Tag: ΟΛΥΜΠΙΑ ΚΑΡΑΛΕΤΟΥ

Μια ματιά 80 χρόνια πριν.

• 2023.10.12
• Τασιόπουλος Αργύρης

---

Μια αναίτια εκτέλεση – δολοφονία, Έλληνα πολίτη  από τους Γερμανούς είναι ένα  ασήμαντο γεγονός, εμπρός στις χιλιάδες εκτελέσεις που πραγματοποίησαν οι κατακτητές την περίοδο της Κατοχής. Ωστόσο οι μικρές αυτές ιστορίες, τα ήθη, οι συμπεριφορές των ανθρώπων, όλα μαζί, διαμόρφώσαν το «άρωμα της εποχής» που βοηθά στην κατανόηση των καταγεγραμμένων μεγάλων γεγονότων.

Οφείλουμε, τις μικρές, ασήμαντες, για πολλούς ιστορίες,  να τις μνημονεύουμε για να διασωθούν από την λήθη και την αφάνεια που διαφορετικά θα έλθει με το δικό μας τέλος.

Σας μεταφέρω την ιστορία, όπως μου την διηγήθηκε η μητέρα μου Μαρία Καραλέτου – Τασιοπούλου, που μπροστά της δολοφονήθηκε η αδελφή της, μαζί με μια μικρή περιγραφή των συνθηκών που επικρατούσαν στην περιοχή και των γεγονότων.  

Ο ΒΟΛΟΣ – ΠΗΛΙΟ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

21 Απριλίου 1941 (Δευτέρα του Πάσχα) μετά από συνεχείς βομβαρδισμούς της πόλης του Βόλου, τα γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν το λιμάνι του Βόλου, η τυπική παράδοση της πόλης έγινε την Τετάρτη του Πάσχα. Τα χρόνια  που ακολούθησαν ήταν  πολύ δύσκολα. Συσσίτια, πείνα, λογοκρισία …κατοχή.

Η αντίσταση αρχίσε και μαζί της τα αντίποινα των κατακτητών. Όσο πλησίαζε το τέλος της κατοχής τόσο αυξανόταν οι βαρβαρότητες των κατακτητών, ενδεικτικά συμβάντα:

Το κάψιμο των Μηλεών στις 4 Οκτ. 1943 και οι εκτελέσεις δεκάδων κατοίκων με αφορμή την εκτέλεση από τους αντάρτες δύο Γερμανών στρατιωτικών, σε ενέδρα στο Πήλιο.

Την «σφαγή» στη Δράκεια Πηλίου στις 17 και 18 Δεκέμβρη του 1943, που ήταν πέρασμα ανταρτών.  Εκτέλεσαν 118  Δρακιώτες, σε αντίποινα για τον θάνατο 6 Γερμανών Στρατιωτών από τις δυνάμεις των ανταρτών,  με βάση το δόγμα της συλλογικής ευθύνης (https://ethniki-antistasi-dse.gr/drakeia-piliou.html) 

Μέσα στο Βόλο οι Γερμανοί επιτάξαν κτίριο και το μετατρέψαν σε χώρο  βασανιστηρίων και κρατητήριο ανθρώπων. Τα βασανιστήρια και οι εκτελέσεις δεν έκαμψαν το φρόνιμα των κατοίκων και συνέχισαν να αντιστέκονται με όποιον τρόπο μπορούσαν. Το κτίριο αυτό, η «Κίτρινη Αποθήκη» (καπναποθήκη) κτίστηκε το 1926 για λογαριασμό της εταιρείας καπνών America Tobacco. Το κτίριο χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το ΥΠΠΟ το 1993, ως δείγμα Βιομηχανικής Αρχιτεκτονικής της εποχής του στενά συνδεδεμένο με την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, την πρόσφατη ιστορία του τόπου, είναι ένα από τα σύμβολα αντίστασης του λαού του Βόλου στους κατακτητές..

27  Απριλίου 1944, γίνεται το φοβερό μπλόκο στον Άνω Βόλο (Αγιος Γεώργιος Ιωλκού στους πρόποδες του Πηλίου), εκεί όπου διαδραματίσθηκε μερικούς μήνες αργότερα η ιστορία μας. Πιάνουν εκατοντάδες πολίτες και τους οδηγούν στην Κίτρινη Αποθήκη. Ένας κουκουλοφόρος με μαύρο ράσο και μαύρα γάντια ξεχωρίζει πενήντα από τους κρατούμενους. Παίρνουν τους πενήντα και τους οδηγούν σε άλλη αίθουσα. Τους κρατάνε για τρεις ώρες όρθιους κι αμίλητους. Ύστερα τους υποχρεώνουν να πέσουν μπρούμυτα.  Αρχίζουν να τους χτυπούν με τις μπότες και τους βούρδουλες. Τους παίρνουν ρολόγια, δαχτυλίδια, κοσμήματα.  Η εντολή ήταν να εκτελεστούν είκοσι, σε αντίποινα για τον τραυματισμό ενός Γερμανού αξιωματικού. Η εντολή εκτελέστηκε κατά γράμμα. Μέσα στην Κίτρινη Αποθήκη, θανάτωσαν το βράδυ εκείνο δεκαοχτώ και άλλους δυο στην Πλατεία Ελευθερίας.  Μεταξύ των συλληφθέντων και ο πατέρας της Ολυμπίας Καραλέτου, Αργύρης Καραλέτος, ο οποίος αργότερα αφέθηκε ελεύθερος.

Άνω Βόλος – Άγιος Γεώργιος Ιωλκού.

Ο Άνω Βόλος είναι προάστιο του Βόλου στους πρόποδες του Πηλίου. Πολλές δεκαετίες πριν υπήρχαν διάσπαρτα αγροκτήματα, με την οικία μέσα στο αγρόκτημα, που τροφοδοτούσαν με οπωροκηπευτικά την αγορά της πόλης. Μετά το 1970 η αγροτική παραγωγή συρρικνώθηκε και τα αγροκτήματα εγκαταλείφθηκαν. Παρά τη εγγύτητα στο πολεοδομικό συγκρότημα του Δήμου Βόλου η περιοχή είναι ακόμη και σήμερα αραιοκατοικημένη, σχεδόν όπως ήταν πριν 80 χρόνια. Το αγρόκτημα και η αγροικία (φωτ 6 & 7) που διαδραματίσθει η αδικαιολόγητη εκτέλεση υπάρχουν και σήμερα, ερειπωμένα. Η θέση των σημειώνεται με το κίτρινο βέλος μέσα στον κόκκινο κύκλο.

Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Ηταν 12 Οκτωβρίου 1944, ημέρα Πέμπτη, η Αθήνα ήδη είχε απελευθερωθεί και γιόρταζε την απαλευθερωσή της. Στους κατοίκους του Ανω Βόλου φθάνει η ειδοποίηση ότι Γερμανοί ψάχνουν τις αγροικίες της περιοχής. Πριν λίγες ημέρες οι Γερμανοί, στις 5 Οκτ. 1944, είχαν κάψει την Πορταριά και το Κατηχώρι, δύο χωριά σε πολύ μικρή απόσταση, πάνω από τον Άνω Βόλο”. Με τον φόβο

επανάλειψης των όσων συνέβησαν στην προηγούμενη επιδρομή, την 27η Απρ. 1944, οι άνδρες έφυγαν προς το βουνό, οι γυναίκες παρέμειναν, ένιωθαν ασφαλείς. Μια ομάδα γυναικών είχε συγκεντρωθεί στη αυλή της αγροικίας του Αργύρη Καραλέτου.

Εμφανίσθηκαν δύο ένοπλοι Γερμανοί στρατιώτες. Επέλεξαν από την ομάδα των γυναικών  την Ολυμπία Καραλέτου, 18 ετών, την οδήγησαν στο πίσω μέρος της αγροικίας όπου υπήρχε ο βοηθητικός χώρος πλύσης των οπωροκηπευτικών (φωτ 7), πίσω τους έτρεξε η αδελφή της Μαρία (φωτ. 9 ). Χωρίς λόγια, εν ψυχρό, εκτέλεσαν την Ολυμπία (φωτ. 8) με  πυροβολισμό στο κεφάλι. Η Μαρία γονάτισε και αγκάλιασε το άψυχο πλέον κορμί της αδελφής της. Ο εκτελεστής έβαλε το όπλο στο κεφάλι της Μαρίας, τον απέτρεψε όμως ο άλλος Στρατιώτης λέγοντας “φτάνει η μία”.

Η εκτέλεση – δολοφονία της Ολυμπίας άφησε στην οικογένεια και στην μικρή τοπική κοινωνία αναπάντητα ερωτήματα. Λίγες ημέρες μετά την δολοφονία, στις 19 ΟΚΤ 1944, ο Βόλος απελευθερώνεται, οι κατακτητές φεύγουν, τα ερωτήματα όμως παρέμειναν και παραμένουν…..

Ποια ήταν η αιτία της επιλεγμένης δολοφονίας.

Ειπώθηκε πως οι Γερμανοί θα έπαιρναν το άλογο της οικογένειας. Μετά την δολοφονία όμως έφυγαν χωρίς να το πάρουν.

Ειπώθηκε πως ήταν εκδίκηση, διότι η Ολυμπία βοηθούσε τους αντάρτες μεταφέροντας τρόφιμα στην Μακρυνίτσα μαζί με άλλες συμμαθήτριες της, δεν ήταν όμως η μόνη που το έκανε, ούτε ήταν ενεργό μέλος της αντίστασης.

Ακόμη και πως ήταν εκδίκηση για ερωτική απόρριψη του εκτελεστή ή φίλου του (Οι Γερμανοί μιλούσαν Ελληνικά, γεγονός που παραπέμπει ίσως σε στρατιώτες των Ταγμάτων Ασφαλείας. Είδε Σημείωση 3).

Ποτέ δεν απαντήθηκαν τα ερωτήματα αυτά, κάθε ένας έδινε την δική του πιθανή ή απίθανη εξήγηση που καμιά όμως δεν μπορούσε να δικαιολογήσει την εν ψυχρό εκτέλεση. Μερικοί διατείνονταν πως γνώριζαν τον ηθικό αυτουργό, ποτέ όμως δεν τον κατονόμασαν.

Το Γερμανικό κράτος αναγνώρισε την δολοφονία και με απόφαση του Ελληνικού Πρωτοδικείου επιδικάστηκε αποζημίωση ⁶ (αν μπορεί να αποζημιωθεί η απώλεια).

Τι ακολούθησε….

Την επώμενη ημέρα , 13 Οκτωβρίου 1944, βομβαρδίζεται το λιμάνι του Βόλου, από Αγγλικά αεροσκάφη, οι Γερμανοί υφίστανται μεγάλες απώλειες σε έμψυχο και άψυχο υλικό. Η αρχή του τέλους έφθασε. Στις 19 Οκτ. Ο Βόλος έχει απαλλαγεί πλέον από την εγκληματική τους παρουσία. Τεράστιο το κόστος σε ανθρώπινες ζωές και υποδομές.

Απέναντι από τον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου Ιωλκού, πάνω και δεξιά στον εικονιζόμενο δρόμο, ενταφιάστηκε η Ολυμπία Καραλέτου και στήθηκε ένα απλό, απέριτο μνημείο. Χρόνια αργότερα, με πρωτοβουλία του Ιερέα Στεφάνου Σπύρου,  κατεδαφίσθηκε, τα οστά μεταφέρθηκαν ή καλύτερα πετάχτηκαν στο Νεκροταφείο του Βόλου και χάθηκαν στο χωνευτήρι. Το μνημείο για κάποιο λόγο ενοχλούσε…..

Στη θέση του μνημείου  σήμερα υπάρχει ο χώρος στάθμευσης του ΙΝ. Αγίου Γεωργίου Ιωλκού. Τι ωραίο θα ήταν να υπήρχε ακόμη το μνημείο αυτό στη θέση αυτή ή στο προαύλιο του Ναού, να θυμίζει, στις γενιές που έρχονται, στον διαβάτη που περνά εμπρός από τον Ιερό Ναό,  την βαρβαρότητα των κατακτητών Γερμανών, τις θυσίες και την αντίσταση των απλών πολιτών, την ιστορία μας !!!

Ο πατέρας της Ολυμπίας, Αργύρης Καραλέτος ήταν δραστήριο Μέλος της Κοινότητας, διετέλεσε πρόεδρος της Κοινότητας επί πολλά έτη, ήταν αξιομνημόνευτη η συμβολή του στην αναστύλωση του Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου, στην υδροδότηση της κοινότητας κ.α. Απεβίωσε το 1970 πριν δει την καταστροφή του Μνημείου.

Όλη η Ελλάδα ήταν τόπος μαρτυρίου. Οποιαδήποτε περιγραφή δεν μπορεί να αποδώσει τις θυσίες και τα βάσανα του λαού.

Με τα παραπάνω πιστεύω πως έβαλα μία ακόμη ψηφίδα στην διατήρηση της ιστορικής μνήμης που την συνθέτουν ο απλός λαός και οι ιστορίες του, ήρωες και προδότες, δωσίλογοι και εγκληματίες Γερμανοί Αξιωματικοί όπως ο Φρούραρχος Κουρτ Ρίκερτ που διέταξε την σφαγή στις Μηλιές (4/10/1943), στην Δράκεια 18/12/1943), στο Δίστομο (10/6/1944) ο λογαχός Σμά Κουχ που εκτελούσε ο ίδιος με περισσή αγριότητα τους Δρακιώτες με πολυβόλο.

Εξαιρέσεις πάντα υπάρχουν όπως :

• Ο Γερμανός Πρόξενος Ελμουτ Σέφελ που διέσωσε την Εβραϊκή κοινότητα του Βόλου που μετά την Ζάκυνθο είχε στο Βόλο τις λιγότερες απώλειες, που απέτρεψε την ολοκληρωτική καταστροφή των υποδομών του Βόλου κατά την αποχώρηση των Γερμανών.
• Δύο ανώνυμοι Γερμανοί στρατιώτες (αδέλφια), που αρνήθηκαν να λάβουν μέρος στην «σφαγή της Δράκειας» και πέρασαν στρατοδικείο.
• Τον Γερμανό Στρατιωτικό, που μην αντέχοντας την βαρβαρότητα, εκτέλεσε Γερμανό Στρατιώτη που προσπαθούσε να πετάξει μέσα στο καιόμενο σπίτι, στην Πορταριά, παιδί που έτρεχε να σωθεί από τις φλόγες (Μετά αυτομόλυσε στις ανταρτικές ομάδες της περιοχής).

  

Πηγές

1. Νίτσα Κολιού : Μαθητριών ιστορίες στο Αμιγές Θηλέων. 2001 – Εκδόσεις ΚΩΔΙΚΑΣ
2. Άρθρο του Χαράλαμπου Κ. Αλεξάνδρου, Προέδρου του Κ.Ι.ΠΟ. Κερασιάς για το ολοκαύτωμα στις Μηλιές, 80 χρόνια μετά. εδώ
3. Η Μαγνησία στο Πέρασμα του χρόνου εδώ και εδώ
4. Κίτρινη αποθήκη η Μαύρη ιστορία του Κτηρίου, Αρθρο (2019) Άρτεμις Καλαμογιώργου εδώ
5. Τάγματα Ασφαλείας εδώ
6. Γερμανικές αποζημιώσεις – ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ εδώ
7. Μαρτυρίες Μαρίας Καραλέτου – Τασιοπούλου.

---

Σημείωση 1 : Η φωτογραφία 1 δείχνει τα ερείπια παλιού μύλου και ξενοδοχείου κοντά στον Σταθμό που κάηκαν από τους Γερμανούς και προέρχεται, καθώς και η αφήγηση του γεγονότος, από το βιβλίο “Μηλιές, Κώμη του Πηλίου όρους” της Ελένης-Φαίης Σταμάτη, Εκδόσεις Αθηναίος, 1989. Το απόκομμα της εφημερίδας και οι πληροφορίες για τις εκτελέσεις στο Βόλο είναι από το βιβλίο “Τυπο-φωτο-γραφικό πανόραμα του Βόλου”, τόμος Β’ της Νίτσας Κολιού, 1991.

Σημείωση 2 : Η φωτογραφία 7α προέρχεται από “Την Μαγνησία στο πέρασμα στου χρόνου” ο συντάκτης του χετικού άρθρου συνοδεύει την φωτογραφία με το παρακάτω κείμενο “Ο κ. Γκαβαρδίνας μας είπε ότι η φωτογραφία «τραβήχτηκε από Γερμανό στρατιώτη, προφανώς από το κτίριο Παπαστράτου στην παραλία και παρεδόθει το φιλμ προς επεξεργασία σε γνωστό φωτογραφικό κατάστημα του Βόλου (Ανέστη Σολομωνίδη). Ο άνθρωπος που εκτύπωσε τη φωτογραφία κράτησε και δυο αντίτυπα για τον εαυτό του, αλλά δυστυχώς σε πολύ μικρό σχήμα (4Χ6) γιατί το φωτογραφικό χαρτί ήταν δυσεύρετο την εποχή εκείνη. Λίγο πριν πεθάνει είχε την καλοσύνη να μου χαρίσει τη μια από τις δύο και έτσι σήμερα την μοιράζομαι μαζί σας». Τον ευχαριστώ πολύ!…”

Σημείωση 3 : Ταγματα Ασφαλείας ⁵ δημιουργήθηκαν από την κατοχική κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη. Ήταν παραστρατιωτικές μονάδες που έδρασαν στην Ελλάδα κυρίως μετά το 1943. Ηταν εξοπλισμένες από τον Γερμανικό Στρατό, με Γερμανό διοικητή (από 28/101943 ήταν ο Υποστράτηγος Βάλτερ Σιμάνα). Δείτε περισσότερα στο σύνδεσμο 5

Τασιόπουλος Αργύρης,

Υποστράτηγος ε.α

---