- – 2022.09.23
- – 100 Χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή
- – Μαρτυρία Μαρίνου Γερουλάνου
- – Από το Βιβλίο “ Η Ιατρική στην Σύγχρονη Ελλάδα” της Εταιρίας Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας
Ο Μαρίνος Γερουλάνος (21.02.1867 – 8.6.1960) ήταν από τους σημαντικότερους Έλληνες ιατρούς και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών αλλά και πολιτικός, βουλευτής Κεφαλληνίας.
Απόσπάσμα από το βιβλίο του Μαρίνου Γερουλάνου, ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ (1867-1957), Εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 1995, σελ. 284-288.
«Η Μικρασιατική Εκστρατεία με εύρεν ως Βουλευτήν πληρεξούσιον Κεφαλληνίας και ως εκ τούτου μη υπέχοντα στρατιωτικήν υποχρέωσιν. Εζήτησα ωστόσο επιμόνως, επικειμένων των επιχειρήσεων κατά Ιούλιον του 1921, ν’ αποσταλώ εις το μέτωπον. Το Υπουργείον με απέστειλεν εις Σμύρνην με την εντολήν να εγκαταστήσω Νοσοκομείον του Ε.Ε.Σ. Αναχωρών, παρέλαβον μαζί μου εξ ιδίας πρωτοβουλίας, ιατρικόν προσωπικόν, τρεις εκ των βοηθών ή υποβοηθών μου, οίτινες δεν είχαν υποχρέωσιν στρατιωτικήν, και τρεις γυναίκας νοσοκόμους εκ της Κλινικής μου…»
«… Δια της «Αμφιτρίτης» εφθάσαμεν εις Σμύρνην. Ο εκεί Γενικός Αρχίατρος και παλαιός φίλος Αλφρέδος Καναβατζόγλου, με υπεδέχθη με ανυπόκριτον χαράν…»
«… Αντιλαμβανόμενος ότι η μεταφορά των τραυματιών από την περιοχήν των επικειμένων επιχειρήσεων παρά το Τουμλού-Μπουνάρ, μέσω Ουσαάκ εις την Σμύρνην δια του σιδηροδρόμου – όστις δια την διαδρομήν ταύ- την εχρειάζετο εν καιρώ ειρήνης 12-15 ώρας – θα εβράδυνεν υπερμέτρως, εζήτησα ν’ αποσταλώ εις τα πρόσω όπου θα ηδυνάμην να προσφέρω αποτελεσματικήν βοήθειαν. Μετά ενθουσιασμού εδέχθη την πρότασίν μου ο Καναβατζόγλου και με απέστειλεν εις Ουσσάκ…»
«… Εις Ουσσάκ εφθάσαμεν αργά το βράδυ.. “
«… Την επομένην πρωΐαν ανεζήτησα τον Αρχίατρον Βασιλείου –υπήρχον τότε τρεις ομοιόβαθμοι στρατιωτικοί ιατροί του αυτού ονόματος– αλλά δεν ηδυνήθην να τον εύρω. Υπήρχε μικρόν Νοσοκομείον 20-25 κλινών εστεγασμένον εις ιδιωτικόν οίκημα με μικρά δωμάτια, αλλά άνευ αξίας τινός ως προς τας εγκαταστάσεις, όπου υπηρέτει ο έφεδρος Ανθυπίατρος Βλαχοθανάσης από το Ξηροχώρι Ευβοίας. Συνήντησα τον Επίατρον Βλαχλιώτην, όστις με ωδήγησεν εις τον σιδηροδρομικόν σταθμόν έξω της πόλεως, όπου είχαν τοποθετηθή μεγάλαι σκηναί ικαναί να στεγάσουν Νοσοκομείον διακομιδής 150-200 κλινών. Υπήρχον και αρκεταί σιδηραί κλίναι και στρώματα τα οποία δεν είχαν στηθή ακόμη. Ούτε υπήρχε τίποτε άλλο, από ό,τι απαιτείται, δια να εγκατασταθή εν Νοσοκομείον. Ο υπεύθυνος Αρχίατρος Βασιλείου έλλεiπε πάντα και ως εκ τούτου έμεναν όλα εν εκκρεμότητι. Που ευρίσκετο, ουδείς εγνώριζεν. «Έπρεπε να είναι εδώ», ελάμβανον ως απάντησιν, αλλά που ήτο, ουδείς ηδύνατο να μου είπη. Επεσκέφθην την αποθήκην υγειονομικού υλικού και εβεβαιώθην ότι περιείχεν εργαλεία και παν άλλο αναγκαίο υλικόν. Δεν υπήρχεν όμως κλίβανος αποστειρωτικός δια τα επιδεσμικά είδη…» .
«….. Ταυτοχρόνως επληροφορούμην ότι τα εργαλεία του δια Ουσσάκ προοριζομένου κλιβάνου και ό,τι άλλο αναγκαίον δια Νοσοκομείον, είχε παρα λάβει ο ιατρός Κορύλλος από το Ουσσάκ κατευθυνόμενος προς τα πρόσω, άμα ως έμαθεν ότι θα ηρχόμην εκεί. Ο Αρχίατρος Βασιλείου εκρύπτετο ακόμη και την τρίτην ημέραν. Ήτο καταφανεστάτη η δια πολιτικούς λόγους αντίδρασίς του. Από σκοπού επεζητείτο η ματαίτωσις της εις Ουσσάκ αποστολής μου δια παρεμποδίσεως πάσης προετοιμασίας προς περίθαλψιν των τραυματιών!…»
«… Επεβάλλετο να προβώ εις άμεσον ενέργειαν δια την εγκαστάτασιν του Νοσοκομείου. Τας μεταμεσημβρινάς ώρας της τρίτης ημέρας από της αφίξεώς μου εις Ουσσάκ, επειδή ακόμη εκρύπτετο ο Αρχίατρος, μετέβη μετά του Επιάτρου Βλαχλιώτη και του προσωπικού μου εις την υγειονομικήν αποθήκην και με την απειλήν ότι θα διαρρήξω την θύραν, υπεχρέωσα τον προϊστάμενον αυτής να μας παραδώση τα αναγκαία δια την εγκατάστασιν του παρά τον σταθμόν Νοσοκομείου. Με την βοήθειαν του Βλαχλιώτη και τον ζήλον του προσωπικού, ηδυνήθημεν εντός της νυκτός να εγκαταστήσωμεν το Νοσοκομείον υπό σκηνάς και εις μίαν τούτων το Χειρουργείον, δια το οποίον εφρόντισαν ιδιαιτέρως αι τρεις νοσοκόμοι αδελφαί τας οποίας είχαν μαζί μου. Την νύκτα πληροφορηθείς τα γενόμενα, ενεφανίσθη ο κ. Αρχίατρος απειλών ότι θα με παραπέμψη εις το Στρατοδικείον διότι παρεβίασα την υγειονομικήν αποθήκην άνευ αδείας του! Η αναπόφευκτος σύγκρουσις υπήρξε οξυτάτη και κατέληξεν εις το να του υποδείξω ότι δεν είχεν ουδεμίαν θέσιν εις το Νοσοκομείον του οποίου εκ προθέσεως ηθέλησεν να εμποδίση την εγκατάστασιν. Ευτυχώς την επομένην έφθασεν ο κλίβανος, ο μόνος εις το Ουσσάκ και δια πάσαν ανάγκην. Η συμπεριφορά του Αρχιάτρου ήτο ακατανόητος. Εφαντάσθη ότι θα επέρριπτεν πάσαν ευθύνην εις τους επιδραμόντας ιατρούς, αλλά ηπατήθη, καθ’ όσον με ενόμιζεν άβουλον. Λυπούμαι που ο περίφημος αυτός Αρχίατρος δεν επέστρεψεν εκ της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Λυπούμαι δια την τύχην του, αλλά το επεισόδιον αυτό δεν θα έμενεν χωρίς συνεπείας και βεβαίως όχι εις βάρος μου…»
«… Αι επιχειρήσεις είχον ήδη αρχίσει. Την ιδίαν εσπέραν, με την ολοκλήρωσιν της εγκαταστάσεως του Νοσοκομείου, ήρχισαν μεταφερόμενοι οι πρώτοι τραυματίαι. Η προς εμέ αφοσίωσις του προσωπικού, η επιθυμία του όπως με δικαιώσουν, το αίσθημα ότι ευρισκόμεθα άπαντες εις προκεχωρημένην θέσιν προ του εχθρού, η πρόθυμος συνεργασία του Επιάτρου Βλαχλιώτη και ενός νεωτέρου Ανθυπιάτρου, ήσαν παράγοντες οι οποίοι συνέβαλλον εις την καταβολήν από κοινού πάσης δυνατής προσπαθείας. Ειργάζοντο πράγματι ἀπαντες μετά ανυπερβλήτου ζήλου. Ο Βλαχλιώτης ανέπτυξεν μεγάλην δραστηριότητα κατά την παραλαβήν και ταξινόμησιν των τραυματιών, αναλόγως του ποιού και της σοβαρότητος του τραύματος. Οι ελαφρώς τραυματισμένοι απεστέλλοντο αμέσως εις Σμύρνην. Οι φέροντες βαρύτερα τραύματα και οι εγχειριζόμενοι, παρέμενον κατ’ εντολήν μου εις το Νοσοκομείον του Ουσσάκ μέχρις ότου ακινδύνως δυνηθούν τα μετακινηθούν. Την βαρείαν ταύτην εργασίαν εξετέλεσεν η ομάς ημών, εργαζομένη αδιακόπως ημέραν και νύκτα, αφωσιωμένη εις την περιποίησιν και επίδεσιν των τραυμάτων. Αι μεγαλύτεραι επεμβάσεις εξετελούντο υπ’ εμού. Παρ’όλην την μεγάλην συρροήν των κατά τας πρώτας ημέρας προσερχομένων τραυματιών, ουδείς τούτων έμεινεν χωρίς να επιδεθή και τύχη πάσης αναγκαίας ιατρικής αρωγής, καλής διατροφής, και αναγκαίου ιματισμού. Ουδείς, έχων ανάγκην επεμβάσεως, απεμακρύνθη πριν εκτελεσθή αύτη. Άπαντες εκρατούντο εκεί εφ’ όσον ήτο επάναγκες, αναλόγως της σοβαρότητος και του είδους του τραύματος, ή της εγχειρήσεως. Μόνον οι μή έχοντες πλέον ανάγκην αμέσου παρακολουθήσεως απεστέλλοντο εις Σμύρνην, ώστε να τυγχάνουν της αναλόγου μεταθεραπείας εκεί. Άνω των 3000 τραυματιών διήλθον και ενοσηλεύθησαν εις το Νοσοκομείον Διακομιδής του Ουσσάκ. Παρά την καθ’ ημέραν και νύκτα, πλην μικρών διαλειμμάτων, συνεχή εργασίαν, το εθελοντικόν προσωπικόν παρέμεινεν ακλόνητον και σταθερόν εις την θέσιν του. Τι θα εγίνετο εάν δεν υπήρχεν και αντ’ αυτού εις Ουσσάκ ευρίσκοντο ο Επίατρος, ένας νεαρός ιατρός χωρίς έτερον προσωπικόν και άνευ… Νοσοκομείου; Οι τραυματίες θα απήρχοντο «ως είχον» εις Σμύρνην, όπου θα έφθανον μετά διήμερο και βραδύτερον, κακώς έχοντες και αφού θα είχαν υποστή όλας τας συνεπείας παρημελημένου τραύματος και οργανισμού. Αλλά δια την κακήν κατάστασιν θα είχαν την ευθύνην οι εν Σμύρνη ιατροί και όχι ο άλλα φροντίζων Αρχίατρος του Ουσσάκ. Αναφέρω το επεισόδιον δια να χαρακτηρίσω μίαν κατηγορίαν στρατιωτικών ιατρών της εποχής εκείνης οι οποίοι ήγοντο εκ πολιτικών παθών κατ’ αντίθεσιν προς τους συναδέλφους των κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους.