Γ. Ν. Αντωνακόπουλου
Καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Απανθίσματα από την “Δέλτο” 1991-2000.
Ο Ι.Π. Πύρλας (1817-1901) αποτελεί μια από τις πλέον σημαντικές και ασυνήθεις μορφές της νεοελληνικής ιατρικής του 19ο αιώνα. Πολυγραφότατος, κατέλιπε, μεταξύ των πολλών άλλων έργων του, και τρίτομη «Συvέκδημο Ιατροδικαστική» (Αθήναι, 1870, 1872), στις σελίδες της οποίας αφθονούν οι περιγραφές ιατροδικαστικών περιπτώσεων, που συχνά, εκτός από το σημαντικό επιστημονικό, έχουν και ιστορικό ενδιαφέρον. Μία από αυτές παρατίθεται κατωτέρω.
«ΤΑ ΕΠΙ ΤΟΥ ΚΡΑΝΙΟΥ τοιαύτα (τραύματα) εν γένει εισί θανατηφόρα οσάκις η σφαίρα εισέλθη εις τον εγκέφαλον. Ο θάνατος είχε τόσον ταχύτερος, όσον το τραύμα κείται εγγύτερα τη βάσει του εγκεφάλου. Τοιοῦτον τραύμα τάχιστα θανατηφόρον υπέστη ο Πάνος Θ. Κολοκοτρώνης το 1823. Γνωστόν εστίν ότι ο πρωτότοκος ούτος υιός του Θ. Κολοκοτρώνου, όστις διεκρίνετο τω καιρώ εκείνω επί παιδεία και ικανότητι, εφονεύθη παρά την Τρίπολιν μετά την λήξιν εμφυλίου μάχης, συναφθείσης παρά τω χωρίῳ Θάνα, καθ’ ην ήττηθείς μετέβαινεν εις το χωρίον Σιλίμνα, ένθα ήτο στρατοπεδευμένος ο πατήρ αυτού. Ενω εβάδιζεν έφιππος επί της αγοῦσης εν χωρίου Μπεσρίου εις Σιλίμναν, συνοδευόμενος παρ’ ολίγων σωματοφυλάκων, άνδρες εξ τον αριθμόν, ευρισκόμενοι μετά την μάχην επί της θέσεως Κλεισούρα καλουμένης όπισθεν πετρών, πολύ απέχουσαν αυτού, πυροβολούσι κατά των οπισθίων αυτού μάλλον προς ύβριν παρά πρὸς βλάβην, διότι μόλις η σφαίρα τουφεκίου έφθανεν, ότε μία σφαίρα τουφεκίου επιμήκους κρητικού, αφιχθείσα έτυχεν κακή μοίρα εξαιρετικώς μόνον τον Πάνον, ἥτις προσκρούσασα μετά κρότου επί του κρανίου διήλθεν αυτό εκ των απισθίων προς τα εμπρός και δεξιόθεν προς τ’ αριστερά πλαγίως, και επέφερεν αμέσως τον θάνατον, καταπεσόντος του φονευθέντος εκ του ίππου και εγκαταλειφθέντος εκεί παρά των εριήρων (=αγαπητών) εταίρων του, οίτινες ώχοντο φεύγοντες.
Το κρανίον του ατυχούς τούτου αρχηγού, το οποίον διατηρούμεν παρ’ ημίν, παρέχει λίαν περιέργους τας επ’ αυτού λυγράς (=ολεθρίας) οπάς της διελθούσης σφαίρας. Η μεν της εισόδου κείται επί της οπισθίας χώρας του δεξιού βρεγματικού οστού, 20 χιλιοστόμετρα απέχουσα της κορυφής του ινίου είχε κυκλική, και έχει διάμετρον κατά την εξωτερικήν πλάκα του κρανίου 19 χιλιοστόμετρα, άγει δε ευρυνομένη εκ των εκτός προς την εσωτερικήν πλάκα, εν η η διάμετρος της οπής είνε 24 χιλιοστ. Η δε της εξόδου κείται επί του μετωπικού οστού προς τα όπισθεν και υπέράνω της αριστεράς ζυγωματικής αποφύσεως, (επί του μηνιγκίου), απέχουσα της οφθαλμικής κόγχης 25 χιλιοστομ. Η οπή αύτη έχει σχήμα ωοειδές ως κομβοδόχης πλατείας εκ των άνω προς τα κάτω, ευρυνόμενον δε εκ της εντός προς την εκτός πλάκα του κρανίου και η μεν οπή της εντός πλακός έχει την μικροτέραν διάμετρον 7 χιλιοστ. την δε μείζονα 17 χιλιοστόμ. η δε της έξω πλακός έχει την μικροτέραν διάμετρον 22 χιλιοστόμ. και την μείζονα 30 ώστε η επί της έξω πλακός οπή, διατηρούσα το όμοιον σχήμα της εντός, υπάρχει πολύ ευρύτερα. Εκ της τοιαύτης διαθέσεως των οπών του-των έπεται εκ των προρρηθέντων ότι η σφαίρα προσέκρουσε καθέτως και τα του κρανίου εκ των οπισθίων, διόπερ και κυκλική εγένετο η οπή ότε διατρυπήσασα τας μήνιγκας του εγκεφάλου και αυτόν διαμπερές (sic), καθ’α απώλεσε μέρος της δυνάμεως αυτής, προσέκρουσεν αύθις πλαγίως επί της πλαγίας αριστεράς χώρας του μετωπικού οστού. Τούτων ἕνεκεν παρήχθη το τε επίμηκες ως κομβοδόχης σχήμα, η ευρύτης της όλης οπής, και το ευρύτερον της έξωθι πλακός. Εν συνόλω ειπείν αμφότεραι αι οπαί αύται της τε εισόδου, και της εξόδου διαφέρουσι πολύ προσαλλήλας (sic): η της εισόδου είχε κανονική, και μείζονος διαμέτρου της εξόδου ως προς την μετκροτέραν ταύτης διάμετρον. Ο δε θάνατος επήλθε τάχιστα διότι διῆλθε παρά την βάσιν αυτού».
(Συνέκδημος Ιατροδικαστική, Ι. Π. ΠΥΡΛΑ, εν Αθήναις.
Εκ του τυπογραφείου Ν. Γ. Πασσάρη, Τόμος Α’ 1870, σσ. 101-103).
Δέλτος, περιοδικό του Συλλόγου Φίλων Μουσείου Ελληνικής Ιατρικής, Περίοδος 1991-2000. Εκδοση της Εταιρείας Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας» (Ε.Μ.Ε.ΙΣ)“