- 2022.10.01
Προδημοσίευση από το υπό έκδοση βιβλίο, «Ερανίσματα» του Λ.Βαζαίου
Σμύρνη 18/9/1922.
Στο λιμάνι της πόλης που σφάδαζε από την βιαιότητα της εισόδου των Κεμαλικών στρατευμάτων και των αφηνιασμένων ατάκτων (τσέτες τους λέγανε τότε!) , μπήκε ένα μέτριου τονάζ φορτηγό με Ιαπωνική Σημαία, το ΤΟΚΕΙ-ΜΑΡΟΥ. Το φορτίο του ήταν μεταξωτά υφάσματα και πορσελάνες από την Ιαπωνία και την Κίνα. Φορτίο ευαίσθητο και ακριβό που ο πλοίαρχος του φορτηγού, το φρόντιζε με
ιδιαίτερη προσοχή. Παλιός και έμπειρος ναυτικός, ήξερε καλά τα λιμάνια της Μεσογείου και αρκετά συχνά έφτανε στην μεγαλούπολη της Ιωνίας μεταφέροντας εμπορεύματα. Εκείνη την ημέρα όμως δεν βρέθηκε στο λιμάνι που ήξερε. Η πόλη είχε καταληφθεί από τους Κεμαλικούς και η σφαγή των κατοίκων δεν έλεγε να σταματήσει. Εκατοντάδες άμαχοι, γυναίκες, παιδιά, Έλληνες και Αρμένιοι έπεφταν στην θάλασσα προσπαθώντας να φτάσουν σε κάποιο πλοίο. Στα περισσότερα πλοία
δεν τους επέτρεπε το πλήρωμα να ανέβουν και σε μερικά τους εμπόδιζαν βίαια. Τα νερά του λιμανιού είχαν γεμίσει πνιγμένα παιδιά, γέροντες, γυναίκες, ακρωτηριασμένα πτώματα ενώ στους ντόκους διαδραματιζόντουσαν φρικιαστικές σκηνές σφαγών, βιασμών και κάθε είδους κακοποίησης που εφεύρισκαν οι τσέτες και οι «στρατιώτες» του Κεμάλ. Τους είχε τάξει ο αρχηγός τους ρεγάλο για την νίκη όλους τους Χριστιανούς κατοίκους της πόλης και αυτοί έκαναν ό,τι τους υπαγόρευε η απίστευτη βαρβαρότητα που δεν έκρυψαν ποτέ πως είχαν μέσα σε όποιο κύτταρο διαθέτανε!
Ο Ιάπωνας πλοίαρχος έμεινε άναυδος μπροστά στο θέαμα και οι άνθρωποι του στέκονταν μαρμαρωμένοι στα ρέλια του καραβιού. Διακρίνοντας κάποιους απελπισμένους να κρεμιούνται στους κάβους κλαίγοντας και παρακαλώντας δεν έχασε λεπτό. Με φωνές ξεκούνησε το πλήρωμα του. Έστειλε μερικούς να ξεφορτώσουν τα εμπορεύματα και να τα πετάξουν στην θάλασσα και με τους
υπόλοιπους άρχισε να ανεβάζει όπως-όπως ανθρώπους στο πλοίο. Τα βρώμικα νερά του λιμανιού γέμισαν φίνα μεταξωτά και πανάκριβες πορσελάνες που άρχισαν να κολυμπούν μαζί με τα πτώματα των πνιγμένων και τους σκοτωμένους. Το κατάστρωμα και τα αμπάρια γέμισαν πανικόβλητους ανθρώπους, τρομαγμένες μάνες, παιδιά, ψυχές ξέπνοες από τον φόβο. Ο καπετάνιος μέτρησε 825 ανθρώπους που τρέμοντας και μουσκεμένοι στριμώχτηκαν όρθιοι στα αμπάρια και το κατάστρωμα του φορτηγού. Την ώρα που το καράβι έκανε την μανούβρα για να βγει από το λιμάνι μια βάρκα με εξαγριωμένους Τούρκους το πλεύρισε και με φωνές και απειλές απαιτούσαν να τους παραδοθούν οι άνθρωποι που διασώθηκαν.
Ο πλοίαρχος δεν ήταν όμως ούτε αφελής ούτε δειλός. Ήταν άνθρωπος με καλλιέργεια, πολιτισμό και τις Αρχές που δίδασκε το Αξιακό σύστημα Τιμής της χώρας του. Ίσως κάποιος πρόγονος Σαμουράϊ του μίλησε εκείνη την ώρα και δεν δίστασε καθόλου να υψώσει απειλητικό ανάστημα στους Τούρκους αξιωματικούς που ανέβηκαν χωρίς να του ζητήσουν άδεια στο πλοίο που κυβερνούσε.
«Προσβάλλετε την Σημαία της Πατρίδας μου, τους φώναξε οργισμένος. Είναι έγκλημα που θίγει τον Αυτοκράτορα και την Ιαπωνική αξιοπρέπεια. Ένα λέω μόνο, αναλογιστείτε τις συνέπειες!»
Οι αφηνιασμένοι Τούρκοι δεν περίμεναν τέτοια αντίδραση. Κατάλαβαν όμως αμέσως ότι ο πλοίαρχος του Τοκει-Μαρου δεν αστειευόταν. Δεν ήταν καθόλου προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν την Αυτοκρατορία του Ανατέλλοντος Ηλίου και την οργή της για το έγκλημα της προσβολής της Σημαίας της!
Το πλοίο έφυγε παίρνοντας μαζί του τις 825 ψυχές που διέσωσε, χωρίς να το εμποδίσει κανείς. Αποβίβασε στην Θεσσαλονίκη τους πρόσφυγες και ξανάφυγε για να συνεχίσει τα ταξίδια του. Είχαν δώσει το ΤΟΚΕΙ-ΜΑΡΟΥ , ο πλοίαρχος ο «κύριος Λου» και το πλήρωμα, δείγμα της Τιμής και της ανθρωπιάς του πανάρχαιου πολιτισμού της Πατρίδας τους! Πολύ λίγες αναφορές βρέθηκαν για
την ιστορία που έγραψε ο Ιάπωνας πλοίαρχος και μόλις το 2016 σε αναμνηστική τελετή εντοιχίστηκε η σχετική πλάκα σε σχολείο προσφυγικής γειτονιάς της Θεσσαλονίκης. Είχε όμως προηγηθεί πριν αρκετά χρόνια η διήγηση μιάς Αρμένισσας που θυμόταν πως κοριτσάκι 8 χρονών ταξίδεψε όρθιο, μουσκεμένο, στριμωγμένο και φοβισμένο στο κατάστρωμα του ΤΟΚΕΙ-ΜΑΡΟΥ από την Σμύρνη της σφαγής και της συμφοράς, στην Θεσσαλονίκη. Είχε πει τότε, μεγάλη γυναίκα πια, σε συνέντευξη που έδωσε σε εφημερίδα, το όνομα του πλοιάρχου. Τον θυμόταν με συγκίνηση γιατί οι γονείς της διηγούνταν ξανά και ξανά την ιστορία του Ιάπωνα καπετάνιου που αγρίεψε και δεν άφησε τους Τούρκους να σφάξουν αυτούς που έσωσε στο πλοίο του!
Στα προσφυγικά στους συνοικισμούς, τα χειμωνιάτικα βράδια τότε που διηγόντουσαν οι παλιότεροι, τις ιστορίες της καταστροφής και του ξεριζωμού,μιλούσαν πάντα για τον Γιαπωνέζο πλοίαρχο με σεβασμό κι’ ευγνωμοσύνη. Έλεγανκαι ξανάλεγαν την ιστορία, ήταν κάτι σαν θρύλος, κάτι σαν παραμύθι αληθινό από αυτά που γλυκαίνουν λίγο τις πικρές αναμνήσεις, ξορκίζουν τους εφιάλτες και διώχνουν τα φαντάσματα της νύχτας! Από εκείνη την μικρή Αρμένισα που σώθηκε τότε από τον καπετάνιο του ΤΟΚΕΙ-ΜΑΡΟΥ και τους ναύτες του, μάθαμε πως μόνο ένα όνομα είχαν ακούσει όλοι, αυτό είχαν μάθει, δεν ήξεραν τίποτε άλλο! Ήταν για όλους μόνο ….…
……..«ο Κύριος ΛΟΥ», αυτός που ποτέ δεν ξεχάσανε!
*Πέρασαν πολλά χρόνια και οι λειψές πληροφορίες για την ιστορία αυτή έμεναν εκ των πραγμάτων ως η τελική της γραφή. Ο Θεσαλονικιός σκηνοθέτης Ζάχος Σαμολαδάς όμως αξιοποιώντας, όπως ο ίδιος μας λέει, την άνεση χρόνου που η πανδημία χάρισε σε όλους, πέτυχε να λύσει όλα τα μυστήρια! Ερευνώντας τα αρχεία της Βιβλιοθήκης του Αμερικανικού Κογκρέσου και του Οικονομικού Επιμελητηρίου της Σαγκάης διεπίστωσε κάτι ιδιαίτερο. Το «κλείσιμο» των ανθρώπων εξ αιτίας της πανδημίας έδωσε την χρονική άνεση στους ανθρώπους των Αρχείων να ψηφιοποιήσουν ό,τι δεν είχε ακόμη επεξεργασθεί και καταγραφεί.
Ο Σαμολαδάς για τους ίδιους λόγους μετατράπηκε σε επίμονο ερευνητή των Αρχείων. Το αποτέλεσμα εκπληκτικό!
Ο κ. Λου δεν ήταν ο πλοίαρχος του Τοκέι-Μαρού. Ήταν ο ναυτικός πράκτορας που διαχειρίστηκε από την πλευρά της πλοικτήτριας εταιρείας το θέμα. Ο πλοίαρχος λεγόταν Τ.Νορίτο. Το πλοίο δεν έκανε ένα αλλά πέντε δρομολόγια σώζοντας 4500 Έλληνες και Αρμένιους από την σφαγή. Η αρχική ιστορία επιβεβαιώνεται και οι λεπτομέρειες ξαφνιάζουν. Πράγματι ο πλοίαρχος έριξε στη θάλασσα το φορτίο που τα Αρχεία περιγράφουν με λεπτομέρειες. Ήταν μεταξωτά υφάσματα, πορσελάνες, 600 κιλά κοκαϊνης και 6 τόνοι όπιο, που τα δύο τελευταία χρησιμοποιούνταν στην φαρμακοβιομηχανία. Φορτίο ευαίσθητο αξίας εκατοντάδων χιλιάδων λιρών. Τα πέντε δρομολόγια του Τοκέι-Μαρού και η χωρίς συζήτηση «αβαρία» των εμπορευμάτων μεγάλης αξίας που μετέφερε, είναι η καινούργια ανάγνωση της ιστορίας. Διέταξε χωρίς δισταγμό ο πλοίαρχος την «αβαρία», για να κάνει χώρο ώστε να σώσει όσο περισσότερους μπορούσε. Ετσι έκανε την διαφορά από την στάση των πλοίων με Ευρωπαϊκές Σημαίες που αδιαφόρησαν παγερά. Μόνο κάποιοι Αμερικανοί πλοίαρχοι ακολούθησαν το παράδειγμα του Τοκέι-Μαρου και διέσωσαν όσους μπόρεσαν. Το πλοίο ταξίδευε με τον καπετάνιο του μέχρι το 1931 που αποσύρθηκε.
Η λανθασμένη καταγραφή του ονόματος του πλοιάρχου παρέμεινε μέχρι προ ολίγου. Η ιστορία είχε δημοσιευθεί στον Τύπο της εποχής. Είναι πολύ πιθανό έως βέβαιο, ότι ο Τ.Νορίτο θα είχε πληροφορηθεί τις λεπτομέρειες της λάθος καταγραφής του ονόματος του πλοιάρχου. Ίσως πρέπει να του καταλογίσουμε επίπλέον μεγάλη σεμνότητα και Αρχοντιά μαζί με την ανθρωπιά και το κουράγιο πουέδειξε στο λιμάνι της Σμύρνης τον Σεπτέμβριο του 1922!
Αυτός ήταν ο Τ. Νορίτο πλοίαρχος του Ιαπωνικού S/S Toκεϊ-Μαρού!
Ταξίαρχος ε.α
**Οι συμπληρωματικές πληροφορίες αλιεύτηκαν από την «Εφημερίδα των Συντακτών» της 14/4/2022. Από εκεί πληροφορούμαστε πως αναζητούνται οι απόγονοι του πλοιάρχου για να εκφραστεί η ευγνωμοσύνη που του αξίζει.
**Φωτογραφία “Εξωφύλου” από ιστοσελίδα “Νέος Κόσμος”