλος ἐθελοντὴς Ἰατρός. Πληροφορίες γιὰ αὐτὸν μᾶς δίδει τὸ παρακάτω ἔγγραφο (ΓΑΚ. Ὑπουργεῖον Ἐσωτερικῶν Φ. 69.) :

« Ἀριθ. 9141 Προσωρινὴ Διοίκησις τῆς Ἑλλάδος
Τὸ Ὑπουργεῖον τῶν Ἐσωτερικῶν
Πρὸς τὸ Σ. Ἐκτελεστικὸν Σῶμα

Ὁ Κύριος Treiber Ἰατρὸς τοῦ Συντάγματος καὶ ἰατρὸς τοῦ ἐδῶ Νοσοκομείου αἰτεῖ κατὰ τὸ ἐσώκλειστον ἶσον ἀναφορᾶς νὰ διορισθῇ ἰατρὸς συμβοηθὸς του. Τὸ Ὑπουργεῖον βλέπει δικαίαν τὴν αἴτησίν του καὶ γνωρίζον τὸν ἰατρὸν κύριον Λορέντζον Βλακίερον, νέον μὲ ἀναγκαίας χειρουργικὰς γνώσεις καὶ μὲ ἤθη χρηστὰ τὸν προβάλλει ὡς ἄξιον νὰ διορισθῇ εἰς τὸ ῥηθὲν ὑπούργημα.

Καθυποβάλλει δὲ τοῦτο εἰς τὴν ἐπίκρισιν τοῦ Σ. τούτου Σώματος.”

Ἐν Ναυπλίῳ τῇ 26 Ἰουνίου 1825
Εἰς ἀπουσίαν τοῦ Ὑπουργοῦ τῶν Ἐσωτερικῶν
Ὁ Γ. Γραμματεὺς
Γ. Γλαράκης».

---

Μπλοντώ.

Ἦταν ἀρχίατρος τοῦ κατὰ τὴν Ἀνατολικὴ Ἑλλάδα στρατοῦ, στρατάρχης τοῦ ὁποίου ἦταν ὁ Δημήτριος Ὑψηλάντης, ὅπως τοῦτο προκύπτει ἀπο τὴν ἑξῆς βεβαίωση *ΓΑΚ, Καποδιστριακὸν Ἀρχεῖον, Γενικὴ Γραμματεία Φ. 229, ἀριθ. Ἐγγρ. 148.) :

« Ὁ μισθὸς τοῦ χειρούργου τοῦ ἐν Ἀμπελακίοις Νοσοκομείου διὰ διαταγῆς τοῦ κατὰ τὴν Α. Ἑλλάδα Στρατάρχου ηὐξήθη μὲ τὴν ποσότητα τῶν ἑξήκοντα γροσίων ἀριθ. 60, καὶ ὁ Κύριος Χρηστάκης Νικολαΐδης εἰς διάστημα πέντα μηνῶν, χρηματίσας χειροῦργος τοῦ Νοσοκομείου, ἔλαβε μόνον τὸν μισθὸν τοῦ Ἰατροῦ τῆς χιλιαρχίας. Ὅθεν, ὡς χειροῦργος τοῦ Νοσοκομείου, ἔχει νὰ λάβῃ διὰ πέντε μῆνας γρόσια τριακόσια, ἀριθ. 300. Πρὸς τούτοις, διὰ τὰ ἰατρικὰ ὁποὺ ἐξ ἰδίων του ἐξώδευσε εἰς ὅλον τὸ διάστημα τῆς διαμονῆς του εἰς τὸ Νοσοκομεῖον διὰ τριάντα ἕξι πληγωμένους, τῷ χρεωστοῦνται γρόσια 200 καὶ πρὸς ἔνδειξιν τῷ δίδεται τὸ παρὸν ἀποδεικτικόν.

τῇ 24 Φεβρουαρίου 1829

Ὁ ἀρχιιατρός.
Υ. Φ. Μπλοντώ.
Πιστοποιῶ τὰ ἄνω ὁ στρατάρχης.
Δ. Ὑψηλάντης.
ἐγκρίνεται.
ὁ Πληρεξούσιος Τοποτηρητὴς τῆς Κυβερνήσεως.
Τ.Σ.Υ. Α. Α. Καποδίστριας».

---

Bohrmann Edward

Μπόρμαν Ἐδουάρδος. Σὲ αἴτησή του¹ τῆς 26^ης Ὀκτωβρίου 1830 ἀπευθυνομένη στὸν Στρατηγὸ Γεράρδο (Gerhard) ἀναφέρει ὅτι ἀπὸ τὸν Ἰούλιο τοῦ 1826 μέχρι τέλους Αὐγούστου 1827 ὑπηρέτησε στὰ ἄτακτα στρατεύματα σὰν χειρουργός. Ἀκολούθως στὰ Μέθανα στὸ Νοσοκομεῖο καὶ μετὰ στὸ Ναυτικό, ὅπου ἔμεινε ἀπὸ τὸν Μάρτιο τοῦ 1829 μέχρι τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1830.

Σχετικὰ μὲ τὴν ὑπηρεσία του στὸ Ναυτικὸ ἀναφέρονται στὸ παρακάτω ἔγγραφο²:

« Πρωτ. 5023 Πρὸς τὸν Βόρμαν

Ἐλήφθη ἡ ἀπὸ 4/16 Ἰουλίου ἀναφορὰ σου.

Ἡ Ὑπηρεσία αὕτη σπεύδει, ν’ ἀπαντήσῃ εἰς ἕκαστον τῶν ἐν αὐτῇ προβλημάτων, καὶ ἡ ἀπάντησίς της αὕτη οὖσα σύμφωνος σχεδὸν εἰς ὅλα μὲ τὴν αἴτησίν σου καὶ μὲ τὸ δίκαιον θέλει σᾶς εὐχαριστήσει.

1). Καὶ γνωρίζεσθε ὡς Ἰατροχειροῦργος τοῦ Ναυτικοῦ καὶ θέλετε λαμβάνει τὸν διωρισμένον μισθὸν 25 διστήλων κατὰ μῆνα.

2). Ἡ ἀρχαιότης σας εἰς τὴν Ὑπηρεσίαν λογίζεται ἀπὸ τὸν καιρὸν τοῦ διορισμοῦ σας ἐπὶ τῆς ἐπιχειρήσεως. Καὶ δὲν θέλι σᾶς ἀφαιρεθῆ.

3). Δέχεται εὐχαρίστως ἡ Ὑπηρεσία τὸ νὰ σᾶς εἰδοποιῇ πρὸ τριῶν μηνῶν ἐὰν δὲν ἔχῃ χρείαν τῆς ἐξακολουθήσεως τῶν ἰατροχειρουργικῶν ἔργων σας μὲ ἀμοιβαίαν ὑποχρέωσιν τοῦ νὰ κοινοποιῆτε τὴν ἀπόφασιν τῆς παραιτήσεώς σας, ἐὰν δὲν ἔχετε τὴν εὐχαρίστησιν νὰ ἐξακολουθήσετε τὰ χρέη σας πρὸ τριῶν μηνῶν ὡσαύτως. Ἄλλως ἡ μὲν Ὑπηρεσία αὕτη θέλει σᾶς πληρώσει τριμηνιαῖον μισθόν, ἄν ἀναιτίως θελήσῃ νὰ σᾶς ἀποβάλῃ, ἄν δὲ ἀναιτίως θελήσετε ν’ ἀναχωρήσετε ἄνευ εἰδοποιήσεως προλαβούσης, κατὰ τὴν Ἄνω διορίαν, θέλετε ὑποφέρει τὴν ζημίαν μισθῶν τριμηνιαίων.

4). Διὰ νὰ ᾖναι βάσιμος ἡ ἀποβολή σας ἐκ μέρους τῆς ὑπηρεσίας ταύτης, χωρὶς νὰ σᾶς πληρωθῇ τριῶν μηνῶν μισθός, πρέπει νὰ ἐπιστηρίζεται εἰς ἀπόφασιν Ἐπιτροπῆς, ἡ ὁποία, εἰ μὲν ἡ αἰτία περιορίζεται εἰς τὰ Ἰατροχειρουργικὰ χρέη σας, θέλει συντίθεται ἀπὸ τρεῖς Ἰατροχειρούργους, εἰ δὲ ἀφορᾶ ἄλλο ἔγκλημα ἢ πταῖσμα θέλει εἶναι τὸ μέγα πενταμελὲς συμβούλιον, τὸ ὁποῖον θέλει συστηθῆ μὲ ἰδιαίτερον διάταγμα τῆς Κυβερνήσεως. Δὲν εἶσθε ὑπόχρεως νὰ ὑπόκεισθε ἐπὶ πλοίου ἀμέσως εἰς ἄλλον παρὰ τὸν πλοίαρχον ἢ τὸν διοικοῦντα τὸ πλοῖον ἀξιωματικόν, ὀφείλετε δὲ νὰ γνωρίζετε, καὶ νὰ διατηρῆτε τὰς ἐκδεδομένας ἤ ἐκδοθησομένας διαταγάς, δι’ ὅσον ἀφορᾶ τὴν εὐταξίαν ἑκάστου πλοίου, ὡς ἔχων βαθμὸν ὑποπλοιάρχου εἰς τὸ Ἑλληνικὸν Ναυτικ<ὸν> καθὼς καὶ οἱ λοιποὶ ἰατροχειροῦργοι.

5). Δὲν θέλετε στερηθῆ τοὺς μισθοὺς σας ἄν δι’ ἀσθένειαν, ἢ πληγὴν ἠθέλατε ἐμποδισθῆ πρὸς καιρὸν ἀπὸ τῶν χρεῶν σας τὴν ἐκπλήρωσιν.

6). Καὶ ἡ ὑπηρεσία αὕτη γνωρίζει τὸ δίκαιον καὶ ἐγγυᾶται τὸ νὰ λαμβάνετε τὸ ἥμισυ τοῦ μισθοῦ σας ἐφ’ ὅρου ζωῆς, ἄν πληγωθεὶς ἤθέλτε κατασταθῆ ἀπόμαχος.

Πόρος 12 Ἰουλίου 1829».

Παραθέσαμε ὅλο τὸ ἔγγραφο γιὰ νὰ διαπιστώσει ὁ ἀναγνώστης πόσο εἶχε μεταβληθῆ, στὴν ἐποχὴ τοῦ Καποδίστρια ὁ τρόπος ἐνεργείας, ἡ πρόβλεψη καὶ ἡ σωστὴ Διοίκηση, σὲ σύγκριση μὲ τὰ χρόνια τῆς Ἐπαναστάσεως κατὰ τὰ ὁποῖα ἐπικρατοῦσε ἀναρχία καὶ ἀκυβερνησία.

Τὴν αἴτηση τοῦ Μπόρμαν τῆς 26^ης Ὀκτωβρίου 1830 ὁ Γεράρδος ὑπέβαλε στὸν Κυβερνήτη προτείνοντάς τον γιὰ γιατρὸ τοῦ τάγματος τοῦ Πυροβολικοῦ, ὅπου τὸν ἐτοποθέτησε ὁ Καποδίστριας μὲ τὴν παρακάτω διαταγὴ³ :

« Ἑλληνικὴ Πολιτεία

Ἀριθ. 124 Ὁ Κυβερνήτης τῆς Ἑλλάδος

Διατάττομεν

Α’. Ὁ Κύριος Βορμᾶνος πρώην ἰατρὸς ἐπὶ τοῦ Δικρότου “ ἡ Ἑλλάς“ ὀνομάζεται ἀξιωματικὸς ὑγειικὸςεἰς τὸ Πυροβολικὸν Τάγμα καὶ ἐπιφορτίζεται τὴν ὑγειικὴν ὑπηρεσίαν κατὰ τὸ Φρούριον τῆς Ναυπλίας.

Β’ὁ ἐπὶ τῶν Στρατιωτικῶν Γραμματεὺς θέλει διακοινώσει τὸ παρὸν Διάταγμα πρὸς τὸν Στρατηγὸν Γεράρδον, ὅστις ἐπιφορτίζεται τὴν ἐκτέλεσιν

Ἐν Ναυπλίῳ Ὁ Κυβερνήτης

τὴν 3 Νοεμβρίου 1830 ΤΣΥ. Ι. Α. Καποδίστριας».

1 ΓΑΚ, Καποδιστριακὸν Ἀρχεῖον, Γενικὴ Γραμματεία Φ 254.

2 ΓΑΚ, Ἀρχεῖον Γιάννη Βλαχογιάννη, Δ 83, ἀπὸ τὸ πρωτόκολλο τῆς Ναυτικῆς Ὑπηρεσίας.

3 ΓΑΚ, Καποδιστριακὸν Ἀρχεῖον. Γενικὴ Γραμματεία Φ 255.

---

Bojon (Boyon Friedriech).

Καταγότανε ἀπὸ τὴ Νυρεμβέργη, εἶχε δὲ ὑπηρετήσει στὸ προσωρινὸ Νοσοκομεῖο τοῦ Ναυπλίου, ὅπως ἀναφέρει στὴν αἴτησή του πρὸς τὸ Ἐκτελεστικὸ Σῶμα γιὰ τὴ δημιουργία Νοσοκομείυ. Κατέβηκε στὴν Ἑλλάδα μὲ τὴ Γερμανικὴ Λεγεῶνα. Δὲν ἀληθεύει τὸ ἀναφερόμενο ἀπὸ τὸν Γ. Πουρναρόπουλο¹, ὅτι «ἔπεσετὴν 16-12-1822 κατὰ τὴν ἐπίθεσιν ἐναντίον τοῦ φρουρίου τοῦ Ναυαρίνου».

Νοσοκομεῖο ὑποτυπωδῶς ὀργανωμένο λειτούργησε μετὰ τὸ 1824. Τὸ πρῶτο Νοσοκομεῖο λεγότανε «Νοσοκομεῖον τῶν ἐνδεῶν καί πληγωμένων». Πρόταση γιὰ τὴ δημιουργία ἀμιγοῦς στρατιωτικοῦ νοσοκομείου ἔγινε γιά πρώτη φορά ἀπό τόν Friedrich Bojons². Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Ἐπαναστάσεως τὰ δημιουργηθέντα νοσοκομεῖα ἦσαν μικτά, δηλ. ἐνοσήλευαν τραυματίες καὶ ἀσθενεῖς, στρατιῶτες καὶ πολίτες. Πρέπει ἐξ ἄλλου νὰ τονισθῆ, ὅτι σχεδὸν ὅλοι οἱ Ἕλληνες ἦσαν «στρατιῶτες».

Ὁ Bojons ἔφθασε στὴν Ἑλλάδα μαζὺ μὲ ἄλλους Γερμανούς Φιλέλληνες τὸ 1822, ζήτησε δὲ ἀπὸ τὸν τότε ὑπουργό τῶν Ἐσωτερικῶν καὶ τοῦ Πολέμου Ι. Κωλέττη νὰ τοῦ ἀνατεθῆ ἰατρικὴ ὑπηρεσία. Ὁ Κωλέττης τοῦ πρότεινε νὰ ἐνταχθῆ μαζὺ μὲ τοὺς ἄλλους Γερμανοὺς στό Σῶμα τοῦ Νικηταρᾶ, ὁ ὁποῖος ὅπως τοὺς ἐβεβαίωσε «ἦταν ὁ πιὸ ἀνθρωπιστὴς Ἑλλην».

Ἡ ἀφήγηση τῆς διαμονῆς του στὴν Ἑλλάδα ὑπὸ μορφὴν ἐπιστολῶν μαζὺ μὲ ἄλλα ἐνθυμήματα καὶ χρονικὰ ἐκδόθηκε τὸ 1824.³

Ἔχοντας ζήσει προφανῶς τὶς δυσχέρειες ἑνὸς γιατροῦ κατὰ τὶς διάφορες μάχες καὶ βλέποντας τὴν παντελῆ ἔλλειψη νοσοκομείων ὑποβάλλει στὴ Διοίκηση τὴν ἑξῆς ἀναφορά:

« Ὑπερτάτη Διοίκησις

Εἶναι περιττὸν νὰ ἐκθέσω πόσον ἀναγκαία εἶναι ἡ σύστασις ἑνὸς Νοσοκομείου, διότι ἡ Ὑπερτάτη Διοίκησις γινώσκει καλῶς, τὴν ἐκ τούτου πηγάζουσαν ὠφέλειαν.

Τὸν παρελθόντα χρόνον ἐσυστήθη ἐδῶ ἓν μικρὸν Νοσοκομεῖον εἰς το ὁποῖον ἐχρημάτισα ὡς ἰατρὸς ὀκτὼ μῆνας, εἰς μίαν ἐποχὴν πολὺ ἐναντίαν διὰ τοιούτους ἐπωφελεῖς σκοποὺς μὲ τὸ νὰ ἔλειπαν ἡ προστασία καὶ ἡ πατρικὴ βοήθεια μιᾶς Δικαίας Διοικήσεως, καί μ’ ὅλον τοῦτο ἀπήλαυσαν τήν ὑγείαν των περίπου τῶν τετρακοσίων ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι ἂν τοῦτο ἔλειπεν ἐχάνοντο βεβαίως.

Νῦν δέ, ὅπου ἡ Ἑλλάς χαίρει τὴν σύστασιν μιᾶς Διοικήσεως, ἥτις ἀπήλαυσε καὶ μέσα καὶ εὐκολίας δύναται νὰ ὠφελήσῃ καὶ εὐεργετήσῃ διὰ τοιαύτην σύστασιν κρίνω διὰ χρέος μου ἱερόν, ὡς πατριώτης καὶ φιλάνθρωπος νά προβάλω εἰς τὴν ὑπερτάτην Διοίκησιν τὴν σύστασιν ἑνὸς Ἐθνικοῦ Στρατιωτικοῦ Νοσοκομείου.

Εἰς τὴν πατρίδα μου ὠφέλησα πολλοὺς χρόνους δουλεύοντας εἰς τοιαῦτα Νοσοκομεῖα. Διὰ τοῦτο προσφέρω καὶ εἰς τὴν Ἑλλάδα τὴν δούλευσίν μου, καὶ παρακαλῶ τὴν ὑπερτάτην Διοίκησιν νὰ μὲ προστάξῃ

Ναύπλιον 20 Ἰουλίου 1824
Μὲ ὅλον τὸ Σέβας
Friedrich Bojons
Φρειδερῖκος Μπογιὼνς» (σημ Ἑλληνικά)

Ἐπειδὴ δὲν δόθηκε καμμία ἀπάντηση στὴν παραπάνω ἀναφορά, γι αὐτὸ ἐπανῆλθε μὲ νέα ἀναφορά του⁴

« Πρὸς τὸ Σεβαστὸν Έκτελεστικὸν Σῶμα.

Ὁ ὑποφαινόμενος εἶχον τὴν τιμὴν νὰ ἀναφέρω ἤδη πρὸ ὄχι ὀλίγου καιροῦ εἰς τὸ Σεβαστὸν Ἐκτελεστικὸν Σῶμα, τὴν σύστασιν ἑνὸς στρατιωτικοῦ Νοσοκομείου καὶ γυμνασμένος ὢν εἰς τὰ παρόμοια νὰ προσφέρω τὴν δούλευσίν μου, πλὴν ἄχρι τῆς ὥρας δὲν ἠξιώθην καμμιᾶς ἀποφάσεως.

Παρακαλῶ λοιπὸν τὸ Σεβαστὸν Ἐκτελεστικὸν Σῶμα διὰ νὰ ταχύνῃ τὴν ἀπόφασιν ταύτην, καὶ μάλιστα ἂν ἡ προσφερθεῖσα ἀτομική μου εἰς τοῦτο ἐκδούλευσις εἶναι δεκτή, πρὸς κυβέρνησίν μου.

Μένω μέ ὅλον τὸ προσῆκον σέβας
Ναύπλιον 25 Αὐγούστου 1824
Ὁ ἰατρός καί χειροῦργος
Φρ. Μπογιών».

Τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1824 (προφανῶς παρακινημένος ἀπὸ τὸν Byron) ἀναχώρησε γιὰ τὸ Μεσολόγγι, ὅπου συναντήθηκε μὲ τὸν Ἄγγλο Συνταγματάρχη L. Stanhope. Συνενοήθηκε μαζύ του νὰ δημιουργἠσουν τυπογραφεῖο καὶ Νοσοκομεῖο στὸ Ναύπλιο. Τὸν ἐφοδίασε ὁ Stanhope μὲ φάρμακα, τὰ ὁποῖα καὶ ἔφερε στὸ Ναύπλιο. Ἐπειδὴ ὁ Stanhope σκόπευε νὰ ἔλθει ὁ ἴδιος στὸ Ναύπλιο συμφώνησε νὰ τὰ φέρει ὁ ἴδιος. Τὴν συνέχεια τὴ μαθαίνουμε ἀπὸ γράμμα τοῦ Stanhope στὸν Bojons⁵:

« Πρὸς τὸν Ἰατρὸν Bojons στὸ Ναύπλιο ( NapolidiRomania)6.
Ἁθῆναι τῇ 25 Φεβρουαρίου 1824
8 Μαρτίου

Ἀγαπητὲ Κύριε Bojons

Ἐπειδὴ πληροφορήθηκα γιὰ τὸν ἐμφύλιο πόλεμο μεταξύ τῶν Ἑλλήνων στὸ Μωριά….. ἀνέβαλα τὴν ἄφιξή μου ἐκεῑ μεταβάλλοντας τὸ ταξίδι μου ἔτσι ἐγὼ θὰ εὑρίσκωμαι ἐδῶ καὶ ὄχι στὸ Ναύπλιο καὶ τὸ Κρανίδι… ἔτσι ἐσὺ προσπάθησε νὰ ἀναλάβεις τὰ καθήκοντά μου καὶ τὸ τυπογραφεῖο καὶ τὰ φάρμακα τὰ ὁποῖα ἀνήκουν στὸν Ἀγγλικὸ λαὸ θὰ στὰ στείλω ἐκεῖ… Ἐὰν προκύψουν δυσκολίες στὴ μεταφορὰ τοῦ τυπογραφείου καὶ τῶν ἰατρικῶν… δίδεις ἐκ μέρους μου τοὺς χαιρετισμοὺς μου στὸ στρατηγὸ Κολοκοτρώνη καὶ ἐξ ὀνάματός μου παρακάλεσέ τον νὰ τὶς διευθετήσει…

Υ.Γ. Ἂν ἐπιθυμεῖς νὰ ἀναλάβης τὴν ἵδρυση ἑνὸς νοσοκομείου στὸ Ναύπλιο, ὅπως ἔχουμε συζητήσει καὶ κάτω ἀπὸ τὶς προϋποθέσεις τὶς ὁποῖες σὺ γνωρίζεις, μπορεῖς νὰ πάρεις τὸ ἕνα τρίτο τῶν ἰατρικῶν, καὶ νὰ τὸ γνωστοποιήσης στὸν κόσμο…»

Προφανῶς ἡ αἴτησή του στὴ Διοίκηση τὸ 1824 γιὰ τὴν ἵδρυση στὸ Ναύπλιο Νοσοκομείου, ἔγινε μετὰ ἀπὸ αὐτὴ τὴ συζήτηση καὶ συμφωνία μὲ τὸν Stanhope.

Ὅπως ἀναφέρεται στὸ ἡμερολόγιο τοῦ Treiber⁷:

«Βoyon. Γιατρὸς ἀπὸ τὴ Βυρτεμβέργη, πέθανε τὸ Νοέμβριο τοῦ 1824 στὸ Ναύπλιο» Δὲν ἀναφέρεται ἡ αἰτία.

1 Γεώργιος Πουρναρόπουλος: Ἡ Ἰατρικὴ τοῦ Ἀγῶνος. Ἀθῆναι 1973, σελ. 143.

2 Γενικά Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους (ΓΑΚ), Ἀρχεῖον Γιάννη Βλαχογιάννη, Δ. 56 καί Ἐκτελεστικὸ Σῶμα Φ.5

3 Γιά τόν Bojons ἀναφέρουν πολλὰ οἱ Barth Wilhelm Kehring Korn Max. Die Philellenenzeit. 1960 Max Hüber Verlag München σελ.78-79. Ἰατρὸς καὶ χειρουργὸς ἀπὸ τὸ Wüttenberg. Ταξίδευσε τὸ 1824 (Ἰανουάριος) μαζὺ μέ τον Treiber, τον von Dittmar καὶ ἄλλους ἀπὸ τὸ Ναύπλιο στὴν Τριπολιτσᾶ καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ξεκίνησαν νὰ πᾶνε στὸ Μεσολόγγι γιὰ νὰ ἐνταχθοῦν σὰν γιατροὶ στὸ ἀπὸ τὸν Byron δημιουργούμενο Πυροβολικὸ τμῆμα. Δέν πῆγε ὅμως καὶ γύρισε πίσω στὸ Ναύπλιο, ὅπου καὶ πέθανε. Ὁ Τράϊμπερ γράφει στό ἡμερολόγιό του (σελ. 62): 5-12-1824 Φθάνουμε στὸ Ναύπλιο. Οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς συμπατριῶτες μου εἶναι ἄρρωστοι ἀπὸ διαλείποντας πυρετούς. Πολλοὶ πέθαναν κατὰ τὴν ἀπουσία μου ὅπως οἱ Boyon, Specht. Ὁ Bojon φαίνεται πὼς πέθανε τόν Νοέμβριο τοῦ 1824 καὶ ἀναφέρεται ἀπό τὸν Treiber δυὸ ἀκόμη φορές. Τὴν μιὰ τὴν 23 Νοεμβρίου 1823 καὶ τὴν ἄλλη τὴν 1 Ἰανουαρίου 1824 στὴν πορεία τους γιὰ τὸ Μεσολόγγι γιὰ νὰ καταταγοῦν στὸ Σῶμα τοῦ Βύρωνα.

4 ΓΑΚ, Ἐκτελεστικόν Σῶμα Φ.19 (Τό ἔγγραφο τοῦτο ἔχει ἀντιγραφεῖ ἀπό τόν Γιάννη Βλαχογιάννη καί βρίσκεται στό Ἀρχεῖο του στὰ ΓΑΚ κυτίον Δ 56).

5 Leicester Stanhope: Greece in 1823 and 1824 being a service of Letters and other documents on Greek Revolution, written during a visit to that country. London 1824. σελ. 131-132.

6 =Ναύπλιο.

7Ἐρρῖκος Τράϊμπερ. Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα, Ἀθήνα 1960 σελ 160.

---

Bοντάρος Ἰωσὴφ¹.

Στὰ ΓΑΚ στὴ Συλλογὴ τοῦ Ἀνδρ. Μάμουκα ὑπάρχει ἔκθεση ἐξετάσεως μάρτυρος. Παραθέτουμε ἔνα κομμάτι ἀπὸ αὐτὴ στὸ ὁποῖο παρουσιάζεται ἡ συμμετοχὴ του στὴν Ἐπανάσταση.:

«Ἐν Ἑρμουπόλει Σύρου σήμερον τὴν 28 Μαΐου 1866… Προσῆλθεν ἕτερος μάρτυς, ὅστις κατέθεσεν ὅτι ὀνομάζεται Ἰωσὴφ Βοντάρος· γεννηθεὶς εἰς Γένουαν τῆς Ἰταλίας· κατοικῶν ἐνταῦθα, ἐτῶν 70. Ἰατρὸς καὶ Χριστιανός. Γνωρίζει τὸν Ἀνδρ. Μάμουκαν μεθ’ οὗ δὲν ἔχει συγγένειαν… Κατέθεσεν, ὅτι περὶ τὰ τέλη τοῦ 1824, ἦλθεν ἐνταῦθα, ἦτο δὲ ἰατρὸς τοῦ Γεωργίου Εὐμορφοπούλου…»

1 ΓΑΚ, Συλλογὴ Ἀνδρ. Μάμουκα, κυτίον 118, Ἀριθ. 213.

---

Bruno Francis

ἢ Βροῦνος Φραγκῖσκος. Ἰταλὸς γιατρός, ποὺ ἀνῆκε στὴν συνοδεία τοῦ Lord Byron κατὰ τὴν ἄφιξή του στὸ Μεσολόγγι. Ὅταν τὸ 1823 ἀφίχθη ὁ τελευταῖος στὴν Ἑλλάδα, ὁ Bruno μόλις εἶχε ἀποφοιτήσει ἀπὸ τὴν Ἰατρικὴ Σχολή. Ὅπως ἀναφέρει ὁ Pietro Gamba συνοδὸς καὶ φίλος τοῦ Lord Byron ὁ μισθός του εἶχε συμφωνηθῆ σὲ 100 λίρες ταξίδευε δὲ μὲ τὴν νοοτροπία ὑπηρέτη, ὅπως δὲ τοῦ ἐξομολογήθηκε, τὸν πρῶτο καιρὸ φοβόταν μήπως μὲ τὸ παραμικρὸ ἰατρικὸ λάθος, ρίξει ἐναντίον του ὁ Lord Byron τὰ δυὸ σκυλιά του γιὰ νὰ τὸν καταξεσχίσουν¹. Ἡ ὑπηρεσία του κοντὰ στὸν Byron λόγω τοῦ δυστρόπου τοῦ χαρακτῆρα τοῦ τελευταίου ἦταν περιπετειώδης. Οἱ συνεχεῖς παρακλήσεις του νὰ τοῦ δίνει τὰ φάρμακα, ποὺ εἶχε ἀνάγκη πολλὲς φορὲς ἦσαν χωρὶς ἀποτέλεσμα καὶ τότε ὁ Byron τὸν ἔβριζε ἤ τὸν πέταγε ἔξω ἀπὸ τὸ δωμάτιό του. Ὁ Pietro Gamba στὴν περιγραφὴ τοῦ ταξιδίου τοῦ Byron στὴν Ἑλλάδα καὶ κυρίως ἀπὸ τὴν Κεφαλλωνιὰ στὸ Μεσολόγγι γράφει ὅτι ὁ Bruno ἔτρεχε σὰν «κυνηγημένο ποντίκι» κατὰ τὴ διάρκεια τῆς τρικυμίας. Ὁ ἄλλος γιατρὸς ποὺ ἀνῆκε στὴ συνοδεία τοῦ Byron ἦταν ὁ Ὁλλανδὸς Julius Millingen. Μεταξὺ αὐτῶν τῶν δύο γιατρῶν ξέσπασε διαμάχη γιὰ τὸ ποιὸς εὐθυνόταν γιὰ τὸ θάνατο τοῦ Byron. Ὁ Bruno κατηγόρησε τὸν Millingen, ὅτι ἀρνήθηκε τὴν φλεβοτομία καὶ ἀφαίμαξη, ἡ ὁποία καθυστέρησε νὰ γίνει. Ὁ Millingen τὸν κατηγόρησε, ὅτι δὲν γνώριζε Ἀγγλικὰ καὶ ἔτσι δὲν μπορεῖ νὰ γνωρίζει τί εἶπε ὁ Millingen στὸν Byron, καὶ ὅτι μισοῦσε τοὺς Ἄγγλους γιατρούς. Γράφει ὁ Millingen² :

«… Αὐτὸς ὁ στενοκέφαλος καὶ φθονερὸς ἄνθρωπος ἐμπόδισε τὸν Byron νὰ καλέσει ἀμέσως παρὰ τὴν ἐπιμονή μου, ἐμένα ἢ ἄλλους γιατροὺς τοῦ Μεσολογγίου γιὰ συμβούλιο. Ἄν τὸ ἔκανε θὰ εἶχε ἀποσείσει κάθε εὐθύνη. Ἀλλὰ ἀπὸ ματαιοδοξία λησμόνησε τὸ χρέος του ἀπέναντι στὸν ἄρρωστό του, ἀκόμη καὶ στὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό του. Γιατὶ ἐγὼ ἐξέτασα τὸν λόρδο Byron μόνον ὅταν τὸ ζήτησε ὁ ἴδιος, χωρὶς νὰ παρευρίσκεται ὁ Δόκτωρ Bruno…»

Ἰατρικὴ ἀντιζηλία, ἢ λόγοι οἰκονομικοί; Στὶς κρίσεις τοῦ Millingen ὁ ἀναγνώστης πρέπει νὰ εἶναι ἐπιφυλακτικός, διότι τὸ χρῆμα ὑπῆρξε ὁ κύριος ὁδηγός του στὶς πράξεις του καὶ τὶς ἐνέργειὲς του.

Ἐπειδὴ ὁ Millingen καὶ ὁ Bruno ἀλληλοκατηγοροῦνται πρέπει νὰ τονισθεῖ ὅτι στὴν περίπτωση τοῦ Byron δὲν ὑπῆρξε ἰατρικὸ σφάλμα. Ἐπ’ αὐτοῦ ἔχουμε τὴν μαρτυρία τοῦ Συνταγματάρχη L. Stanhope³, ποὺ γράφει:

«Τοὺς γνώρισα καὶ τοὺς πέντε (σ. γιατροὺς τοῦ Βύρωνα) τὸν Millingen, τὸν Bruno, τὸν Treiber, τὸν Meyer, τὸν Λουκᾶ Βάγια. Ὅλοι τους καλοὶ ἐπιστήμονες, εἰλικρινεῖς μὲ σημαντικὲς ἱκανότητες…»

Μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Βύρωνα παρέμεινε στὸ Μεσολόγγι, ὅπου ἀσκοῦσε τὴν ἰατρικὴ στοὺς πολίτες. Ὅπως γράφει ὁ Μαρῖνος Γερουλάνος⁴ «Ὁ ἰατρὸς Δρ. Φραγκίσκος Μπροῦνο ἦτο Ἰταλὸς Φιλέλλην⁵ καὶ ἐχρημάτισεν ἰδιαίτερος ἰατρὸς τοῦ Βύρωνος, μετὰ τὸν θάνατον τοῦ ὁποίου παρέμεινεν καὶ εἰργάσθη ὡς ἰατρὸς ἐν Μεσολογίῳ. Τὸ πρωτότυπον τῆς πινακίδος, ἔντυπον ἐπὶ ἁπλοῦ χάρτου, οὗτινος αἱ διαστάσεις εἶναι 28,5 χ 22,5 ἑκ.μ. εὑρίσκεται εἰς τὰ Ἀρχεῖα τοῦ Ἀγῶνος…» ⁶

Κατὰ τὴν ἔλευση στὴν Ἑλλάδα τοῦ ἀτμοκινήτου πλοίου «ἡ Καρτερία» κατόπιν προτάσεως τοῦ Κυβερνήτη του τοῦ Ἄγγλου Hastings ὁ Bruno διορίσθηκε ἰατροχειρουργὸς τοῦ πλοίου μὲ τὴν ἑξῆς διαταγὴ τῆς Διοικητικῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Ἑλλάδος⁷:

« Ἀριθ. 2931 Ἡ Διοικητικὴ Ἐπιτροπὴ τῆς Ἑλλάδος
Διατάττει
Αον. Ὁ κύριος Φραγκίσκος Βροῦνος (Francis Bruno) διορίζεται ἰατροχειροῦργος ἐν τῷ ἀτμοκινήτῳ ἡ Κ α ρ τ ε ρ ί α.
Βον. Ὁ Γενικὸς Γραμματεὺς νὰ ἐνεργήσῃ τὴν παροῦσαν διαταγὴν
Ἐν Ναυπλίῳ τὴν 7 Σεπτεμβρίου 1826.
Ὁ Πρόεδρος
Ἀνδρέας Ζαήμης
Γεώργιος Σισίνης, Δ. Τσαμαδός, Α. Μοναρχίδης, Ἰωάννης Βλάχος Ἀναγνώστης Δηλιγιάννης Παναγιώτης Δ. Δημητρακόπουλος
ΤΣΥ Ὁ Γεν. Γραμματεὺς
Γ. Γλαράκης».

Τὴν αὐτὴ ἡμερα ὁ Γεν. Γραμματεὺς τοῦ ἐκοινοποίησε τὴν διαταγὴ τοῦ διορισμοῦ του γράφοντάς του:

« Σπεύδω νὰ σᾶς ἀναγγείλω τοῦτο, εὔελπις ὢν, ὅτι θέλετε ἐκπληρώσει τὰ χρέη σας κατὰ τὴν ὑπόληψιν, τὴν ὁποίαν ἡ Διοίκησις ἔχει διὰ τὸ ὑποκείμενόν σας…»

Στὸ «Καρτερία» παρέμεινε γιὰ μικρὸ χρονικὸ διάστημα. Τὸν ἀκολούθησε σὰν γιατρὸς της ὁ Howe ὁ ὁποῖος διορίσθηκε τὴν 10^ην Ὀκτωβρίου 1826. Ἐπειδὴ δὲν ἄντεχε τὴν ναυτικὴ ζωὴ ἐγκαταστάθηκε στὸ Ναύπλιο καὶ ἀνέλαβε χρέη γιατροῦ τοῦ ἐκεῖ Νοσοκομείου. ὁ Tomajo Pertini ⁸, ἀντιπρόσωπος τοῦ Eynard στὴν Ἑλλάδα τὸν θεωρεῖ καλὸ γιατρὸ ποὺ ἐργάζεται δωρεὰν.

Σχετικὰ μὲ τὸν θάνατό τοῦ Fr. Bruno, καὶ τὶς ἐναντίον τοῦ Στεφανίτζη κατηγορίες τοῦ Bailly, ὅτι τὸν ἐδηλητηρίασε ὁ ἀναγνώστης παραπέμπεται στὴν ἐργασία τοῦ Τραιντάφυλλου Σκλαβενίτη⁹.

Ὁ Bruno εἶχε πεθάνει τὴν 23^ην Φεβρουαρίου 1827. Τὰ ἀνακύπτοντα προβλήματα συζητάει ὁ Σκλαβενίτης. Δὲν μποροῦμε νὰ εἴμαστε κατηγορηματικοί, ἄν δηλαδὴ τὸν ἐδηλητηρίασε ὁ Π. Στεφανίτζης, ὅπως ἀφήνει νὰ ἐννοηθεῖ στὴν κατάθεσή του ὁ Bailly. Ὁ Bailly εἶναι ἀξιόπιστος; Μήπως ἐπειδὴ ὁ Στεφανίτζης ἦταν ὁ ἐπίτροπος τῆς διαχειρίσεως τῆς περιουσίας τοῦ Bruno καὶ ὄχι ἐκεῖνος; Μήπως ὑπῆρχε ἀνταγωνισμὸς σχετικὰ μὲ τὴν ἐπιστασία τοῦ Νοσοκομείου; Εἶναι ἀπορίας ἄξιο, πῶς ἐνῶ τὸ Νοσοκομεῖο τοῦ Ναυπλίου δὲν εἶχε πόρους, ὅλοι ἐπιθυμοῦσαν νὰ ἀναλάβουν τὴν ἐπιστασία του. Ὑπῆρχε διαμάχη γιὰ τὴν ἐνοικίαση τοῦ κανταρίου τοῦ Ναυπλίου καὶ τῶν Μύλων. Μήπως ἡ καταγγελία σχετιζότανε μὲ αὐτή; Στὰ ἐρωτήματα αὐτὰ δὲν μπορεῖ νὰ ἀπαντήσει κάποιος μὲ σιγουριά.

1 Harold Nocolson. Byron, The last Journey, April 1823-April 1824. London, 1824, σελ. 99.

2 Julius Millingen. Memoirs of the Affairs Grece etc. London 1831 σελ. 135-136.

3 Leicester Stanhope: Greece in 1823 and 1824 being a servies of Letters and other documents on Greek Revolution, written during a visit to that country. London 1824. σελ. 550.

4Μαρῖνος Σ Γερουλάνος. Ἡ Συμβολὴ τῶν Ἰατρῶν εἰς τὴν Παλιγγενεσίαν τοῦ Ἔθνους. Πα-νηγυρικοὶ Λόγοι Ἀκαδημαϊκῶν γιὰ τὴν 25^η Μαρτίου 1821 καὶ 28^η Ὀκτωβρίου 1940. Ἐπιμέλεια Πέτρου Χάρη. Ἀθῆναι 1977. σελ. 216.

5 Μὲ τὸ νὰ χαρακτηρίζωνται «Φιλέλληνες» ὅλοι οἱ ξένοι ποὺ βρέθηκαν στὴν Ἑλλάδα κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Ἐπαναστάσεως εἶναι τουλάχιστον ὄχι ὀρθὸ. ·Ὁ Βruno ἦταν ὄχι φιλέλληνας. Παρέμεινε στὴν Ἑλλάδα διότι εἶχε ὄφελος.

6 Ἡ πινακίδα αὐτὴ εἶναι ἡ ἑξῆς :

«ΕΔΩ ΔΙΔΕΤΑΙ
ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΒΟΗΘΕΙΑ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΠΤΩΧΟΥΣ ΔΩΡΕΑΝ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΑΤΡΟΝ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΝ
ΔΟΚΤΟΡΑ ΚΥΡΙΟΣ Φ. ΒΡΟΥΝΟΣ».

7 ΓΑΚ, Διοικητικὴ Ἐπιτροπὴ, Φ 197.

8Κωνσταντῖνος Α. Βακαλόπουλος. Ἡ Ἐπαναστατημένη Ἑλλάδα ἠπειρωτικὴ καὶ Αἰγαῖο μεταξὺ 1826-1829. [Σύμφωνα μὲ νέες ἄγνωστες πηγὲς καὶ ἄλλα ἀρχειακὰ στοιχεῖα], Θεσ-σαλονίκη 1976 σελ. 42.

9 Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης. Συμβολὴ στὴ Βιογραφία τοῦ Πέτρου Στεφανίτζη. Μνήμων, τ. Α’ 1971, σελ. 53-73.

---

Chardonet¹.

Τὸ 1839 τοῦ ἀπενεμήθη τὸ Ἀργυρὸ ἀριστεῖο ( 14/26 Μαρτίου), διότι ὑπηρέτησε ἰατρὸς 2^ας τάξεως( Medecin de 2 Classe). Σύμφωνα μὲ τὰ ὑπάρχοντα ἔγγραφα ὑπηρέτησεν ὡς ἑξῆς:

• 1-1-1827 ἕως 31 Μαΐου 1827 Ἰατρὸς τῶν τακτικῶν στρατευμάτων ὑπὸ τὴν Συνταγματάρχην Gordon.
• Τὴν 1-6-1827 ὑπὸ τὸν Church στὴ Σαλαμίνα, ὅπου ἔμεινε μέχρι τὴν 1 Ὀκτωβρίου 1827.
• Στὰ στρατεύματα τῆς Δυτικῆς Ἑλλάδος ἀπὸ 1 Ἰανουαρίου 1828 μέχρι 15 Ὀκτωβρίου 1829.
• Ὑπηρέτησε στὸ Νοσοκομεῖο τῆς Πάτρας ἀπὸ τὶς 16 Αὐγούστου 1829 μέχρι τὴν 25 Μαΐου 1831.

Κατὰ τὸ 1828 καὶ 1829 ὑπηρέτησε ὑπὸ τὸν στραρηγὸ Denzel.

1 ΓΑΚ. Ἀριστεῖα. Φ. 16.

---

Dumont¹.

Σὲ ἔγγραφο τῆς Ἀντικυβερνητικῆς Ἐπιτροπῆς ἀναφέρεται:

« Ὁ Κ. Δουμόντ (Dumont) διορίζεται ἰατροχειροῦργος τοῦ κατὰ τὴν Σαλαμίνα Νοσοκομείου τῶν Πληγωμένων καὶ ἀσθενῶν στρατιωτῶν 18 Μαΐου 1827 ἐν Πόρῳ».

Κατατάγηκε στὸν Ἑλληνικὸ Στρατὸ κατὰ τὴν Ὀθωνικὴ Περίοδο καὶ ἀργότερα ἔγινε γιατρὸς τῶν Ἐπαρχιῶν.

---

Kαταγότανε ἀπὸ τὸ Βενχάουζεν τῆς Θουριγίας τῆς Πρωσσίας, ὅπου γεννήθηκε τὴν 16^ην Σεπτεμβρίου 1798. Σπούδασε ἀρχικὰ Θεολογία καὶ ἀργότερα Ἰατρική. Πρὶν ὅμως πάρη τὸ δίπλωμά του ἀποφάσισε νὰ μεταβῆ στὴ Νότιο Ἀμερικὴ καὶ νὰ συμμετάσχη στὸν ἀγῶνα ὑπὲρ τῆς ἀνεξαρτησίας ἐναντίον τῶν Ἱσπανῶν. Στὴν Γαλλία στὴν ὁποία πῆγε παρὰ τὶς προσπάθειές του νὰ καταγεῖ σὰν ἐθελοντὴς κατετάγη στὴν Λεγεῶνα τῶν Ξένων καὶ πῆγε στὴν Κορσική. Μετὰ ἀπὸ πολλὲς προσπάθειες ξαναγύρισε στὴ Γερμανία καὶ πῆρε τὸ δίπλωμα τῆς Ἰατρικῆς. Εἶχε τὴν ἀτυχία σὲ μιὰ μονομαχία νὰ τραυματίσει σοβαρὰ τὸν ἀντίπαλό του, ὥστε κινδύνευε νὰ κατηγορηθεῖ γιὰ δολοφονία. Ἔφυγε καὶ πῆγε ἀρχικὰ στὴν Χαϊλδεμβέργη καὶ μετὰ στὸ Μάννχάϊμ ὅπου ἦλθε σὲ ἐπαφὴ μὲ τὸ Ἑλληνικὸ Κομιτᾶτο καὶ ἔφυγε γιὰ τὴν Ἑλλάδα μὲ τὴν Γερμανικὴ Λεγεώνα τοῦ Στρατηγοῦ Normann. Ἀρχικὰ βρέθηκε στὴν Πολιορκία τῆς Μονεμβασίας, ἀργότερα στοὺς Μύλους τοῦ Ἄργους καὶ μετὰ στὴν Κόρινθο. Ἐχρημάτισε γιατρὸς τοῦ Ὀδυσσέα Ἀνδρούτσου καὶ τοῦ Νικήτα Σταματελόπουλου. Ἀργότερα σὰν γιατρὸς τῆς Γερμανικῆς Λεγεῶνος ἔλαβε μέρος στὴ μάχη τοῦ Πέτα, ὅπου διεσώθη καὶ ἀργότερα ἔμεινε σὰν γιατρὸς στὸ Μεσολόγγι. Μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Στρατηγοῦ Normann, ὁ ὁποῖος ἦταν γιὰ αὐτὸν μεγάλη ἀπώλεια, παρέμεινε γιὰ λίγο διάστημα γιατρὸς τοῦ Μαυροκορδάτου καὶ κατόπιν ταξίδευσε γιὰ τὴν Κεφαλλωνιὰ καὶ ἐπὸ ἐκεῖ γιὰ τὴν Γαστούνη καὶ διὰ μέσου τῆς Ὀλυμπίας γιὰ τὴν Τριπολιτζᾶ. Ἀρνήθηκε νὰ ἀναλάβει τὴν ὑγειονομικὴ Ὑπηρεσία τοῦ Σώματος τοῦ Κολοκοτρώνη καὶ στὴν Ὕδρα ἀνέλαβε τὴν ὑγειονομικὴ ὑπηρεσία τοῦ Μιαούλη καὶ τῆς Νήσου Ὕδρας, ὅπου ὅμως ἔμεινε ὄχι γιὰ πολὺ χρονικὸ διάστημα καὶ ἀκολούθως μετέβη στὴν Ἀθήνα, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖ ἀρνήθηκε νὰ γίνει γιατρὸς τῶν εὑρισκομένων στὴν Ἀκρόπολη στρατευμάτων. Μετὰ ταῦτα μετέβη στὴν Σύρο. Δὲν προσέφερε ἄλλες ὑπηρεσίας στοὺς Ἕλληνες.

Τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1840 ὁ Τράϊμπερ² ὑπέβαλε ἐκ μέρους του αἴτηση γιὰ τὴν χορήγηση ἀριστείου τοῦ Ἀγῶνος καὶ τὴν 8/20 Φεβρουαρίου 1840 τοῦ ἐχορηγήθη τὸ ἀργυροῦν διότι σύμφωνα μὲ τὴν ἀπόφαση ὑπῆρξε φιλέλληνας Ἰατροχειρουργὸς ὁ ὁποῖος συμμετέσχε στὶς μάχες Κομποτίου καὶ Πέτα σὰν Ἰατροχειρουργὸς τῆς Γερμανικῆς Λεγεῶνος καὶ ἀργότερα πρὸς ὑποστήριξιν φιλελλήνων Ἀξιωματικῶν. Εἶναι ἰσόβαθμος Ἀξιωματικοῦ. Ἔλαβε το Ἀργυρό.

1 ΓΑΚ. Ἀρχεῖον Γιάννη Βλαχογιάννη. Δ 83.

2 ΓΑΚ, Ἀριστεῖα Φ. 51.

---

Φερλῖνος.

Πρόκειται γιὰ Ἰταλὸ γιατρό, ὁ ὁποῖος ἐπὶ Καποδιστριακῆς Περιόδου εὑρίσκονταν στὴν Ἑλλάδα. Στὸ παρακάτω ἔγγραφο ἀναφέρεται περὶ αὐτοῦ¹:

« Ἰατρός τις Ἰταλὸς κ. Φερλῖνος, παριστάνει εἰς τὸ Γεν. Φροντιστήριον τὴν ὁποίαν ἔχει ἐπιθυμίαν νὰ ὑπηρετήσῃ μὲ τὴν τέχνην του τὴν Ἑλλάδα, ἐντός τινος φρουρίου αὐτῆς, ἢ εἰς ἓν τῶν δύω στρατοπέδων τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος.

Τὸ Γεν. Φροντιστήριον πορισθὲν ἀρκετὰς πληροφορίας περὶ τῆς διαγωγῆς καὶ ἐμπειρίας τούτου τοῦ Ἰατροῦ, καὶ βεβαιωθὲν περὶ τῆς προθυμίας του διὰ νὰ ἰδῇ τὸν ἑαυτόν του εἰς ὑπηρεσίαν Ἐθνικὴν, καθυποβάλλει γνώμην, ὅτι ἤθελεν εἶναι καλὸν νὰ συστηθῇ κατ’ εὐθεῖαν παρὰ τῆς Κυβερνήσεως πρὸς τὸν Ἀρχιστράτηγον Τσοὺρτς διὰ νὰ τὸν δεχθῇ ὡς Ἰατρν ὑπαγόμενον ὅμως εἰς τὸν πρῶτον τοῦ κατὰ τὴν Δυτικὴν Ἑλλάδα Στρατοπέδου Ἰατρόν. Δὲν προβάλλει νὰ διορισθῇ εἰς τὸ κατὰ τὴν Ἀνατολικὴν Ἑλλάδα Στρατόπεδον, διότι εἰς αὐτὸ εὑρίσκονται ἀρκετοὶ Ἰατροί. Ὁ προσδιορισμὸς δὲ τοῦ μηνιαίου μισθοῦ του δὲν θέλει ὑπερβαίνει ἐκεῖνον τῶν τῆς δευτέρας τάξεως Ἰατρῶν εὑρισκομένων παρὰ τῷ Στρατοπέδῳ ἐκείνῳ.

Τῇ 6 9μβρίου 1828 Τὸ ἐπὶ τῶν Στρατοπέδων τῆς Ξηρᾶς
Ἐν Αἰγίνῃ Μέλος τοῦ Γεν. Φροντιστηρίου
Ὑπογρ. Ἀνδρ. Μεταξᾶς».

1 ΓΑΚ, Καποδιστριακὸν Ἀρχεῖον, Γενικὴ Γραμματεία Φ 151.

---

Gaugenrieder

Γκάουγκεν-Ρίντερ. Γερμανὸς ἀπὸ τὸ Augsburg. Κατὸ τὸ 1822 ἦταν γιατρὸς τοῦ Σώματος τοῦ Νικηταρᾶ. Κατὰ τοὺς Barth καὶ Kehring¹ τὸ ἀρχεῖον τῆς πόλεως τοῦ Augsburg θεωρεῖ ὅτι πρόκειται περὶ τοῦ γνωστοῦ χειρουργοῦ Ingaz Gaugenriether καὶ ὁ ὁποῖος κατὰ τὸ 1819 βρίσκοταν στὸ Ὁμοσπονδιακὸ Γερμανικὸ Σῶμα τὸ ὁποῖο εὑρίσκετο στὴν Ἱσπανία. Τὸ 1824 εὑρίσκετο στὴν Ἑλλάδα καὶ μὲ διαταγὴ τοῦ Ἐκτελεστικοῦ Σώματος ὁρίσθηκε γιατρὸς τοῦ Στρατοπέδου τῶν Παλ. Πατρῶν²:

« Περίοδος Β' Προσωρινὴ Διοίκησις τῆς Ἑλλάδος
Ἀριθ. 4144 Τὸ Ἐκτελεστικὸν Σῶμα
Πρὸς τὸ Ὑπουργεῖον τοὺ Πολέμου

Διατάττεται τὸ ὑπουργεῖον τοῦτο νὰ διορίσῃ τὸν Γερμανὸν Κάουκεν Ρίντερ Ἰατρὸν εἰς τὸ Στρατόπεδον Π. Πατρῶν καὶ νὰ τὸν ἐφοδιάσῃ μὲ τὰ ἀναγκαῖα συστατικὰ εἰς τὸν Ἀρχηγόν. Πρὸ πάντων νὰ τὸν διατάξῃ νὰ ἐπιμεληθῇ νὰ εὐαρεστήσῃ καὶ ἡ Διοίκησις θέλει τὸν εὐχαριστήσει.

Ἐν Ναυπλίῳ τῇ 24 Αὐγούστου 1824.
Ὁ Πρόεδρος
ΤΣΥ Γεώργιος Κουντουριώτης
Παναγιώτης Μπότασης
Ἰωάννης Κωλέττης
Πανοῦτζος Νοταρᾶς 
Ὁ Προσ. Γεν. Γραμματεὺς Π. Γ. Ῥόδιος».

Μετὰ τὸν διορισμό του ὁ Gaugenrieder, ὑπέβαλε τὴν 25^ην Αὐγούστου 1824 τὴν παρακάτω ἀναφορὰ³ : (Διορθοῦνται τὰ ὸρθογραφικὰ λάθη).

« Σεβαστὸν Ἐκτελεστικὸν Σῶμα.

Διετάχθην παρὰ τῆς ὑπερτάτης Διοικήσεως νὰ ὑπάγω εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Πάτρας ὡς Ἰατρός. Καὶ ἐπειδὴ ἐπιθυμῶ νὰ ἐκπληρώσω τὰ χρέη μου ἀκριβῶς ἀναφέρω, εἰς τὴν ὑπερτάτην Διοίκησιν κατὰ χρέος μου τὰ ἀκόλουθα :

Α^ον. Χρειάζομαι μίαν ποσότητα 400 ἢ 500 γροσίων διὰ πρόβλεψιν τῶν ἀναγκαίων Ἰατρικῶν δι’ ἕνα στρατιωτικὸν Σῶμα.

Β^ον. Χονδρὸν πανὶ διὰ νὰ δένω τὰς πληγὰς τουλάχιστον 30 τριάντα πηχῶν.

Γ^ον. Καὶ διὰ νὰ δυνηθῶ νὰ ὑπάρξω παρακαλῶ νὰ μοὶ δοθῇ τριῶν μηνῶν μισθὸς ἐμπροστὰ διὰ νὰ προβλέψω εἰς τὰ ἀναγκαῖα εἰς τὸ Στρατόπεδον, καὶ εἰς τὴν προφύλαξιν τοῦ σώματός μου ὡς κρίνετε ὑποκάμισον, κάππαν διὰ νὰ σκεπάζωμαι καὶ τέλος.

Ἐλπίζω νὰ εἶναι γνωστὸν εἰς τὴν Ὑπερτάτην Διοίκησιν, ὅτι ὅσον καιρὸν δουλεύω εἰς τὴν Ἑλλάδα δὲν ἔλαβον οὐδὲ ὀβολὸν διὰ τοὺς μισθούς μου, καὶ δὲν ἀρκεῖ μόνον τοῦτο, ἀλλὰ ἔχασα εἰς διαφόρους ἐκστρατείας καὶ τὰ πράγματά μου καὶ ὅλα μου τὰ ἰατρικά, δι’ ὃ καὶ παρακαλῶ τῇ Ὑπερτάτῃ Διοίκησιν (sic) νὰ ἤθελε μὲ βοηθήσει κατὰ τὸ παρὸν καὶ θεραπεύσει ἀπὸ τὴν μεγάλην χρηματικὴν χρείαν καὶ ἐγὼ θέλω κάμει τὂ χρέος μου, ὡς καὶ μέχρι τώρα δὲν ἔλειψα.

Ναύπλιον τῇ 25 Αὐγούστου 1824 
Μένω μ’ ὅλον τὸ Σέβας
Doctor Gaugenrieder».

Δὲν ἀναφέρει στὴν παρπάνω ἀναφορὰ σὲ ποιὰ ἄλλα σώματα πλὴν τοῦ Νικήτα ὑπηρέτησε. Ἀπὸ τὴν ἀναφορὰ του προκύπτει ὅτι ἐπρόκειτο γιὰ σεμνὸ καὶ ὑποτασσόμενο στοὺς νόμους γιατρό.

Ἐξ ἄλλου μὲ τὸ ὑπ’ ἀριθ. 421 ἔγγραφό του τῆς 26ης Αὐγούστου 1824 πρὸς τὸ Ὑπουργεῖο τῆς Οἰκονομίας, προφανῶς μετὰ τὴν παραπάνω ἀναφορὰ του, τὸ διατάσσει νὰ τοῦ χορηγηθοῦν γιὰ τὶς ἀνάγκες του 150 γρόσια.

Ὅταν τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1824 διαλύθηκε τὸ Στρατόπεδο τῆς Γαστούνης καὶ ἀνασυστήθηκε τὸ Στρατόπεδο τῶν Παλ. Πατρῶν μὲ ἀρχηγοὺς τοὺς Ἀνδρέα Λόντο καὶ Δημτράκη Πλαπούτα, πολλοὶ ἀπὸ τοὺς καπεταναίους τοῦ στρατοπέδου τῆς Γαστούνης καὶ Πατρῶν ἔφυγαν μετὰ ἀπὸ διαταγὴ τοῦ Ἐκτελεστικοῦ Σώματος. Τὸν Νοέμβριο τοῦ 1824 ὁ Gaugenrieder ὑπέβαλε στὴ Διοίκηση μὲ ὄλα τὰ παρασταικά του τοὺς λογαριασμούς του. Δημοσιεύουμε αὐτή⁴:

« Σεβαστὸν Ὑπουργεῖον τῶν Πολεμικῶν

Κατὰ τὴν διαταγὴν τοῦ Σεμαστοῦ Ὑπουργείου ὑπ’ ἀριθ. 3573 τῇ 25 Αὐγούστου⁵ 1824 ἀπέρασα ἀμέσως ἀπὸ τὸ Ναύπλιον εἰς τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν, καὶ εἶμαι βέβαιος, ὅτι ἕως τὴν σήμερον ἐκτέλεσα τὰ χρέη τοῦ Ἰατροῦ καἰ Πατριώτου.

Τὰ ἔξοδα τὰ ὁποῖα ἤμουν βιασμένος νὰ κάμω, ὑπερβαίνουν τοὺς τρόπους μου, ὥστε συχνὰ εὑρισκόμουν εἰς λυπηρὰς περιστάσεις. Δὲν ἐλάμβανον ὡς οἱ ἐπίλοιποι ἀξιωματικοὶ τὸ καθημερούσιον γεμεκλίκι, καὶ ἀπὸ τοὺς ἰδίους μου τοὺς τρόπους ἀγόραζα τὰ ἰατρικὰ καὶ ἀναγακῖα ἐργαλεῖα. Παρακαλῶ λοιπὸν ταπεινῶς τὸ Σεβαστὸν Ὑπουργεῖον νὰ ὑπογράψῃ τὸν προσθεμένον λογαριασμὸν μου, διὰ νὰ λάβω ἀπὸ τὴν Σεβαστὴν Διοίκησιν τὴν ἐν αὐτῷ ποσότητα, ἐπειδὴ εὑρίσκομαι εἰς μεγάλην ἀνάγκην.

Χωρὶς νὰ προσθέτω ὅτι ἐδούλευσα 3 χρόνους εἰς τὴν Ἑλλάδα⁶ ἀμισθωτί, καὶ μὲ μεγάλην ἐπιμέλειαν, εἶμαι βέβαιος ὅτι ἡ Σεβαστὴ Διοιίκησις θέλει ἐξακούσει τὸ δίκαιόν μου ζήτημα καὶ θέλει ἐκπληρώσει τὸν μισθὸν καὶ τὰ ἔξοδα ὁποὺ κάμω διὰ τὰ ἰατρικὰ.

Μένων μὲ μέγιστον Σέβας
Πάντοτε ἕτοιμος εἰς τὰς προσταγὰς τοῦ Σεβαστοῦ Ὑπουργείου
Ἐν Ναυπλίῳ τῇ 6 Νοεμβρίου 1824 Doctor Gaugenrieder».

Τὸ παρακάτω ἔγγραφο συνημμένο στὴν ἀναφορὰ ἀναφέρεται στὰ ἔξοδά του καὶ πόσους ἀρρώστους ἐθεράπευσε κατὰ τὴν πολιορκία τῆς Πάτρας :

« Κατάλογος τῶν Ἰατρικῶν, ὁποὺ ἔδωσεν ὁ ἰατρὸς Κύριος Κάουκεν Ῥίντερ, εἰς τοὺς ὁποίους ἐπεσκέφθη ἀσθενεῖς στρατιώτας τῶν διαφόρων σωμάτων τοῦ Στρατοπέδου ἀπὸ 12 Αὐγούστου⁷ μέχρι 17 Ὀκτωβρίου.

Ὅσα διὰ 54 ἀσθενεῖς στρατιώτας τῶν ἐξόχων στρατηγῶν Λόντου καὶ Νοταρᾶ καὶ λοιπῶν διαφόρων σωμάτων τοῦ Στρατοπέδου εἰς διάφορ χωρία γρ. 507:10

Ὅσα διὰ 22 ἀσθενεῖς στρατιώτας τῶν στρατηγῶν Πάνου Κολοκοτρώνη καὶ τοῦ ἀδελφοῦ του καπετὰν Γενναίου 98:20

Ὅσα διὰ τὸν καπετὰν Σκαλτζᾶν( μὲ διαταγὴν τῆς αὐτοῦ ἐξοχότητος τοῦ στρατηγοῦ Λόντου), ὁποὺ τὸν ἐπεσκέφθη<ν> εἰς τὴν ἀσθένιαν διὰ 20 : ἡμέρας 60.

Ὅσα διὰ 9 δράμια Κίνα Κίνα διὰ τοὺς ἀνθρώπους τοῦ ἐξοχωτάτου στρατηγοῦ Λόντου. 4:20

Ὅσα διὰ 10 δράμια Κίνα Κίνα ὁμοίως διὰ τὸν ΣτρατηγὸνΝοταρᾶν καὶ διὰ 10 :δράμια Κρεμῶρι 5:30

676 :

Τὴν 17 8βρίου : 1824 Δεμέστιχα

Doctor Gaugenrieder Ἀνδρέας Λόντος

Διὰ τὴν ἄνωθεν ποσότητα ἔδωσα τοῦ ἰατροῦ διὰ προσταγῆς τοῦ Στρατηγοῦ Λόντου γρόσια διακόσια γρ. 200.

Τῇ 17 8βρίου 1824, Δεμέστιχα

Ὑπογρ. Ε Καλαμογδάρτης».

«Λογαρισαμὸς τοῦ Ἰατροῦ Κάουκενρίτερ διὰ τὰ εἰς πολιορκίαν ἔξοδευθέντα ἰατρικά, μισθὸν καὶ γιεμεκλίκια.

Ν ^ο.1 Α. Ἀπὸ 12 Σεπτεμβρίοου ἕως 17 Ὀκτωβρίου κατὰ τὴν ἀπόδειξιν Α΄ γρ. 676

Ν ^ο. 2 Ἀπὸ 17 Ὀκτωβρίου ἕως 25 κατὰ τὴν ἀπόδειξιν Β΄ 25

Ν^ο. 3 Ἀπὸ 17 Ὀκτω[μ]βρίου ἕως 25 κατὰ τὴν ἀπόδειξιν Γ΄ 145

Ἡ ποσότης διὰ τὰ ἰατρικὰ 846

Γιεμεκλίκλια διὰ 43 ἡμέρας πρὸς 1 γρ. 43

Μισθὸς διὰ δύω μῆνας ἀπὸ 25 Αὐγούστου ἕως 25 Ὀκτω[μ]βρίου πρὸς 120 γρ. 240. Ὅλη ἡ ποσότης γρ. 1129.

Ἐν Ναυπλίῳ τῇ 6 Νοεμβρίου 1824
DocteurGaugenrieder»

Ὑπάρχει καὶ ἕνα σημείωμα γιὰ τὴ χορήγηση ἰατρικῶν:

« Ἐξοχώτατε Sig. Ἰατρὲ

Ὁ ἀσθενὴς τοῦ παρόντος εὑρίσκετασι εἰς κατάστασιν ἀθλίαν, ὡς ὁ ἴδιος θέλει σᾶς πληροφορήσει στοματικῶς. Μὲ αὐτὸν παρακαλεῖσθε νὰ τοῦ στείλετε τὰ ἀναγκαῖα ἰατρικά, καὶ μένω

Τῇ 19 8βρίου 1824 Εἰς ἔλλειψιν τοῦ στρατηγοῦ Νοταρᾶ
Δεμέστιχα Ὁ ὑπασπιστής του Κ. Τζολακόπουλος»

Τὴν 9^ην Νοεμβρίου 1824 τὸ Ὑπουργεῖο τοῦ Πολέμου μὲ τὴν ὑπ’ ἀριθ. 705 ἀναφορά του πρὸς τὸ Ἐκτελεστικὸ Σῶμα ζητάει τὴν ἐξόφληση τοῦ λογαριασμοῦ του.

Τὴν 26^ην Νοεμβρίου 1824 μὲ ἄλλη ἀναφορὰ του ὁ Gaugenrieder⁸, ζητάει νὰ ἐξοφληθεῖ ὁ λογαριασμὸς του ἀνερχόμενος σὲ 356 γρόσια καὶ 20 παράδες, γιὰ τὸ διάστημα κατὰ τὸ ὁποῖο διετέλεσε Ἰατρὸς τοῦ Νοσκομείου τοῦ Τακτικοῦ Σώματος. Ἀναφέρει σὰν χρονικὸ διάστημα μεταξὺ 13^ης Νοεμβρίου καὶ 10^ης Δεκεμβρίου, χωρὶς νὰ ἀναφέρει τὸν χρόνο. Μᾶλλον πρόκειται γιὰ τὸ 1824. Καὶ σὰν Νοσοκομεῖο πρέπει νὰ θεωρήσουμε τὸ ἀναρρωτήριο τοῦ Τακτικοῦ Σώματος.

Τὸ Ἐκτελεστικὸ Σῶμα⁹ μὲ τὴν ὑπ’ ἀριθ. 2424 διαταγὴ του τῆς Γ’ Περιόδου τῆς 17^ης Ἰανουαρίου 1825 διέταξε τὸ Ὑπουργεῖο τῆς Οἰκονμίας νὰ πληρώσει ἀπὸ τὶς Ἐθνικὲς Προσόδους 200 γρόσια γιὰ τὰ ἰατρικὰ ἔξοδα τὰ ὁποῖα ἔκαμε ἀπὸ 13 Νοεμβρίου μέχρι 10 Δεκεμβρίου 1824.

Μετὰ ἀπὸ τὴν παράθεση τῶν παραπάνω ἐγγράφων, δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ δεχθῆ τὴν ἄποψη τοῦ Ἀπ. Βακαλόπουλου¹⁰, γιὰ τὸν δῆθεν κατ’ αὐτὸν ἄγνωστο γιατρὸ Gaugenrieder.

1Barth Wilhelm Kehring Korn Max«Die Philellenenzeit». 1960 Max Hueber Verlag München 1960,σελ. 122-123.

2 ΓΑΚ, Ἀρχεῖον Γιάννη Βλαχογιάννη, Δ 56.

3 ΓΑΚ, Ἐκτελεστικὸν Σῶμα, Φ. 19.

4ΓΑΚ. Ὑπουργεῖον Πολέμου. Φ. 38. Τὸ ἴδιο ἔγγραφο ἐν ἀντιγράφω καὶ στὸ Ἐκτελεστικὸν Σῶμα Φ. 36.

5Εἶναι ἡ διαταγὴ τοῦ Ὑπουργείου τῶν Πολεμικῶν μὲ τὴν ὁποία τοῦ ἐκοινοποιήθη ἡ παραπάνω διαταγὴ τοῦ Ἐκτελεστικοῦ Σώματος.

6 Ἀνήκει ἑπομένως στοὺς πρώτους φιλέλληνες Ἰατρούς, ἔστω καὶ ἄν δὲν τὸν ἀναφέρουν οἱ ἀπομνημονευτὲς τοῦ Ἀγῶνα.

7 Προφανῶς πρόκειται περὶ λάθους κατὰ τὴν ἀντιγραφὴ, ἀφοῦ ὁ Gaugenrieder διορίσθηκε γιατρὸς τοῦ στρατοπέδου τὴν 25^ην Αὐγούστου.

8 ΓΑΚ, Ἐκτελεστικὸν Σῶμα, Φ. 47.

9 ΓΑΚ, Ἐκτελεστικὸν Σῶμα, Φ. 53.

10 Ἀπόστολος Ε. Βακαλόπουλος :Ἱστορία τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ. Τ. ΣΤ’σελ. 291.

---

Gosse Andrè Louis.

Γιὰ τὴν ἀξιοπιστία τοῦ Ἑλβετου γιατροῦ Gosse μπορεῖ νὰ βρεῖ πολλὰ ὁ ἀναγνώστης στοῦ Κυριάκου Σιμόπουλου, ὁ ὁποῖος γράφει¹: «... Εἶναι πολυπράγμων ἀλλὰ ματαιόδοξος. Μέ ἔπαρση ἀπαριθμεῖ τίς ἁρμοδιότητες ποὺ ἀπόκτησε στήν Ἑλλάδα… Ἰδιόρρυθμη ἡ προσωπικότητά του. Κατέχεται ἀπὸ διάφορες φοβίες ἐπηρεασμένος προφανῶς ἀπό ὕποπτους πληροφοριοδότες. Δὲν τολμᾶ νὰ προσφέρει τὶς ἰατρικές του ὑπηρεσίες ἐπειδὴ φοβᾶται γιὰ τὴ ζωή του σὲ περίπτωση ἀποτυχίας… Ἐξακολουθεῖ νά ἀποφεύγει τήν ἄσκηση τῆς Ἰατρικῆς. Τώρα ἀνακαλύπτει ἄλλη δικαιολογία. «Τί νά κάνω χωρίς φάρμακα, χωρίς ἐργαλεῖα, χωρίς μόνιμη κατοικία;»… Συμπαθεῖ τὴν ὑπόθεση τῶν Ελλήνων ἀλλά ὄχι τούς Ἕλληνες. Γράφει ὡστόσο ὅτι συνάντησε μερικούς «ἔντιμους Ἕλληνες ἀλλά ὀλίγους ἀπό τήν τάξιν τῶν ἐμπόρων»… Γνώρισε τὸν Καποδίστρια καί εἶχε πολλές συναντήσεις μαζύ του… Κατά τή γνώμη τοῦ Gosse ὁ Καποδίστριας δέν πίστευε στήν πρόοδο…»Πρέπει ἑπομένως νά δοῦμε μέ κάποιο σκεπτικισμό τά ὅσα γράφει ὁ Gosse. Ὑπῆρξε ἀπεσταλμένος τῶν Φιλελληνικῶν Κομιτάτων τῆς Εὐρώπης καὶ σὰν φίλος τοῦ Eynard ἀπόλαυε τῆς ἐμπιστοσύνης τοῦ Καποδίστρια. Συμμετέσχε στὴν ἀντιμετώπιση τῆς ἐπιδημίας τῆς Πανώλους τοῦ 1828, ὄχι βέβαια στὸν βαθμὸ ποὺ ὁ ἴδιος ἀναφέρει, ὅπως τοῦτο προκύπτει ἀπὸ τὰ ἀρχεῖα τῆς Κυβερνήσεως. Καὶ ἐνῶ ὁ Καποδίστριας τὸν ἐκτιμοῦσε πολὺ ἄς δοῦμε πὼς τὸν σκιαγράφησε ἐκεῖνος, σὰν μεγάλος θαυμαστὴς ποὺ ἦταν τοῦ Ἄγγλου Ναυάρχου Κόχραν. Γράφει ὁ Κωνστ. Βακαλόπουλος²: «...Στὸ πρόσωπο τοῦ Κυβερνήτη ἀναγνώριζε ἕναν ἄνδρα μεγάλης ἱκανότητος, ἀλλὰ συγχρόνως καὶ ἕναν πανοῦργο καὶ φιλόδοξο διπλωμάτη, ὁ ὁποῖος μεταχειριζόταν τοὺς ἀνθρώπους σὰν ὄργανα, ποὺ τὰ ἔπαιζε στὰ χέρια του καὶ τὰ παραμέριζε ὅταν δὲν εἶχε πιὰ τὴν ἀνάγκη τους…» ὅταν ἐκφράζεται μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο γιὰ τὸν Καποδίστρια θέλει νὰ μᾶς πείσει γιὰ τὴν ἀξιοπιστία του καὶ τὴν ἀξία τοῦ Κόχραν; Τὰ ὅσα ἑπομένως γράφει στὴν αὐτοβιογραφία του πρέπει νὰ τὰ δεῖ κάποιος μὲ μεγάλο σκεπικισμό. Σχετικὰ μὲ τὰ ὅσα προσέφερε στὴν Ἑλλάδα τὰ παίρνουμε ἀπὸ ἕνα μικρὸ πόνημα τοῦ Ν. Τομπάζη³:

«Ἀνεχώρησα λοιπὸν ὑπὸ τὴν ἰδιότητα ταύτην (σ. πράκτορος τῶν Φιλελληνικῶν Κομιτάτων) τὸν Δεκέμβριον τοῦ 1826, διῆλθον τὴν Ἰταλίαν… Ὅτε ἀπεβιβάσθην εἰς τὴν Ἑλλάδα, ὅπου εἶχον προηγηθῆ ὁ κ. δόκτωρ Βailly καὶ ὁ συνταγματάρχης deHeideck οἱ δύο συνάδελφοί μου εἰς τὴν φιλελληνικὴν Ἐπιτροπήν, εὗρον τὸν ἀτυχῆ τόπον ἕρμαιον ἐμφυλίων διενέξεων· αἱ ἀτυχίαι εἶχον συντρίψει τὸ θάρρος τῶν προκρίτων..». Ἀκολούθως μιλάει μὲ θαυμασμὸ γιὰ τὸ ἴνδαλμά του τὸν Κόχραν, ποὺ οἱ Ἕλληνες τὸν χρυσοπληρώσανε γιατὶ τὸν περίμεναν σὰν τὸν ἀπὸ μηχανῆς Θεὸ. Καὶ συνεχίζει: «…Ἔκτοτε ἔλαβον τὴν θέσιν τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτρόπου (Commissaire) τοῦ στόλου καὶ ἠσχολήθην εἰς τὴν εἰς Πόρον μεταφορὰν τῶν ἀποθηκῶν καὶ προμηθειῶν μας…»Περιγράφει ὅτι ἀσχολία του ἦταν τὰ διοικητικὰ καὶ ἐπισιτιστικὰ θέματα τοῦ Στόλου καὶ συνεχίζει: «... Αἱ διοικητικαὶ αὗται ἀσχολίαι δὲν μὲ ἐμπόδιζαν νὰ ἀσκῶ τὸν ἰατρικὸν προορισμόν μου. Ἄλλοτε χειροῦργος ἄλλοτε παθολόγος ἢ φαρμακοποιός, ἐνοσήλευσα τὸν Καραϊσκάκην θανασίμως πληγωθέντα καὶ παρευρέθην εἰς τὰς τελευταίας στιγμὰς τοῦ Ναπολέοντος, υἱοῦ τοῦ Λουκιανοῦ⁴. Ἀπὸ τὴν ὑπογραφὴν ἐγγράφων, τροφοδοσιῶν ἤ τὴν διανομὴν πυροβόλων, σφαιρῶν ἢ εἰς ἐπισκέψεις πυρεσσόντων, χρέη ἀντίθετα πολλάκις δὲ πολὺ δυσάρεστα, καὶ πάντοτε ἐπίπονα…». Μιλάει γιὰ τὰ διοικητικά του ἐπιτεύγματα, γιὰ τὶς προσπάθειές του νὰ μαζέψει βοήθεια γιὰ τὴν ἐκστρατεία τῆς Χίου, ὅπου ὅμως δὲν πέτυχε τίποπτε. Σχετικὰ μὲ αὐτὴ του τὴν ἀποστολὴ ὁ J. Miller⁵ ἀναφέρει:

«…Δεκεμβρίου 17 (ν. ἡ.) 1827. Ὁ Δόκτωρ Γκόσσε μὲ ἐνημέρωσε νωρὶς τὸ πρωὶ πληροφορώντας με ὅτι ἐπρόκειτο νὰ μεταβεῖ στὴν Κέρκυρα καὶ θὰ μποροῦσε νὰ πάρει μαζύ του καθε ποσότητα προμηθειῶν, ποὺ θὰ μποροῦσα νὰ τοῦ παράσχω καὶ τὶς ὁποῖες θὰ ἔδιδε στοὺς ἀδυνάτους ποὺ εἶχαν καταφύγει στὸ νησὶ Κάλαμο…»

Μετὰ τὴν ἄφιξη στὴν Ἑλλάδα τοῦ Κυβερνήτη Ἰωάννη Καποδίστρια, καὶ μετὰ τὴν ἀναχώρηση τοῦ ἰνδάλματός του Κόχραν ὑπέβαλε στὸν Κυβερνήτη τὴν παραίτησή του, ἡ ὁποία ὅμως δὲν ἔγινε ἀποδεκτή. Γράφει στὴ συνέχεια :

«...Ἐχρειάσθη λοιπὸν νὰ διατηρήσω ἐπί τινα καιρὸν τὴν θέσιν τοῦ μέλους τῆς Ἐπιτροπῆς τῶν Ναυτικῶν, καὶ ἴσως θὰ ἐβιαζόμην νὰ ἐξακολουθήσω ἀσχολίας ἀντιθέτους εἰς τὴν κλίσιν καὶ εἰδικότητά μου, ὰν ἡ Πανώλης, ἥτις ἐνέσκηψεν αἰφνιδίως εἰς Αἴγιναν καὶ Ὕδραν, δὲν μὲ ἐπανέφερε φυσικῶς εἰς τὴν εὐνοουμένην σφαῖράν μου.

Εἶχε μεγάλην σπουδαιότητα διὰ τὴν Κυβέρνησιν ἡ προφύλαξις τοῦ Πόρου, λιμένος τοῦ Ναυτικοῦ καὶ ἐντευκτηρίου τῶν συμμάχων πολεμικῶν πλοίων ἐκ τοῦ ἐπείγοντος κινδύνου, διὸ καὶ ἐπεδίωξα τὸν σκοπὸν τοῦτον. Οἱ ἰατροὶ τοῦ τόπου εἶχον ἀμφιβολίας περὶ τοῦ τρόπου θεραπείας τῆς νόσου, καὶ ἡ ἐφαρμογὴ τῶν ἰατρικῶν θεωριῶν μου εἰς τὴν πανώλην προσείλκυσε τὴν προσοχὴν των καὶ ἐδικαιολόγησε τὰς προβλέψεις μου μὲ τρόπον θριαμβευτικόν.

Δὲν ἐπρόφθασαν νὰ ἐξαλειφθῶσιν οἱ σοβαροὶ φόβοι τοὺς ὁποίους μᾶς ἐπροξένησεν ἡ ἐμφάνισις τῆς Αἰγυπτίας μάστιγος, ὅταν ἐπιδημία κακοήθους πυρετοῦ παρουσιάσθη εἰς Πόρον, ἥτις καὶ πάλιν μοὶ ἔδωκεν ἀσχολίας· ἀλλ’ ἡ ὑγεία μου, ἥτις μέχρι τοῦδε εἶχεν ἀνθέξει εἰς δέκα καὶ ὀκτὼ μηνῶν κόπους καὶ παντὸς εἴδους στερήσεις, δὲν ἄνθεξεν εἰς τοιαύτην ὑπερβολὴν ἀσχολιῶν, καὶ εἰς τὴν ἐπορροὴν τῶν μιασμάτων καὶ τοῦ φλογορροῆ ἡλίου. Ὑπέκυψα καὶ εἶναι θαῦμα πῶς ἐσώθην…»

Ὁ Gosse ἀπέτυχε στὴ διάγνωση τῆς Πανώλους τοῦ Ἀπριλίου 1828, ἐπὶ Καποδιστρίου, πρᾶγμα ποὺ ἔκαμε ὁ Ἕλληνας γιατρὸς Σπυρίδων Καλογερόπουλος.

Τὸ 1829 ἐπανῆλθε στὴν Ἑλβετία. Ὀνομάσθηκε ἐπίτιμος δημότης τοῦ Πόρου, μὲ ὅλα τὰ διακιώματα τοῦ αὐτόχθονος Ποριώτη πολίτη.

1Κυριᾶκος Σιμόπουλος. Πῶς εἶδαν οἱ Ξένοι τὴν Ἑλλάδα τοῦ ’21. Τόμος Ε’. Ἀθήνα 1984 passim.

2 Κωνσταντῖνος Α. Βακαλόπουλος. Ἡ Ἐπαναστατημένη Ἑλλάδα ἠπειρωτικὴ καὶ Αἰγαῖο μεταξὺ 1826-1829. [Σύμφωνα μὲ νέες ἄγνωστες πηγὲς καὶ ἄλλα ἀρχειακὰ στοιχεῖα], Θεσσαλονίκη 1976 σελ. 196.

3 Ἰάκωβος Ν. Τομπάζης. Ὁ Φιλέλλην Ἑλβετὸς Ἰατρὸς Ἀνδρέας Λουδοβῖκος Γκός. Ἐν Ἀθήναις 1910.

4 Ἦταν Γάλλος ἐθελοντὴς δόκιμος τοῦ Ναυτικοῦ, ὑπηρετοῦσε δὲ στὴ φρεγάδα ” Ἑλλάς“. Τραυματίσθηκε θανασίμως στὴν κοιλιά, ὅταν προσπαθώντας νὰ κρεμάση τὰ ὅπλα του καὶ ἕνα πιστόλι του ἐκπυρσοκρότησε.

5 Jonathan Miller P. The Condition of Greece in 1827 and 1828 etc. New York, 1828 σελ. 158.

---

Λεοπόλδος.

Ἀγνώστου ἐπωνύμου¹ καὶ χώρας καταγωγῆς. Σὲ ἔγγραφο τῆς Γεν. Γραμματείας τῆς Ἐπικρατείας πρὸς τοὺς κατὰ τόπους Ἐκτάκτους Ἐπιτρόπους καὶ Διοικητὰς ἀναφέρεται :

«Σᾶς διευθύνονται ἀντίτυπα ἰδιαιτέρας ἐπιστολῆς τοῦ Ἰατροῦ Κυρίου Λεοπόλδου, διὰ τὰ περὶ χρήσεως τοῦ Βισμουθίου ὡς ἰατρικοῦ ἐννατίον τῆς χολοῤῥοίας καὶ παρακαλεῖσθε νὰ δημοσιεύσετε πρὸς ἅπαντας τοὺς ὑπὸ τὴν διοίκησίν σας κατοίκους.

Ἐν Ναυπλίῳ τῇ 18 Αὐγούστου 1831
Ὁ Γραμματεὺς τῆς ἘπικρατείαςΝ. Σπηλιάδης».

1 ΓΑΚ, Καποδιστριακὸν Ἀρχεῖον, Γενικὴ Γραμματεία Φ 273. ἀριθ. ἐγγρ. 140.

---

Κοζιάσανης Ἀλέξανδρος¹.

Σύμφωνα μὲ ἔγγραφο τοῦ Ἀρχείου τοῦ Γιάννη Βλαχογιάννη πρόκειται γιὰ Πολωνὸ Γιατρό :

« 140.……..Ὁ ἐπιφέρων τὸ παρὸν κ. Ἀλέξανδρος Κοζιάσανης Ἰατρὸς καὶ χειροῦργος, ἐκ Βαρσοβίας, ἐλθὼν εἰς τὴν Ἑλλάδα, διὰ νὰ συναγωνισθῇ ὑπὲρ πατρίδος κατετάχθη εἰς τὸ Σῶμα τῶν Φιλελλήνων, συνεκστράτευσε δὲ μετ’ αὐτῶν εἰς τὴν κατὰ τὴν Δυτικὴν Ἑλλάδα γενομένην ἐκστρατείαν, ὅπου εὑρεθεὶς εἰς διαφόρους ἀκροβολισμοὺς κατὰ τῶν ἐχθρῶν, ἐπολέμησε καὶ εἰς τὴν τοῦ Πέτα μάχην καὶ ἐνταῦθα, ἠχμαλωτίσθη παρὰ τῶν ἐχθρῶν· εἶτα δὲ πάλιν ἐλευθερωθεὶς ἀπέρασεν εἰς τὴν ἐλευθέραν Ἑλλάδα, διὰ νὰ συναγωνισθῇ μὲ τοὺς ἀδελφούς του.

Ὅθεν εἰς ἔνδειξιν τῶν ἐκδουλεύσεών του πρὸς τὴν πατρίδα τοῦ δίδεται τὸ παρὸν μαρτυρικόν.

1823 Ἰουλίου 16 Τριπολιτζᾶ. Α. Μαυροκορδᾶτος. 
Τ.Σ. Ἶσον ἀπαράλλακτον τῷ πρωτοτύπῳ
Ὁ Γεν. Γραμματεὺς τοῦ ὑπουργείου Πολέμου
Δημ Τομαρᾶς».

1 ΓΑΚ, Ἀρχ. Γιάννη Βλαχογιάννη Φ. 23 ἀριθ. ἐγγρ. 140.

---

Millingen Julius

Μίλλινγκεν Ἰούλιος. Ὁλλανδοεγγλέζος γιατρὸς ποὺ βέθηκε κοντὰ στὸ Λόρδο Βύρωνα στὸ Μεσολόγγι καὶ τὸ θάνατό του. Λέγεται πὼς μετὰ τὸ θάνατο τοῦ τελευταίου ἔστειλε λογαριασμὸ γιὰ τὴ συμμετοχή του στὰ τελευταῖα στάδια τῆς ζωῆς τοῦ Lord Byron, ποὺ ἀνερχότανε σὲ 200 γκινέες¹ ποσὸ τεράστιο καὶ ἐπειδὴ ἐχολιάσθηκε δυσμενῶς εἶπε «λόρδοι δὲν πεθαίνουν κάθε μέρα». Πρόκειται γιὰ ἀρριβίστα μισθφόρο, ἀντικειμενικὸς σκοπὸς τοῦ ὁποίου ἦταν ὁ πλουτισμός. Ἐστερεῖτο παντὸς ἴχνους ἀνθρωπισμοῦ. Μισέλληνας, ποὺ δὲν ἐδίστασε νὰ ἀλλάξει στρατόπεδο ἀκολουθήσας τὸν Ἰμπραὴμ μετὰ τὴν ἅλωση τοῦ Ναυαρίνου κατὰ τὸ 1825, ἐπειδὴ τοῦ πρόσφερε διπλάσιο μισθό.

Ἄς παρακολουθήσουμε τὴ σταδιοδρομία του. Τὸ 1823, ὅταν τὸ τότε, γιὰ σκοποὺς τῆς προωθήσεως τῆς Ἀγγλικῆς πολιτικῆς στὴν Ἑλλάδα, συσταθὲν Ἁγγλικὸ Φιλελληνικὸ Κομιτᾶτο τοῦ Λονδίνου, ἔστειλε στὴν Ἑλλάδα σὰν ἐκπρόσωπό του τὸν Λόρδο Βύρωνα, ἀναζητοῦσε γιατροὺς γιὰ νὰ τοὺς στείλει στὴν Ἑλλάδα. Ἕνας μόλις ἀποφοιτήσας, ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Ἐδιμβούργου νέος γιατρὸς ὁ Julius Millingen ὑπέβαλε ὑποψηφιότητα. Λόγω τῆς φύσεως τοῦ χαρακτῆρα του εἶχε κατορθώσει νὰ ἔχη καλὲς συστάσεις. Τὸ κομιτᾶτο τὸν ἐσύστησε στὸ Βύρωνα. Φθάνει στὴν Κεφαλλωνιὰ τὸν Νοέμβριο τοῦ 1823, ἀφοῦ δὲ ἀπὸ ἐκεῖ πῆρε συστατικὸ ἀπὸ τὸν Βύρωνα πέρασε στὸ Μεσολόγγι, ὅπου πίστευε πὼς θὰ εἶχε τὴν εὐκαιρία πλουτισμοῦ. Αὐτὸς ὁ τυχοδιώκτης ἐνοχλοῦσε τὸ Κομιτάτο γιὰ αὔξηση τοῦ μισθοῦ του, ἐνῶ πίστευε πὼς θὰ ἔπαιρνε ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες μισθό². Γράφει στὸ Βύρωνα ἀπὸ τὸ Μεσολόγγι «χίμαιρες ἀποδείχθηκαν οἱ ἐλπίδες μου, ὅτι θὰ ἔπαιρνα μισθὸ ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες» καὶ ὅπως γράφει ὁ Th. Moore ὁ Byron ἔγραψε στὸ περιθώριο τῆς ἐπιστολῆς: «καὶ πάλι καλὰ ποὺ εἶναι γιατρός, κάπως μπορεῖ νὰ ἐξοικονομηθῇ…» Στὸ Μεσολόγγι θὰ ἀσκήσει τὴν ἰατρική. Στὸ βιβλίο του «MemoirsoftheAffairsofGreece» τὸ ὁποῖο διακρίνεται γιὰ τὸν μισελληνισμό του βρίσκουμε πολλὰ στοιχεῖα γιὰ τὴν κατάσταση τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Ἐνῶ στὴν ἀρχὴ ἦταν ἀνίκανος γιατρός, ἐν τούτοις κατηγοροῦσε τοὺς ἄλλους γιὰ ἀνικανότητα. Τοῦτο δὲν ἀποτελεῖ θέμα τοῦ παρόντος.

Μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Βύρωνα κατέβηκε στὸ Μωριᾶ καὶ ἔγινε γιατρὸς τῶν πολιορκηθέντων ἀπὸ τὸν Ἰμπραὴμ στὸ Ναυαρῖνο Ἑλλήνων. Μετὰ τὴν κατάληψη τοῦ Κάστρου αὐτοῦ ἀπὸ τὸν τελευταῖο θὰ διαπραγματευθεῖ τὴν τύχη του.

Ἄς δοῦμε πῶς τὸν κρίνει γιὰ τὴ στάση του αὐτὴ ὁ Howe³«… Μεταξὺ τῶν αἰχμαλώτων ἦτο καὶ ὁ δόκτωρ Μίλλιγκεν ἀποσταλεὶς πρὸ δεκαοκτὼ μηνῶν ὑπὸ τῶν ἐν Λονδίνῳ κομιτάτων. Ὁ Ἰμβραὴμ Πασσᾶς τοῦ προσέφερε 300 φράγκα μηνιαίως διὰ νὰ εἰσέλθῃ εἰς τὴν ὑπηρεσίαν του καὶ 50 ὡς δῶρον. Ἐκεῖνος ὑπῆρξεν ἀρκετὰ μικροπρεπὴς νὰ δεχθῆ δυσφημήσας οὕτω τὸ ὄνομα τοῦ φιλέλληνος καὶ ἀτιμάσας τὸ ἰδικὸν του… Τὸ διάβημά του αὐτὸ εἶναι τοῦ ἰδίου χαρακτῆρος, καίτοι σοβαρώτερον, πρὸς ἄλλα τινὰ προηγούμενά του…». Καὶ ὁ Γιάννης Μακρυγιάννης⁴ γράφει: «…Εἴχαμεν ἕναν γιατρὸν Ἄγγλον· τὸν πλερώναμεν κι’ αὐτὸν ἐγὼ καὶ ὁ Μπεηζαντὲς (σ. Γ. Μαυρομιχάλης) ἀπὸ πεντακόσια γρόσια τὸν μῆνα…Καὶ μᾶς πέθανε τοὺς συντρόφους. Καὶ μαρτύρησε ὅλην τὴν ἔλλειψη ὁπούχαμε εἰς τὸ κάστρο· τὴν εἶπεν μὲ τὴν γλῶσσαν του εἰς τὸν Φραντσέζο ὅταν ἦλθε μὲ τὸν Χατζηχρῆστον. Ἤθελα νὰ τὸν σκοτώσω τὸν ἄτιμον· δὲν μ’ ἄφησαν. Ὕστερα πῆγε μὲ τὸν Ἰμπραὴμ…» Ὁ ἴδιος ὁ Millingen γράφει γιὰ αὐτή του τὴν μεταβολὴ στρατοπέδου «Ἦταν μιὰ ἐνστικτώδης ἐνέργεια. Ἔπρεπε νὰ ἐπιζήσω.» Ὁ Trelawny⁵ σὲ γράμμα του στὴν London Literary Gazette γράφει:«Ἀπὸ τοὺς 3000 αἰχμαλώτους τοῦ Ναυαρίνου ἕνας μόνον ὑπῆρξε ἀρκετὰ ταπεινός, ὥστε νὰ ἐγκαταλείψει τὴν ὑπόθεση ποὺ ὑπηρετοῦσε καὶ πληρωνόταν γιὰ αὐτὸ καὶ νὰ λιποτακτήσει στὸν ἐχθρὸ. Αὐτὸς ἦταν ὁ Millingen. Ἀπὸ τότε τὸ ὄνομά του μνημονεύεται στὴν Ἑλλάδα μὲ γενικὸ ἀποτροπαιασμὸ. Ἄς τοῦ δώσουμε τὴν εὐκαιρία νὰ ἀνασκευάσει αὐτὲς τὶς κατηγορίες ἢ νὰ μείνη γιὰ πάντα μὲ τὸ στίγμα τοῦ ἐλεεινοῦ ψεύστη». Αὐτὰ τὰ γράφει ἕνας Ἄγγλος ποὺ πολέμησε γιὰ τὴν Ἑλλάδα.

Ἀλλὰ ὀ πληρωμένος δεν ἔχει ἰδεολογία. Ἀλλαξοπιστεῖ εὔκολα. Καὶ ὁ Millingen θὰ περάση στοὺς Τούρκους τοὺς ὁποίους ὑπηρέτησε σὲ ὅλη τὴ ζωὴ του πιστά. Αὐτὰ προκύπτουν ἀπὸ τὰ ὅσα γράφει ὁ Σπ. Μαυρογένης θαυμαστὴς τοῦ Millingen⁶:

«…Καὶ ὄντως, τῶν περὶ τὸν Σουλτάνον, περὶ τῆς ἐκλογῆς τῶν συγκληθησομένων ἰατρῶν πρὸς συμβούλιον Ἰατρικόν, συσκεφθέντων, καὶ ἐκάστου τούτων ἰατρόν τινα, ἐκ τῶν δοκίμων καὶ τῶν τῷ Βασιλεῖ κἄπως γνωστῶν, προτείναντος, κοινῇ ἀπεφασίσθη, πρῶτον μὲν τὸν νῦν μακαρίτην Ἰούλιον Μίλλινγκεν, τὸν Ἄγγλον τὸν ἐξ Ὁλλανδίας τὸ γένος ἕλκοντα, ὡς vanMillingen μὲν τὸν τοῦ Λόρδου Βύρωνος εὐφυᾶ ὑπάρξαντα ἰατρόν, καὶ τῶν ἀρχαιολογικῶν ἀναδίφων (σὲ ὑποσημείωση ἀναφέρεται στὸν πατέρα του) τὸν σὺν τὸ ὀξύνοϊ ἐκείνῳ καὶ ἀρίστῳ τῶν Ἄγγλων ποιητῇ, περιφανεῖ τὸ γένος καὶ ἔνθοϊ φιλέλληνι, εἰς Ἑλλάδα εἰκοσαετῆ ἔτι ὄντα, ἐπὶ τῆς μεγάλης τῶν Ἑλλήνων Ἐπαναστάσεως, κατὰ τὸ 1822^ον σωτήριον ἔτος, πρὸς τὸ ὑπὲρ τῆς ἀνεξαρτησίας τούτων μοχθήσασθαι καὶ ὑπὲρ ταύτης χρήμασί τε καὶ λόγοις καὶ ποιήσεσί τε καὶ πεζοῖς ξυγγράμμασι ἀγωνίσασθαι, ὁρμήσαντι, τὸν μετὰ τὸν πρόωρον, τοῦ μεγαλοφυοῦς ἐκείνου ποιητοῦ θάνατον, εἰς τὸ τῶν Ὀθωμανῶν ἀντιμέτωπον στρατόπεδον, πρὸς πλείονα τοῦ Βίου ἄνεσιν αὐτομολήσαντα ἔνθα ὁ τοῦ ἐκ Καβάλλας τῆς Μακεδονίας Μεχμὲτ Ἀλῆ, τοῦ τότε Νομάρχου, καὶ ἔπειτα αὐτονόμου Κράντορος τῆς Αἰγύπτου πρωτογενὴς υἱὸς Ἰβραχὶμ Πασσᾶς ἠρχιστρατήγει, ἔπειτα εἰς Προῦσαν τῆς Βιθυνίας προσφυγόντα, καὶ τελευταῖον εἰς Κωνσταντινούπολιν ἐγκαταστάντα μονίμως, καὶ τὴν ἰατρικὴν κατὰ τετταρακονταετίαν καὶ ἔτι πρός, εὐδοκόμως πάνυ, ἀσκήσαντα… καὶ μέχρι θανάτου, ἐν τοῖς ἀνακτόροις ἐμμίσθως ἰατρεύσαντα…τρὶς ἀλληλοδιαδόχως, καθ’ ὅλον τοῦτο τοῦ βίου διάστημα, τῶν εὐγετῶν ἢ διαστασῶν, καὶ πολιαρίθμως τεκνοποιήσαντα…».

1 Woodhouse C. M. The Philellenes. London 1969. σελ. 116.

2 Thomas Moore. The Life, Letters and Journals of Lord Byron. London 1893: σελ. 603.

3Σάμουελ Χάου: Ἡμερολόγιο ἀπό τόν Ἀγῶνα 1825-1829. Εἰσαγωγή μέ παρουσίασηἀνεκδότων ἀποσπασμάτων ὑπό Ὁδυσσέως Δημητρακοπούλου. Βιβλιοθήκη Ἱστορικῶν Μελετῶν. Ἐκδ. Νότης Καββαδίας. Ἀθήνα 1971, σελ. 40, 22 Μαΐου 1825.

4 Ἰωάννης Μακρυγιάννης “Ἀπομνημονεύματα” Β’ Ἔκδοσις, τ. Α’1947, σελ. 244.

5 Edward Trelawny: Letters of Edward Trelawny. Ed. H. Baxton, London 1910, σελ. 154.

6 Σπ. Μαυρογένης. Βίος Κωνσταντίνου Καραθοδωρῆ. Παρίσιοι, 1885, σελ. 66.

---

Russ.J. D.

Ἀμερικανὸς γιατρὸς ποὺ συνόδευσε τὴν Ἀμερικανικὴ βοήθεια κατὰ τὸ 1827 καὶ ἡ ὁποία εἶχε σταλεῖ στὴν Ἑλλάδα ὑπὸ τὸν Ἀμερικανὸ Συνταγματάρχη P. Miller. Γιὰ τὴν συμβολὴ τοῦ Russ στὴν ἀποστολὴ αὐτὴ ἔχουμε στοιχεῖα ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Jonathan P. Miller¹. Γράφει ὁ P. Miller:

«27 Δεκεμβρίου 1827

Τὸ Ἀμερικανικὸ Νοσοκομεῖο.²

Ἐπισκεπτόμενος σήμερα τὸ Νοσοκομεῖο, εὐχαριστήθηκα πολὺ μὲ τὴν ἐμφάνισή του. Οἱ ἀσθενεῖς καὶ οἱ πληγωμένοι ὑπὸ τὴν φροντίδα τοῦ δόκτορος Russ ἦσαν πολὺ καλὰ τακτοποιημένοι, καθαροὶ ἀπολαμβάνοντας τὶς ἀνέσεις. Πληροῖ ὅλες τὶς ἀπαιτήσεις ὅσων τὸ ἐπισκέπτονται… Μολονότι δὲν προβλεπότανε ἡ ἵδρυσή του ἀρχικά, ἀπεδείχθη ἀναγκαὶο λόγω τῶν περιστάσεων καὶ πολλοὶ ἀπὸ τοὺς δωρητὲς ὑπολογίζονται νὰ βοηθήσουν σὲ τέτοιες περιστασεις. Αὐτὴ ἡ ἀνάγκη ὀφείλεται στοὺς δόκτορες Χάου καὶ Ράς, γιὰ τὶς προσπάθειές τους νὰ θέσουν σὲ λειτουργία καὶ τὴν παροχὴ τῶν ἰατρικῶν τους ἱκανοτήτων στὴν ἀνακούφηση τῶν ἀρρώστων. Ὁ δόκτορ Χάου ἔχει φύγει γιὰ τὶς ΗΠΑ καὶ τ Νοσοκομεῖον βρίσκεται κάτω ἀπὸ τὶς φροντίδες τοῦ δόκτορος Russ…» Σὲ ὑποσημείωση δίνει λίγα βιογραφικὰ γιὰ τὸν δόκτορα Russ:

« Ὁ I. P. Russ, δόκτωρ τῆς ἰατρικῆς εἶναι πολίτης τῆς Μασσαχουσέτης καὶ σπούδασε στὸ Κολλέγιο τοῦ Yale στὸ Κοννέκτκατ. Ὁ πατέρας του πέθανε, ὅταν ἦταν μικρὸς καὶ τοῦ ἄφησε ἕνα σημαντικὸ χρηματικὸ ποσό, χάρη στὸ ὁποῖο μπόρεσε νὰ ταξιδεύσει στὴν Εὐρώπη. Εἶναι ἀξιοθαύμαστος γιὰ τὶς φυσικὲς καὶ ἐπίκτητες ἱκανότητές του, γιὰ τὶς ὁποῖες ἔγινε γνωστός. Σὰν ἐπαγγελματίας μιὰ μέρα θὰ γίνει ἕνας ἀπὸ τοὺς διακεκριμμένους τῆς ἐπιστήμης του. Ὅταν προσεκλήθη, ἀπὸ τὸ κομιτᾶτο τῆς Βοστώνης, νὰ ἔλθει σὰν συνοδὸς τῆς βοήθειας, ποὺ θὰ στελνότανε μὲ τὸ πλοῖο δέχθηκε μὲ εὐχαρίστηση καὶ πρόσφερε τὶς ὑπηρεσίες του στὸ φιλελληνικὸ κομιτᾶτο τῆς Βοστώνης καὶ ἔχει ἀφιερώσει τὸν ἑαυτό του στὴν ἐκτέλεση τῶν καθηκόντων του τῆς ἀντιπροσώπευσης καὶ δείχνει ζῆλο ποὺ σπάνια συναντᾶ κανείς.

JonathanP. Miller».

1 Jonathan P. Miller. The Condition of Greece in 1827 and 1828. New York 1828, p. 152.

2 Πρόκειται γιὰ τὸ Νοσοκομεῖο τὸ ὁποῖο ἐδημιουργήθη στὸν Πόρο ἀπὸ τὸν S. Howe, μὲ χρήματα καὶ ὑλικὰ τῆς Ἀμερικανικῆς Ἀποστολῆς.

---

Samuelo Giovanni

Σαμουὴλ ἢ Σαμοΐλης Ἰωάννης¹. Σύμφωνα μὲ ἀπόφαση τοῦ Ἐκτελεστικοῦ Σώματος :

« Περίοδος Β' Προσωρινὴ Διοίκησις τῆς Ἑλλάδος
Ἀριθ. 1950 Τὸ Ἐκτελεστικὸν Σῶμα
Διατάττει

α΄ Ὁ ἰατρὸς Κύριος Σαμοΐλης διορίζεται νὰ ἀπέλθῃ εἰς Φρούριον Νεοκάστρου ἔνθα νὰ ἐπισκέπτεται τοὺς ἐκεῖ ἀσθενοῦντας στρατιώτας τῆς Διοικήσεως.

β΄ Τὸ Ὑπουργεῖον τῶν Πολεμικῶν νὰ ἐνεργήσῃ τὴν διαταγὴν ταύτην.

Ἐν Ναυπλίῳ τῇ 17 Ἰουνίου 1824.
Ὁ Πρόεδρος
ΤΣΥ Γεώργιος Κουντουριώτης
Παναγιώτης Μπότασης
Ἰωάννης Κωλέττης
Ὁ Προσ. Γεν. Γραμματεὺς Π. Γ. Ῥόδιος».

Ὁ Σαμοΐλης ἐζήτησε μὲ ἀναφορά του γιὰ τὴν ἐκτέλεση τῆς ἀποστολῆς του νὰ τοῦ καταβληθοῦν γιὰ τὶ ἰατικὰ 100 γρόσια καὶ 3 ἄλογα γιὰ τὴν μεταφρὰ τόσον αὐτοῦ ὅσον καὶ τῶν 2 στρατιωτῶν βοηθῶν του. Τὸ Ὑπουργεῖο Πολέμου μὲ τὴν ὑπ’ ἀριθ. 1730 ἀναφορά του τῆς Β’ Περιόδου τῆς 19^ης Ἰουνίου 1824 πρὸς τὸ Ἐκτελεστικὸ Σῶμα², ἐζήτησε νὰ ἐγκριθεῖ ἡ αἴτησή του. Γιὰ τὴν ὑπηρεσία του στὸ Νεόκαστρο τὸ Ἐκτελεστικὸ Σῶμα μὲ τὴν ὑπ’ ἀριθ. 9949 διαταγή του πρὸς τὸ Ὑπουργεῖο τῆς Οἰκονομίας τῆς 24^ης Ἰουλίου 1825³ τὸ διατάσσει «… νὰ δοθῇ εἰς τὸν Κύριον Ἰωάννην Σαμουὴλ χρηματίσαντα Ἰατροχειορῦργον εἰς τὸ φρούριον τοῦ Νεοκάστρου γρ. χίλια ἑξακόσια δέκα τέσσαρα ἀριθ. 1614, διὰ ἕνδεκα μηνῶν μισθὸν καὶ πληρωμὴν τῶν ὅσων ἰατρικῶν ἐξώδευσεν…»

Τὴν 27^ην Σεπτεμβρίου 1824 ἀπὸ τὸ Νεόκαστρο ὑπέβαλε ἀναλυτικὸ λογαριασμὸ τῶν ἀσθενησάντων στρατιωτῶν ἀπὸ 13 ἕως 27 Σεπτεμβείου. Τὰ ἔξοδά του ἀνῆλθαν σὲ γρ. 116 καὶ 30.

Κατὰ τὴν κατάληψη τοῦ Νεοκάστρου ἀπὸ τὸν Ἰμπραὴμ ἔχασε τὰ χειρουργικά του ἐργαλεῖα. Γιὰ τὸν λόγον αὐτὸν τὸ Ἐκτελεστικὸ Σῶμα μὲ τὴν ὑπ’ ἀριθ. 13642 διαταγή του τῆς 22^ας Ὀκτωβρίου 1825 πρὸς τὸ Ὑπουργεῖο τῆς Οἰκονομίας⁴ δίδει ἐντολὴν νὰ τοῦ χορηγηθοῦν 300 γρόσια γιὰ τὴν ἀντικατάστασή τους.

Ὅπως προκύπτει ἀπὸ τὴν ὑπ’ ἀριθ. 291 Διαταγὴ το Γενικοῦ Γραμματέα τῆς Διοικητικῆς Ἐπιτροπῆς⁵ τὴν 10^η Ἰουνίου 1826 ἦταν γιατρὸς ἐνὸς τάγματος τοῦ Τακτικοῦ. Μὲ τὴν διαταγὴ αὐτὴ διατασσότανε ὁ Ἐπιστάτης τοῦ Νοσοκομείου Ναυπλίου Ν. Γερακάρης νὰ χορηγήσει στὸν ταγματάρχη Σωνιὲρ ἰατρικὰ «πρὸς χρῆσιν τῶν στρατιωτῶν τοῦ τακτικοῦ Τάγματος».

1 ΓΑΚ, Ἐκτελεστικὸν Σῶμα, Φ. 10. Ἀρ. Ἐγγρ. 1237. Τὸ ἴδιο ἔγγραφο στὸ ΓΑΚ, Ὑπουργεῖον Πολέμου Φ. 11.

2 ΓΑΚ, Ὑπουργεῖον Πολέμου, Φ. 11.

3 ΓΑΚ, Ἐκτελεστικὸν Σῶμα, Φ. 103.

4 ΓΑΚ, Ἐκτελεστικὸν Σῶμα, Φ. 132.

5 ΓΑΚ, Διοικητικὴ Ἐπιτροπή, Φ. 187.

---

Στράϊμπερ Κάρολος¹.

Γερμανὸς ἀπὸ τὸ Ἀνοβερο. Τοῦ ἐχορηγήθη τὸ ἀργυροῦν ἀριστεῖον μὲ τὴν ὑπ’ ἀριθ. 4068 διαταγὴ διότι συνεισέφερε εἰς τὸν ὑπὲρ τῆς Ἀνεξαρτησίας Ἀγῶνα. Τὸ 1840 διέμενε στὴν Αἴγυπτο. Ὑπηρέτησε σὰν γιατρὸς ὑπὸ τὸν Συνταγματάρχη Balesta. Ὑπέβαλε πιστοποιητικὸ ὑπογραφόμενο ἀπὸ τὸν κατὰ τὸ 18241825 Γραμματέα τοῦ Ἐκτελεστικοῦ Σώματος Π. Γ. Ρόδιο. Δὲν εἶχε ὑποβάλει αἴτηση στὴν πρώτη Ἐπιτροπὴ τῶν Ἀριστείων, διότι βρίσκοταν ἐκτὸς Ἑλλάδος.

1 ΓΑΚ, Ἀριστεῖα Φ. 48.

---

Τέντελ Ροβέρτος¹.

Ἄγγλος γιατρός, ὁ ὁποῖος τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1824 βρίσκοταν στὸ στρατόπεδο τῆς Γαστούνης.

Ὑπάρχει ἰατρικὴ γνωμάτευσή του γιὰ τὸν μισθοδότη τοῦ Στρατοπέδου Γαστούνης :

«Βεβαιώνω ὁ ὑπογεγραμμένος, ὅτι ὁ μισθοδότης Κύριος Μιχαὴλ Βασιλείου εἶναι εἰς κακὴν κατάστασιν τῆς ὑγείας του καὶ ὅτι ἡ κράσις του δὲν συγχωρεῖ νὰ διατρίψῃ περισσότερον εἰς αὐτὸ τὸ κλῖμα, ὅθεν ἀφεύκτως πρέπει νὰ ἀλλάξῃ καὶ νὰ ὑπάγῃ εἰς κἀνένα ὑγιἐστερον, ὡσὰν ἐκεῖνο τῆς τριπολιτζᾶς, διὰ νὰ ἀποφύγῃ τὴν μεγάλην αὐτοῦ ἀδυναμίαν ἀπὸ τὴν ὁποίαν πάσχει.

Γαστούνη 12 Ὀκτωβρίου 1824. 
Ροβέρτος Τέντελ
Ἰατρὸς Ἄγγλος».

1 ΓΑΚ, Ἐκτελεστικὸν Σῶμα, Φ. 29.

---

Τράϊμπερ Ἐρρῖκος. Εἶναι ὁ γνωστότερος στρατιωτικὸς γιατρὸς καὶ θεωρεῖται ὁ ἱδρυτὴς τοῦ ὑγειονομικοῦ. Ἦταν σὲ ὅλη τὴν διάρκεια τῆς θητείας του διευθυντὴς τοῦ Ὑγεινομικοῦ καὶ Πρόεδρος τῆς ΑΣΥΕ. Γεννήθηκε τὸ 1796 στὸ Meiningen τῆς Σαξωνίας. Ἦταν γιὸς τοῦ Φαρμακοποιοῦ τῆς Αὐλῆς. Σπούδασε Ἰατρικὴ στὰ Πανεπιστήμια τῆς Ἰένας, τοῦ Βύρτσμπουργκ καὶ Μονάχου καὶ τὸ 1819 μετέβη στὸ Παρίσι, ὅπου καὶ εἰδικεύθηκε στὴ Χειρουργική. Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς εἰδικεύσεώς του ἐξερράγη ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση καὶ ἀκολούθησε μαζὺ μὲ ἄλλους φοιτητὲς καὶ τὸ 1822 ἔφθασε στὴν Ἑλλάδα. Κατὰ τὴν παραμονή του ἄρχισε νὰ κρατάει Ἡμερολόγιο, τὸ ὁποῖο ἐξέδωσε ὁ ἀπόγονός του¹ Χρ. Ν. Ἀποστολίδης. Στὴν Ἑλλάδα κατετάγη τὸ 1822 στὸ Τακτικὸ Σῶμα². Τὸ ἡμερολόγιό του ἀρχίζει ἀπὸ τὴν 12^ην Ἰανουαρίου 1822. Γιὰ τὴν παραπέρα γνώση τῆς βιογραφίας του ὁ ἀναγνωστης παραπέμπεται στὸ βιβλίο τοῦ Ἀποστολίδη.

Γράφει ὁ Τράϊμπερ ὅτι τὸν Μάρτιο 1822 ἦταν βαρειὰ ἄρρωστος³. Σχετικὰ μὲ τὴν ἀρρώστια του ὑπάρχει τὸ παρακάτω ἔγγραφο⁴ :

«Ἀρ. 61. Προσωρινὴ Διοίκησις τῆς Ἑλλάδος
Ὁ Μινίστρος τῶν Ἐσωτερικῶν καὶ Προσωρινὸς Μινίστρος τοῦ Πολέμου
Πρὸς τὸν Μινίστρον τῆς Οἰκονομίας.

Ἐπειδὴ ὁ Τράϊμπερ Γερμανὸς εἶναι βαρέως ἀσθενὴς νὰ τῷ δοθῶσι κατὰ παρὸν γρόσια εἴκοσι πέντε, διὰ νὰ ἐμπορέσῃ νὰ πάρῃ ὅσα ἰατρικὰ καὶ παρόμοια χρειάζεται.

Ἐν Κορίνθῳ τῇ 11 Μαρτίου 1822 Ὁ Μινίστρος τῶν Ἐσωτερικῶν καὶ Προσωρινὸς Μινίστρος τοῦ Πολέμου

Ἰωάννης Κωλέττης. “

Σύμφωνα μὲ τὶς σημειώσεις του τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1825 ἱδρύθηκε τὸ Νοσοκομεῖο τοῦ Ναυπλίου, στὸ ὁποῖο ἐχρημάτισε γιατρός. Κατὰ τὸν Ἰούνιο 1825 ὅταν ἦταν γιατρὸς τοῦ Νοσοκομείου καὶ τοῦ Τακτικοῦ Σώματος γράφει στὶς ἀναμνήσεις του (σελ. 63.) :

«…Ἰούνιος… Ἔχω πολλοὺς τραυματίες νὰ περιποιηθῶ…» Ὑπέβαλε ἀναφορὰ ζητώντας βοηθό. Τὸ Ὑπουργεῖο Ἐσωτερικῶν μὲ τὴν ὑπ’ ἀριθ. 1941 ἀναφορά του πρὸς τὸ Ἐκτελεστικὸ Σῶμα ἐζήτησε νὰ τοποθετηθεῖ ὁ Ἄγγλος Βλακίερος.

Τὸ Ἐκτελεστικὸ Σῶμα ἀπάντησε ὡς ἑξῆς :

« Περίοδος Β' Προσωρινὴ Διοίκησις τῆς Ἑλλάδος
Ἀριθ. 1950 Τὸ Ἐκτελεστικὸν Σῶμα

Πρὸς τὸ Ὑπουργεῖον τῶν Ἐσωτερικῶν

Εἰς ἀπάντησιν τῆς ὑπ’ἀριθ. 1941 ἀναφορᾶς του εἰδοποιεῖται τὸ ὑπουργεῖον, ὅτι ἐδιωρίσθη ἰατρὸς καὶ χειροῦργος τοῦ ἐνταῦθα Νοσοκομείου ὁ Κύριος Λουκᾶς Βάγιας, ὁ δὲ Κύριος Τράϊμπερ θέλει περιοσισθῆ εἰς τὴν ἐπίσκεψιν μόνον τῶν ἀρρώστων τοῦ Συντάγματος.

Ἐν Ναυπλίῳ τῇ 29 Ἰουνίου 1824.
Ὁ Ἀντιπρόεδρος
ΤΣΥ Παναγιώτης Μπότασης
Ἀναγνώστης Σπυλιωτάκης
Ἰωάννης Κωλέττης
Ἐν ἀπουσίᾳ τοῦ Γεν. Γραμματέως
Γ. Πραΐδης».

Αὐτὴν τὴν ἀλλαγὴ ὁ Τράϊμπερ δὲν τὴν ἀναφέρει στὸ ἡμερολόγιό του, ἐνῶ ἀναφέρει τὴν ἀντικατάσταση τοῦ Γ. Ροδίου στὴν διοίκηση τοῦ τακτικοῦ Σώματος ἀπὸ τὸν Γάλλον Fabvier.

Ἡ ἀναφορὰ ποὺ ἔγινε ἡ αἰτία τῆς ἀντικαταστάσεώς του ἀπὸ τὸ Νοσοκομεῖο δὲν βρέθηκε Ὑπάρχει ὅμως πιθανὴ προηγούμενη ἀναφορά του, χωρὶς ἡμερομηνία⁵:

« Πρὸς τὸ ἔξοχον Ὑπουργεῖον τοῦ Πολέμου

Εἶναι σχεδὸν ἕνας μῆνας ὁποὺ ἰατρεύω τοὺς πληγωμένους καὶ μὲ μεγάλην μου εὐσπλαγχνίαν τοὺς περιποιοῦμαι. Βλέπω ὅμως ὅτι ὁ κύριος Ἐπιστάτης τοῦ Νοσοκομείου δὲν λαμβάνει καμμίαν φροντίδα διὰ νὰ στέλνῃ τὰ χρειαζούμενα δι’ αὐτοὺς μαλακτικὰ μοὶ χρειάζονται· στέλνω εἰς αὐτόν, αὐτὸς προσηλώνεται εἰς τὰ ἐδικά του συμφέροντα καὶ ἀντὶς νὰ εὐπρεπίσῃ τὸ Νοσοκομεῖον τὸ ἐγκατάλειψε τελείως⁶ καὶ ἂν δὲν ἔχωμεν τὰ χρειαζόμενα δὲν ἠμποροῦμεν νὰ ἰατρεύσωμεν μὲ τὰ ψέμματα.

Ὁ Ἰατρὸς τοῦ Συντάγματος καὶ Νοσοκομείου
Dr. Treiber».

Ὑποστήριξε τὴν Γερμανικὴ Λεγεῶνα κατὰ τὴν μάχη τοῦ Πέτα (16 Ἰουλίου 1822), ἐκεῖ ἔχασε ὅλα τὰ χειρουργικά του ἐργαλεῖα καὶ ἐκινδύνευσε νὰ συλληφθεῖ αἰχμάλωτος κατόρθωσε ὅμως νὰ ἀποφύγει αὐτὸ καὶ ἀκολούθως μετὰ ἀπὸ περιπέτειες ἔφθασε στὰ Σάλωνα καὶ μέσω τῶν Κραβάρων τῶν Δελφῶν, τῆς Γραβιᾶς, Λειβαδιᾶς τελικὰ τὴν 24^η Σεπτεμβρίου ἔφθασε στὴν Ἀθήνα. Ἀκολούθως μαζὺ μὲ τὸν Ἑλβετὸ καθηγητὴ Stäheli ἐπισκέφθηκε τὶς ἀρχαιότητες τῶν Ἀθηνῶν. Ἀργότερα μετέβη στὴ Σαλαμίνα καὶ τὸν Ἰσθμὸ τῆς Κορίνθου, ἐνῶ ἐργαζότανε σὰν γιατρὸς τοῦ τακτικοῦ, τὸ ὁποῖο πολιορκοῦσε τὸ Ναύπλιο. Μετὰ τὴν κατάληψη τοῦ Ναυπλίου ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες τὴν νύκτα τῆς 11^ης πρὸς τὴν 12^η Δεκεμβρίου 1822 ἔμεινε στὸ Ναύπλιο. Καθ’ ὅλον τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1823 ὁ Τράϊμπερ κατετρύχετο ἀπὸ ὑψηλὸ πυρετό. Τέλος κατὰ τὸν Φεβρουάριο βρῆκε σπίτι. Ἐκεῖ ἄσκησε τὴν ἰατρικὴ ἰδιωτικῶς. Ἀφοῦ πληροφορήθηκε ἀργότερα τὴν ἄφιξη τοῦ Λόρδου Βύρωνα στὸ Μεσολόγγι καὶ τὴν ἀπὸ μέρους τοῦ τελευταίου σχεδιαζομένη δημιουργία στρατιωτικῆς μονάδος, ἀποφάσισε μαζὺ μὲ ἄλλους νὰ μεταβοῦν στὸ Μεσολόγγι, πρᾶγμα ποὺ ἔκανε. Δὲν προσελήφθη σὰν γιατρὸς τοῦ Βύρωνα, ἀλλὰ ἄσκησε τὸ ἐπάγγελμά του. Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Βύρωνα προέβη σὲ βαλσάμωμα τοῦ πτώματος τοῦ τελευταίου μαζὺ μὲ τὸν δόκτορα Τorti. Τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1824 ἀνέλαβε πάλι τὴν θέση του σὰν γιατρὸς τοῦ Τακτικοῦ Σώματος καὶ ἀφοῦ ἔμεινε γιὰ μεγάλο διάστημα στὸ Ναύπλιο, ὅταν τὸ τακτικὸ μεταστάθμευσε στὴν Ἀθήνα τὸ ἀκολούθησε.

Τὸ 1826 ἦταν γιατρὸς τοῦ Τακτικοῦ. Τὸ Μάρτιο τοῦ 1826 κατὰ τὴν ἀποτυχημένη ἐκστρατεία καὶ ἀπόπειρα ἐκπορθήσεως τοῦ Κάστρου τῆς Καρύστου οἱ ἀπώλειες ἦσαν πολὺ σημαντικὲς γιὰ τοὺς Ἕλληνες.⁷ Τὰ ὅσα ἀναφέρει ὁ Βυζάντιος ἀποτυπώνουν τὴν ὀργάνωση τῆς ὑγειονομικῆς περιθάλψεως κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Ἐπαναστάσεως:

«Οἱ πληγωμένοι ἐνταῦθα ὑπέστησαν τὰ πάνδεινα, διότι οὐδεὶς ἐφρόντιζε περὶ τῆς μεταφορᾶς αὐτῶν εἰς τὸ στρατόπεδον, ὅπερ ἔκειτο οὐ μακρὰν τοῦ τόπου τῆς ἐφόδου, ἤτοι ἑνὸς τετάρτου τῆς ὥρας. Οἱ πληγωμένοι ὅθεν ἐπορεύοντο ἐκεῖσε, ὅπως ἐδύναντο, ἄλλοι μὲν συρόμενοι, ἄλλοι δὲ βοηθούμενοι ὑπὸ τῶν τυχόντων προσήρχοντο πρὸς τὸν ἐκεῖ χειροῦργον. Τὸ δὲ θέαμα τῆς πρώτης βοηθείας τῶν πληγωμένων παρὰ τοῦ ἀρχιχειρούργου Τράϊμπερ ἦτο φρικῶδες. Περίπου διακόσιοι πληγωμένοι κείμενοι ἐκτάδην ἐντὸς περιβολίου λεμονεῶνος ἐξέβαλον γοερὰς φωνὰς, ἰδίως οἱ πληγωμένοι ἐκ σφαίρας πυροβόλων. Ἐκεῖ φύλλον θύρας ἔκειτο ἐπὶ πετρῶν χρησιμεῦον ὡς τράπεζα, ἐπ’ αὐτῆς δὲ στρατιῶταί τινες τοῦ πυροβολικοῦ, ὧν, ὡς ἐρρέθη ἐν τῇ ἱστορίᾳ οἱ ἄξονες τῶν πυροβόλων εἶχαν θραυσθῆ ἐλάμβανον ἀνὰ ἕνα τῶν πληγωμένων χερσί τε καὶ ποσὶ καὶ κατέκλινον αὐτὸν ἐπὶ τῆς οὕτω κειμένης τραπέζης. Ὁ δὲ εἰρημένος ἀρχιχειροῦργος ἔχων ἀνασεσυρμένας τὰς χειρίδας τοῦ ἰματίου του καὶ κρατῶν μάχαιραν ἀνὰ χεῖρας ὅλως καθημαγμένος ἔτεμνεν ἀνηλεῶς τὰ προσβληθέντα μέρη τοῦ πληγωθέντος καὶ εἶτα ἐπέδενε ταῦτα. Ἀνασυρομένου τούτου ἐκ τῆς τραπέζης ἐτίθετο ἄλλος καὶ οὕτω καθεξῆς… Εἶτα δέ ἕκαστος ἀπεσύρετο, ὅπως ἠδύνατο καὶ μετὰ πολλῶν κόπων καὶ βασάνων ἀφικνεῖτο εἰς τὴν παραλίαν, ἔνθα ὁ Δημήτριος Καλλέργης ἐπεβίβαζε τοὺς πληγωμένους ἐπὶ τῶν ἐκεῖ ἐλλιμενιζομένων πλοίων, τὰ ὁποῖα ἔφερον αὐτοὺς εἰς τὰς παρακειμένας νήσους Ἄνδρον καὶ Κέαν…..» Τὴν 13^ην Ἰουνίου ἔγινε ἀποδεκτὴ ἡ παραίτησή του ἀπὸ τὸ Τακτικό.

Τὴν 13^η Ἰουλίου 1826 διορίσθηκε μὲ τὴν ὑπ’ ἀριθ. 1701 Διαταγὴ τῆς Διοικητικῆς Ἐπιτροπῆς γιατρὸς τοῦ Στρατοπέδου τῶν Δερβενίων⁸. Τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἡ Διοικητικὴ Ἐπιτροπὴ ἀπευθύνεται στὸν Γάλλο Ἰατρὸ Bailly καὶ τοῦ ζητάει νὰ προμηθεύσει τὸν Τράϊμπερ μὰ διάφορα Ἰατρικά⁹:

« Ἀριθ. 1700 Ἡ Διοικητικὴ Ἐπιτροπὴ τῆς Ἑλλάδος

Πρὸς τὸν Φιλέλληνα Ἰατρὸν Κ. Βαλῆ.

Παρακαλεῖσθε νὰ δώσητε εἰς τὸν Ἰατροχειροῦργον Κ. Τρίμπερ τὰ ἀναγκαῖα ἰατρικὰ ὅσα ἐγκριθοῦν, ὅτι θέλουν ἐπαρκέσει διὰ τὸ στρατόπεδον τῶν Δερβενίων τοῦ ὁποίου διωρίσθη ἰατρός, ἀπὸ ἐκεῖνα δὲ τὰ ἰατικά, ὅσα εὑρίσκονται εἰς χεῖρας σας σταλθέντα εἰς χρῆσιν τῶν Ἑλλήνων ἀπὸ τὴν φιλελληνικὴν ἑταιρείαν τοῦ Παρισιοῦ.

13 Ἰουλίου 1826
ὁ ΠρόεδροςἈπὸ Βούρτζιον Ναυπλίου
 Ὁ Γεν. Γραμματεύς».

Ὁ Τράϊμπερ συνέχισε νὰ προσφέρει τὶς ὑπηρεσίες του στὴν Ἐπανάσταση. Ἀκολούθως ἔλαβε μέρος στὴν ἐκστρατεία τῶν Ἀθηνῶν ὑπὸ τὸν Καραϊσκάκη. Ἀκολούθως ὅπως αὐτὸ φαίνεται ἀπὸ τὸ ἡμερολόγιό του ὑπῆρξε γιατρὸς τοῦ ἀτμοκίνητου «Καρτερία» ὑπὸ τὸν Ἄγγλο Ἄστιγγα, κυβερνήτη τοῦ ἀτμοπλοίου. Στὸ ἡμερολόγιό του περιγράφει ἐκτενῶς τὶς πολεμικὲς καὶ ναυτικὲς ἐπιχειρήσεις γιὰ τὸ διάστημα ἀπὸ τὸν Ἰούνιο τοῦ 1827 μέχρι τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1828.

Κατὰ τὴν Καποδιστριακὴ περίοδο παρέμενε στὸ Ναύπλιο ὅπου καὶ ἄσκησε τὴν ἰατρική. Δὲν εἶχε δράση ἰδιαίτερη σὰν γιατρὸς τοῦ στρατοῦ. Ἁπλῶς ὁ Heideck τὸν πρότεινε στὸν Καποδίστρια σὰν γιατρὸ τοῦ Νοσοκομείου τοῦ Ναυπλίου¹⁰:

«Μετάφρασις Ὁ Συνταγματάρχης Ἑϊδὲκ

Ἀριθ. 206. Πρὸς τὴν Α. Ε. τὸν Κυβερνήτην τῆς Ἑλλάδος

Ναύπλιον τὴν 1/23 Ἀπριλίου 1828

Κατὰ τὰς προφορικὰς διαταγὰς τῆς Ὑμετέρας Ἐξοχότητος λαμβάνω τὴν τιμὴν νὰ βάλω ὑπ’ ὄψιν Της τὴν κατάστασιν τῶν ἀξιωματικῶν (Etàts majors) τῶν διαφόρων φρουρίων τοῦ Ναυπλίου… μετὰ τῶν μισθῶν, τοὺς ὁποίους κρίνω ἀναλόγους ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος εἰς τὴν ἀνάγκην τῶν πρὸς τὸ ζῆν καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο εἰς τὴν ἔλλειψιν τῶν προσόδων τῆς Κυβερνήσεως

Α’)…

Ζ’) Νοσοκομεῖον.

Ἕνας διευθυντὴς τοῦ Στρατιωτικοῦ Νοσοκομείου τάλλαρα 20

Σημ. Ὁ Κύριος Τράϊμπερ, ἐπιτήδειος ἰατρὸς καὶ χειροῦργος, καὶ γνωρίζων τὴν ἑλληνικὴν γλῶσσαν ἠμπορεῖ νὰ διορισθῇ εἰς τοῦτο τὸ ὑπούργημα…»

1 Ἐρρῖκος Τράίμπερ. Ἀναμνήσεις ἀπὸ τἢν Ἑλλάδα 18221828. Ἀνέκδοτο Χρονικὸ τοῦ Ἀγῶνος. Βιογραφικὲς καὶ ἐπεξηγηματικὲς σημειώσεις Δρος Χρ. Ν. Ἀποστολίδη. Ἀθῆναι Σεπτέμβριος 1960.

2 Ἀρχεῖα Ἑλληνικῆς Παλιγγενεσίας τ. 1, 272.

3 Ἐρρῖκος Τράίμπερ., ὅπ. παρ. σελ. 42.

4 ΓΑΚ, Ὑπουργεῖον τῆς Οἰκονομίας, Φ. 3.

5 ΓΑΚ, Ἀρχεῖον Γιάννη Βλαχογιάννη, Δ 56.

6Ἐπειδὴ τὸ ἔγγραφο ἔχει ἀντιγραφῆ ἀπὸ βοηθὸ τοῦ Γ. Βλαχογιάννη γράφει ἀπὸ παρανάγνωση προφανῶς ἐμπαταλειψεθελήσει

7 Χρῖστος Βυζάντιος: Ἱστορία τῶν κατὰ τὴν Ἐπανάστασιν Ἐκστρατειῶν καὶ Μαχῶν ὧν συμμετέσχεν Ο ΤΑΚΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ἀπὸ τοῦ 1821 μέχρι τοῦ 1833. Ἀπομνημονεύματα Ἀγωνιστῶν ’21, τ 10, σελ. 279280 σημ.10.

8 ΓΑΚ, Διοικητικὴ Ἐπιτροπή, Φ. 191.

9 ΓΑΚ, Διοικητικὴ Ἐπιτροπή, Φ. 191.

10 ΓΑΚ, Καποδιστριακὸν Ἀρχεῖον, Γενικὴ Γραμματεία Φ 50.

---

Zucarine

ἢ Τσουκερίνης¹. Γιὰ τὸν Τσουκερίνη ἔχουμε πληροφορίες ἀπὸ τὸ παρακάτω ἔγγραφο : « 2801 17926 (Σχέδιον)

Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ
Τῇ 18/30 Μαΐου 1830
Τῷ Στρατοπεδάρχῃ Τρέζελ

Ὁ Ἰατρὸς Ζουκαρίνης ἦλθεν εἰς τὴν Ἑλλάδα μὲ δείγματα εὐνοίας τιμητικὰ παρὰ τῆς Αὐτοῦ Μεγαλειότητος τοῦ Βασιλέως τῆς Παβαρίας.

Μετῆλθεν τὴν ἰατρικὴν εἰς τὸ Τακτικὸν Σῶμα καὶ ὑπηρέτησεν ὡς ἀρχίατρος. Ἐπιθυμοῦντες ἤδη νὰ δώσωμεν εἰς τὸν Ἰατρὸν Ζουκαρίνην ἐνέχυρον τιμῆς τὴν ὁποίαν ἐπιθυμοῦμεν εἰς τὴν ἐξακολούθησιν τῆς ὑπηρεσίας του, σᾶς δίδεται τὸ κῦρος Κύριε Στρατοπεδάρχα τοῦ νὰ ἀναγνωρίζεται ὡς ἀρχίατρος. Εὐελπιστοῦντες νὰ διατάξωμεν περὶ τῆς ὀνομασίας καὶ διπλώματός του, ὅτε διατάξεις ὁριστικαὶ θέλουσι συμπληρώσει τὸν ὀργανισμὸν ὅλων τῶν κλάδων τῆς στρατιωτικῆς ὑπηρεσίας.

Ὁ Κυβερνήτης
Ι. Α. Καποδίστριας».

Ὑπάρχει ἐπίσης ἐντολὴ πληρωμῆς του τοῦ Ἰανουαρίου 1830, γιὰ τὸν μισθό του ποὺ ἀνέρχεται σὲ 350 φοίνικες τὸν μῆνα.

1 ΓΑΚ, Καποδιστριακὸν Ἀρχεῖον, Γενικὴ Γραμματεία Φ 240, ἀρ. ἐγγρ. 89.

---

Μωαμεθανοὶ Γιατροί.

Ὑπῆρξαν ὁρισμένοι μωαμεθανοὶ γιατροὶ οἱ ὁποῖοι ἐλαυνόμενοι εἴτε ἀπὸ ἀνάγκη, εἴτε ἀπὸ φιλάνθρωπα αἰσθήματα προσχωρήσανε στὰ Ἑλληνικὰ στρατεύματα καὶ προοσφέρανε τὶς ὑπηρεσίες τους. Αὐτοὶ ἦσαν ὁ Κούρταλης Χασάν, ἀπὸ τὴν Εὔβοια, ὁ Μέτος Ὀστᾶ Μπραχόπουλος ἀπὸ τὴν Κυπαρισσία καὶ ὁ Ντριτσᾶκος Γιούπης ἀπὸ τὴν Καστανιτσα Λακεδαίμονος. Δὲν θὰ ἀναφερθοῦμε σὲ αὐτούς.

---

Η προσαρμογή της μελέτης στην ιστοσελίδα ίσως αλλοίωσε το πρωτότυπο κείμενο. Θα παρακαλούσαμε τους μελετητές του να ανατρέξουν στην ηλεκτρονική μας βιβλιοθήκη για να δουν το αρχικό κείμενο σε μορφή pdf αρχείου.

---

---