ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ

ΕΕΥΕΔ 2021.11.09

Εισαγωγή

Το “εάλω η πόλις” αποτελεί, διαχρονικά,  για τον Ελληνισμό, κραυγή  θρήνου και ανείπωτης θλίψης. Αντίθετα, για τον κατακτητή επαναλαμβάνεται ως αλαλαγμός θριάμβου. Συνιστά ιδρυτική  “πράξη” γένεσης “πολιτισμού”. Προσδίδει κύρος και νομιμοποίηση στη χρήση βίας για αρπαγή και ιδιοποίηση του ιδρώτα και των επιτευγμάτων άλλων. Δεν αποτελεί η βία τυχαίο συμβάν ανθρώπινης ατέλειας, αλλά ξεκάθαρα υιοθετείται η ορθολογική εργαλειοποίηση της. Μια τέτοια θεώρηση καλεί σε κραυγαλέα και ωμή επικράτηση του δικαίου της ισχύος, αντλώντας κύρος από την ιδρυτική θεμελίωση  και περιφρονεί την  ισχύ του δικαίου, όπως πανανθρωπίνως γίνεται αποδεκτό. Επικίνδυνη πολιτισμική οπισθοδρόμηση! Την ξανακούσαμε προ 3ημέρου (5/11/2021) από τον “Πρόεδρο”, της γείτονος.  Είπε: ” Εμείς με το όραμα και την  έννοια της Άλωσης θα συνεχίσουμε να εμπλουτίζουμε τον νου και τις καρδιές της νέας γενιάς. Ανοίξαμε την Αγιά Σοφιά μας, ….τι χαρά για εμάς!”.  Η αρχή έγινε το περασμένο καλοκαίρι, όταν η ηγεσία της γείτονος, μεθοδικά και συμβολικά, “διέβη τον Ρουβίκωνα”. Τότε, ευρισκόμενος στη γενέτειρα, απολαμβάνοντας τα ήρεμα νερά του κόλπου του Ναυαρίνου, κατέγραψα τις σκέψεις μου τις οποίες και σας επισυνάπτω.       

Δρ Γεώργιος Γκόνης
Χειρουργός – Υποστράτηγος (Υ) εα.

ΕΚΑΣ ΟΙ ΒΕΒΥΛΟΙ

Αποτελεί κοινότυπη διαπίστωση ότι η εκφορά της λέξης «ιερός», όπως και το εννοιολογικό της περιεχόμενο, παραμένουν ατόφια και αναλλοίωτα σε όλες τις εκδοχές της αρχαίας και της σύγχρονης ελληνικής γλώσσας. Η πρωταρχική σημασία της λέξης αναφέρεται στον τόπο που είναι αφιερωμένος σε κάποια θεότητα. Το δέος, ο σεβασμός, το απαραβίαστο, η προστασία, η φροντίδα, η αφοσίωση ήταν τα φυσικά και αυτονόητα επακόλουθα της αναγνώρισης της ιλιγγιώδους υπεροχής των υπερφυσικών δυνάμεων έναντι της πεπερασμένης φύσης και των δυνατοτήτων του ανθρώπου. Τα πολλαπλά παράγωγα της λέξης υποδηλώνουν και αναδεικνύουν την υψηλή αξιολογική προτεραιότητα αυτού που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο χαρακτηρίζεται ως ιερό έναντι όλων των άλλων υλικών αντικειμένων και των αναγκών του βίου.

Φυσικό και πρακτικό επακόλουθο ήταν η επινόηση και χρήση συμβόλων για τον προσδιορισμό του ιερού. Για όλα τα σύμβολα ταιριάζει το ηρακλείτειο: «ούτε λέγει ούτε κρύπτει αλλά σημαίνει» και βέβαια ένα σύμβολο σημαίνει αυτό που θέλουμε, ορίζουμε, τονίζουμε ότι σημαίνει

Παρά την υποκειμενικότητα που ενυπάρχει σε κάθε θέλω και ορίζω, οποιοδήποτε σύμβολο, ὡς απεικονιζόµενη ιδέα, παύει να είναι ένα φυσικό κάτι – ένα απλό αντικείμενο, ένα σπάνιο έργο τέχνης, ένα αρχιτεκτονικό μεγαλούργημα – και αναβαθμίζεται σε κάτι υπέρτερο από την ίδια τη Φυσική του υπόσταση. Για τους δημιουργούς, τους µετέχοντες και πιστεύοντες στο σύμβολο, τούτο αναβαθµίζεται και γίνεται µέσο και τρόπος απόκτησης συνείδησης βάθους της ολότητας του κόσμου. Με άλλα λόγια, μέσα από τα ιερά σύμβολα, ιεροποιείται ο κόσμος και αποκτά νόημα η όποια ύπαρξη. Η ζωή του µετέχοντος ανθρώπου παύει να έχει µονοδιάστατη βιολογική σημασία.

Η ιστορική πραγματικότητα διδάσκει ότι όλοι οι λαοί και οι πολιτισμοί που δημιούργησαν δεν είχαν ασφαλώς τα ίδια ιερά ούτε και τους ίδιους συμβολισμούς, κανένας όμως πολιτισμός δεν υπήρξε και μάλλον δεν θα υπάρξει χωρίς «ιερά σύμβολα».

Ασφαλώς όμως, όλοι οι πολιτισμοί δεν είναι ούτε όμοιοι ούτε ίσοι και ισότιμοι. Η κατάκτηση ανθρώπινης καλλιέργειας ποτέ και πουθενά δεν ήταν και δεν είναι, ούτε και θα μπορούσε να είναι, ισότιμο επίτευγμα. Η ποικιλομορφία των πολιτισμών, εκτός από τις διαφορετικές αφετηριακές καταβολές, υποδηλώνει και αποδεικνύει την διαρκή αναζήτηση και προσπάθεια του κάθε ανθρώπου, της κάθε συλλογικότητας, για ποιοτική νοηματική αναβάθμιση του βίου του. Είναι ευοίωνο το γεγονός ότι, παρά το αναλλοίωτο της ανθρώπινης Φύσης, έχει σημειωθεί αξιόλογη πρόοδος στην ποιότητα των πολιτισμών. Έχει συντελεσθεί, σε ικανοποιητικό βαθμό, αυτό που αποκαλείται εξανθρωπισμός του ανθρώπου.

Σήμερα, ασφαλώς και υπάρχουν πολλά κριτήρια αξιολόγησης ενός πολιτισμού, ίσως όμως ο πιο αξιόπιστος δείκτης ποιότητας πολιτισμού είναι ο βαθμός σεβασμού αυτού που ο άλλος – ο άγνωστος, ο φίλος,ο γείτονας, ο αντίπαλος, ο εχθρός – χαρακτηρίζει ως ιερό. Ο µη σεβασμός του ιερού των άλλων συνιστά υποστροφή στη βαρβαρότητα. Η υποστροφή αυτή αποκτά δραματικό χαρακτήρα όταν ο µη σεβασμός και η ασέλγεια συντελείται πάνω σε ιερό σύμβολο που λόγω της υψηλής αισθητικής, του κάλους, της μεγαλοπρέπειας, των συμβολισμών, έχει αποκτήσει πανανθρώπινες και οικουμενικές διαστάσεις και δίκαια προσμετράται στα ευγενή και περίλαμπρα ανθρώπινα επιτεύγματα, µε υψηλή θέση στον σχετικό παγκόσμιο κατάλογο. Μήπως, επομένως, η συνειδητά οργανωμένη βεβήλωση ενός τέτοιου μνημείου συνιστά συλλογική επιστροφή στη βαρβαρότητα;

Δυστυχώς η απάντηση είναι καταφατική.

Η αναζήτηση των αιτίων μιας τέτοιας πολιτισμικής υποστροφής και των κινδύνων που δημιουργούνται, είναι ζωτικής σημασίας, όχι μόνον για την διατήρηση του πολιτισμικού κεκτημένου αλλά και για την ἴδια την ύπαρξη µας.

Τα αίτια θα πρέπει να αναζητηθούν στο παρελθόν, δηλαδή στις ιδρυτικές πράξεις, στην γένεση, κάθε συλλογικότητας, κάθε κράτους, κάθε πολιτισμού. Όταν στα ιδρυτικά γεγονότα, µε το αδιαμφισβήτητο κύρος που αυτά σιγά-σιγά αποκτούν, ελλείπει το στοιχείο της δημιουργικής συνεισφοράς και εξιδανικεύεται η κατάκτηση, τότε η προσφυγή στη βία θεωρείται αυτονόητη. Η σφαγή, ο εξανδραποδισµός, η καταστροφή μνημείων και η ιδιοποίηση των ανυπέρβλητων, νομιµοποιείται στη συλλογική µνήµη. Τίποτα δεν προκύπτει τυχαία. Επαναλαμβάνονται τα ιδρυτικά γεγονότα. Νομιμοποιείται η βαρβαρότητα. Δημιουργείται πολιτισμός που στηρίζεται, διαμορφώνει και αναδεικνύει αξίες και προτεραιότητες αναλόγου κλίμακας και στόχευσης. Μέσα από ιδρυτικές πράξεις κατάκτησης, η αξία της ελευθερίας μόνον ως επικυριαρχία από την άρχουσα τάξη κατανοείται, ενώ για τους πολλούς η ροπή προς την αποδοχή της όποιας δεσποτείας γίνεται τρόποςτου βίου. Είναι δύσκολο να γίνει κατανοητό από µισοχορτάτους ή µισοπεινασµένους, ηµιµαθείς και απόλυτα φανατικούς και κατευθυνόμενους ότι κάτι για να χαρακτηρίζεται ὡς αξία, και να είναι πράγματι αξία, θα πρέπει όχι μόνο να εμπεριέχει τα στοιχεία της αγαθότητας και του κάλους αλλά και να στοχεύει στην ένωση- συμφιλίωση και εξύψωση των ανθρώπων.

Ό,τι δεν ενώνει και δεν εξυψώνει τον άνθρωπο, δεν μπορεί να λογίζεται ως αξία.

Εύλογα προκύπτουν τα ερωτήματα: Οι ανθρώπινες μάζες που συναθροίστηκαν αλαλάζοντες ή και ψάλλοντες το “ayasofia”, στη δική τους λαλιά, γνωρίζουν ότι αναφέρονται στην απερινόητη σοφία του Δημιουργού, στην Αγία του Θεού Σοφία; Μπορούν άραγε να προσλάβουν κάποια ψήγματα από την προσπάθεια του πολιτισμού, πριν απὀ αυτούς, να κατανοήσει, να δοξάσει και ίσως να µιµηθεί κάτι από την αρµονία του κόσμου; Δυστυχώς, η απάντηση τεκμαίρεται αβίαστα αρνητική.

Φωτογραφία από in.gr

Η αρμονία και η μεγαλοπρέπεια του δημιουργήματος, που προσπαθούν και πάλι να ιδιοποιηθούν, κατεύγασε την ανθρωπότητα για πάνω από χίλια χρόνια ως µη συγκρίσιμο µε οποιοδήποτε άλλο αρχιτεκτονικό δημιούργημα.

Από την πλευρά τους οι επίσημοι διοργανωτές φαίνεται ότι μάλλον έχουν επίγνωση της ποιότητας των δημιουργικών δυνατοτήτων τους και υποσυνείδητα προσπαθούν να συγκαλύψουν την μειονεξία του πολιτισμού τους.

Άραγε τι είδους πολιτισμό υποκρύπτει και τι αξίες αναδεικνύει ο τάχα πνευματικός ταγός που για να ανέβη στον άμβωνα κηρύγματος της καταλλαγής και συμφιλίωσης στηρίζεται και κραδαίνει την φονική σπάθη αρχέγονων φυλών; Το μίσος και ο θάνατος για τους απίστους είναι ακατανόητο – για εμάς – να λογίζονται ως αξιακή κατάκτηση και προτροπή.

Η επανάληψη της βεβήλωσης ενός περίλαμπρου μνημείου δεν επιβεβαιώνει την οριστικότητα της κατάκτησης αλλά κυρίως αποκαλύπτει την απόρριψη των αξιών του δυτικού πολιτισμού και την επιστροφή σε σκοτεινές εποχές εθνικοθρησκευτικής μισαλλοδοξίας. Τα δείγματα αυτής της επιστροφής τα είδαμε πρόσφατα στο βλέμμα και στο λεπίδι των μακελάρηδων αθώων ανθρώπων και στο μένος των ολετήρων της Παλμύρας.

Η Παλμύρα πριν και μετά την καταστροφή της από τον ISIS (Φωτογραφία από iefimerida.gr.)

Η αφύπνιση από την μακαριότητα της ευδαιμονικής ειρήνης που ζούμε είναι προϋπόθεση όχι μόνον διατήρησης του πολιτισμικού και πνευματικού µας κεκτημένου αλλά και της ίδιας της ύπαρξης μας. Η σπάθη των αρχέγονων φυλών ασφαλώς δεν προορίζεται για να μοιράζει το ψωμί αλλά να διαμελίζει τον αυχένα των µη προσκυνούντων. Ο συμβολισμός είναι ανατριχιαστικά κραυγαλέος. Όμως στην υψωμένη σπάθη δεν σκύβεις το κεφάλι ούτε την κάνη του όπλου που σε σημαδεύει την στομώνεις µε γαρύφαλλα.

Η αλαζονεία και το απροκάλυπτο της βεβήλωσης, ευχή και ελπίδα .,να δράσει ως καμπάνα αφύπνισης και εγρήγορσης του φιλελεύθερου κόσμου. Η σύγκρουση των πολιτισμών όταν οι αξίες, οι προτεραιότητες και οι στοχεύσεις είναι ασύμπτωτες και αντίθετες μοιάζει αναπόφευκτη. Είναι καιρός ο δυτικός διαφωτισμός να προασπίσει τις αξίες και τα κεκτημένα του.

Δυστυχώς δείχνει κατώτερη των περιστάσεων η χλιαρή και αποσπασματική αντίδραση των πνευματικών ανθρώπων της γείτονας χώρας, που ασφαλώς υπάρχουν και δεν είναι λίγοι όταν δεν είναι «στρατευμένοι» , ούτε η εμβέλειά τους περιορισμένη και αμελητέα. Ίσως δεν έχουν και οι ίδιοι επαρκώς αντιληφθεί ότι η χώρα τους δεν έπαυσε απλά να είναι ένα κοσμικό κράτος αλλά διολισθαίνει σε θεοκρατική απολυταρχία.

Οι βέβηλοι οφείλει να απομονωθούν. Το εκκολαπτόμενο, στρατιωτικά πανίσχυρο, πολιτισμικό έκτρωμα, θα πρέπει έγκαιρα να ηττηθεί.

Γκόνης Γεώργιος

Πύλος (Ναυαρίνο), 24 Ιουλίου 2020


Οι φωτογραφίες προστέθηκαν στο άρθρο από την ΕΕΥΕΔ