- – 2024.10.28
- – Θεόδωρος Φιλιππίδης1

Στα Έθνη με μακραίωνη ιστορία υπάρχουν Στιγμές – Ορόσημα που αναδεικνύουν το ποιόν τους και χαρακτηρίζουν το αποτύπωμά τους στο ιστορικό γίγνεσθαι. Οι Στιγμές αυτές, σπάνιες κατά κανόνα, έχουν να κάνουν με τραύματα στον κορμό του έθνους, με διαιρέσεις ή και πολλαπλασιασμούς, με έκφραση καταπιεσμένων ή αναδυόμενων συναισθημάτων, με ποικιλότροπη διατύπωση των μεγάλων «ΝΑΙ» και των μεγάλων «ΟΧΙ».
Μια τέτοια Μεγάλη Στιγμή για το Ελληνικό Έθνος, υπήρξε το «ΌΧΙ» με το Έπος του ’40, ένας σταθμός στην αέναη πορεία του Έθνους, μια δημιουργική ρωγμή στον αέναο χρόνο του. Είναι γνωστό βέβαια ότι για να αξιολογήσει κανείς αντικειμενικά μια τέτοια Στιγμή, έχει την υποχρέωση να ανατρέξει στα πριν και ίσως να μελετήσει ενδελεχώς και τα μετά. Αυτό όμως είναι υποχρέωση των ιστορικών μελετητών και λίγο μόνον βοηθά στην εκτίμηση της πανάκριβης και μοναδικής Στιγμής. Κι αυτό γιατί η Στιγμή εμπεριέχει Ψυχή, ψυχή με μνήμες, με νοσταλγία, με τραύματα, με ανυπέρβλητη δόξα, με μελαγχολία, με ελπίδες, με καταποντισμούς και παλινορθώσεις. Και κάθε τέτοια Στιγμή στην τρισχιλιετή πορεία των Ελλήνων, είναι προορισμένη να βγεί μέσα από ένα δυσθεώρητο κάστρο Μνήμης. Μιας Μνήμης που περιλαμβάνει το «Μολών λαβέ» και τη θυσία του Λεωνίδα, την Παλαιολόγεια απάντηση «Τό δέ τήν πόλιν σοι δούναι ουκ εμόν εστίν ούτ’ άλλου των κατοικούντων ἐν ταύτη· …» , το «Έλληνες εσμέν το γένος…» του Πλήθωνος Γεμιστού, το «φωτια και τσεκούρι στους προσκυνημένους» του Κολοκοτρώνη, την εθελούσια πορεία προς τη Δόξα του Παύλου Μελά …
Αυτό το περιεχόμενο της Στιγμής του «ΟΧΙ» είναι απολύτως σίγουρο ότι κατείχε ο Ιωάννης Μεταξάς εκείνο το δραματικό ξημέρωμα, αλλά και επίσης σύσσωμο το Έθνος όταν από την επομένη, «με το χαμόγελο στα χειλη», προσέτρεξε για να υπερασπισθεί τα Πάτρια.
Οι ιστορικοί, οι πολιτικοί και οι στρατηγικοί αναλυτές έχουν γεμίσει χιλιάδες σελίδες για το Έπος του’40, χρήσιμες ή απορριπτέες, ενίοτε αντικειμενικές, άλλοτε μεροληπτικές και άλλες στρατευμένες. Όμως, τη Στιγμή του «ΟΧΙ» την έζησαν, την ένιωσαν οι χιλιάδες ανώνυμοι πρωταγωνιστές στα χιονισμένα κακοτράχαλα βουνά και την αποτύπωσαν στη ποιητική της διάσταση, οι καλλιτέχνες της εποχής. Τιμητική θέση σ’ αυτούς κατέχουν οι ποιητές και πεζογράφοι και μάλιστα οι πολλοί απ’ αυτούς που προσέφεραν εθελοντικά τους εαυτούς τους στο Μέτωπό ή και στα μετόπισθεν.
Ο 80χρονος Κωστής Παλαμάς, με την εξαιρετικά αναπτυγμένη διορατικότητα και με τον αδιαμφισβήτητο πατριωτισμό του, από την πρώτη μέρα του Πολέμου αντιλαμβάνεται το ουσιώδες της Στιγμής και απευθύνεται στους Έλληνες με τους μαγικούς στίχους «…αυτό το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλον κανένα: μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα».
Ο Γιώργος Θεοτοκάς, στο ημερολόγιό του, γράφει: «Αξίζει να είναι κανείς Έλληνας τις μέρες αυτές».
Μια ασθενική, αλλά εξαιρετικά ευαίσθητη ποιητική φυσιογνωμία, ο Γιώργος Σαραντάρης γράφει «Φοβάμαι ότι θα γίνει πόλεμος, θα μας επιστρατεύσουν, δε φοβάμαι μη σκοτωθώ αλλά μη σκοτώσω». Λέει τι φοβάται, όμως πηγαίνει στο Μέτωπο, καταβάλλεται από τις κακουχίες και πεθαίνει σε νοσοκομείο, σε ηλικία 33 ετών!

Ο μετέπειτα νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης υπηρετεί στο Μέτωπο ως Ανθυπολοχαγός και στα Βορειοηπειρωτικά βουνά ανδρώνεται μέσα στα βράχια, στο χιόνι και στο αίμα και αφήνει, σε απαράμιλλη ελληνική γλώσσα, υπερπολύτιμες ποιητικές παρακαταθήκες, ύμνους για τον Έλληνα φαντάρο, για τον ηρωικό αξιωματικό, για την φρίκη του πολέμου … Σε ένα όχι πολύ γνωστό κείμενό του, γράφει για την Στιγμή του ‘40:
“Ηταν μια βίαιη φορά προς τα εμπρός του λαού που είχε κάποτε ηττηθεί, όχι εξ αιτίας του, στη Μικρασία, και που τώρα θα έπαιρνε την εκδίκησή του. Έτσι το έβλεπα εγώ. Σαν άχτι μακροχρόνιο που έβγαινε και ξεθύμαινε. Δεν έπαιζε ρόλο που ο εχθρός ήταν διαφορετικός. Ο εχθρός ήτανε η Τυραννία, ήτανε η μορφή του Άδικου, που την είχαμε υποστεί κάτω από διαφορετικές μορφές επί αιώνες και είχε γίνει μοίρα μας. Αυτή η εξέγερση εναντίον της Μοίρας, χωρίς υπολογισμό, μες στα όλα, αυτή η «όμορφη αφροσύνη», όπως λέω κάπου αλλού, ήτανε που ανέβαζε το γεγονός σε μιαν άλλη σφαίρα, ποιητική. Μέσα μου έγινε μια αναπαρθένευση των τριμμένων εννοιών. Οι λέξεις ξεφουσκώνανε και ξαναγεμίζανε με καθαρή ουσία”.
Πολύ σωστά έγραψε ο Πέτρος Χάρης στη «Νέα Εστία», ότι: «τα λογοτεχνικά κείμενα μας δίνουν την κρυφή, την εσωτερική δύναμη των γεγονότων ή, αν θέλετε, την ψυχή των ανθρώπων που τα πραγματοποίησαν».
Και ο Στρατης Μυριβήλης, σε ομιλία του στην Ακαδημία Αθηνών (το 1960) επισημαίνει ότι «…υπάρχουν στη ζωή των λαών ορισμένες ημερομηνίες κρίσιμες, ορόσημα και σταθμοί, που υψώνονται σαν βίγλες. Από την υψηλότατη κορυφή τους μπορεί ένα έθνος να αγναντεύει εποπτικά όλη την περιπέτεια της ιστορικής του διαδρομής».

Μια πλειάδα εκλεκτών λογοτεχνών (αναφέρω ενδεικτικά τους Γιώργο Θεοτοκά, Οδυσσέα Ελύτη, Άγγελο Τερζάκη, Στέλιο Ξεφλούδα, Γιώργο Σαραντάρη, Νίκο Καββαδία, Νίκο Εγγονόπουλο , Γιάννη Μπεράτη, Λουκή Ακρίτα, Νικηφόρο Βρεττάκο, Ανδρέα Καραντώνη, Άγγελο Βλάχο, Τάκη Σινόπουλο, Άρη Δικταίο κ.α.) κατέγραψαν ανεξίτηλα τη Μεγάλη Στιγμή του « ΟΧΙ» και παρέδωσαν στην αιωνιότητα υποδειγματικές πράξεις αυτοθυσίας, ηρωισμού, αυταπάρνησης και απύθμενης αγάπης στην Ελευθερία και στην Αξιοπρέπεια …
Εμείς, οι Έλληνες του σήμερα, επισκεπτόμαστε τα ζωογόνα κείμενά τους, τα συνδέομε με τις αφηγήσεις των γονιών και των παππούδων μας και με μια γονυκλισία
ΕΥΓΝΩΜΟΝΟΥΜΕ,
όλους εκείνους που υπερασπίστηκαν τις πανάρχαιες παραδόσεις μας, εκείνους που μάτωσαν και άφησαν τα ιερά κόκαλά τους πάνω στα βουνά, εκείνους που ανέδειξαν μια ακόμα πάμφωτη Στιγμή Δόξας των Ελλήνων.
Θεόδωρος Φιλιππίδης
- Ο Θεόδωρος Φιλιππίδης γεννήθηκε το 1951 στην Καρυδιά Κομοτηνής. Το 1969 πέτυχε στην Στρατιωτική ιατρική (ΑΜ 1100), το 1975 αποφοίτησε από την Ιατρική του Αριστοτελείου, εντάχθηκε στην Πολεμική Αεροπορία ως υγειονομικός αξιωματικός και ταυτόχρονα άρχισε να γράφει και να δημοσιεύει, με το ψευδώνυμο “Νικομήδης”, στίχους, ποιήματα, λίγα πεζά και δοκίμια. Το 1985 πήρε την ειδικότητα το παθολογοανατόμου, μετεκπαιδεύτηκε στη Γερμανία και στην Αγγλία, και μαχόμενος για πολλά χρόνια σε “καρκινικά πεδία” εκτόνωνε τις επαγγελματικές (και όχι μόνο) εντάσεις του στο άσπρο χαρτί. Έτσι προέκυψαν αρκετά προϊόντα στιχοπλοκίας και κείμενα όπως η ποιητική συλλογή ̈Κριοί Πολιορκίας”, Εκδόσεις Σοκόλη -Κουλεδάκη του 2008. Καταβάλλεται προσπάθεια να συγκεντρωθούν τα έργα του και να εκδοθούν σε στοιχειώδεις ενότητες.
- Οι φωτογραφίες προστέθηκαν στο κείμενο από την ΕΕΥΕΔ,
- Επιμέλεια Ανάρτησης Α. Τασιόπουλος