• – 29 ΟΚΤ. 2023

• – Αργύρης Τασιόπουλος –

Αν κάποιος επισκεφθεί την Μάλτα για να θαυμάσει φυσικά τοπία όπως δάση, λιβάδια , ακρογιαλιές, θα απογοητευθεί. Αν πάλι την επισκεφθεί για να δει μεσαιωνικές πόλεις, κάστρα, περίτεχνες εκκλησίες, τότε επέλεξε ένα σωστό προορισμό. Όμως και αυτό δεν αρκεί, είναι χρήσιμο να γνωρίζει ο επισκέπτης την ιστορία που κρύβεται πίσω από όσα βλέπει.

Είχαμε την τύχη να έχουμε ένα εκπληκτικό συνοδό, τον κ. Στέφανο Χατζημανώλη, που έχει ζήσει για 20 χρόνια στην Μάλτα, σε κάθε βήμα έκανε αναφορές στα ιστορικά γεγονότα, τα συνέδεε με όσα βλέπαμε και τα προεξέτεινε, δείχνοντας στην επιδρασή τους στην σύγχρονη Μάλτα. Σαν καλός δάσκαλος, ο ξεναγός μας, τα επαναλάμβανε όταν τύχαινε να περάσουμε από το ίδιο μέρος, με αψογη χρήση της Ελληνικής γλώσσας και με πολύ μεράκι. Συνδυάζοντας τα όσα ακούσαμε από το ξεναγό, τα όσα είδαμε και όσα διαβάσαμε στα ιστορικά βιβλία, παρουσιάζουμε την “εκδρομή στην Μάλτα ” της ΕΕΥΕΔ – 18-22 ΟΚΤ 2023, μια εκδρομή που ίσως της ταίριαζε καλύτερα ο χαρακτηρισμός “εκπαιδευτικό ταξίδι”.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Δεν έχουμε σκοπό να γράψουμε την Ιστορία της Μάλτας, στα πλαίσια ενός άρθρου, αυτό δεν είναι δυνατόν, έτσι προσεγγίσαμε το θέμα περιληπτικά με την ελπίδα ότι δεν το κακοποιούμε. (Λεπτομερέστερη παρουσίαση Wikipedia)

Κατά μία εκδοχή οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν το μικρό αυτό νησί «Μελίτη», που σημαίνει «γλυκό σαν μέλι», πιθανότατα λόγω της αξιοσημείωτης παραγωγής μελιού του νησιού και των ενδημικών ειδών μελισσών που ευδοκιμούν εκεί μέχρι σήμερα. Οι Ρωμαίοι πήραν την Ελληνική λέξη Melite και την έκαναν “Melita”, διαμορφώνοντας την προφορά προς το σύγχρονο όνομα της Μάλτας. Πηγή εδώ

Η Μάλτα, είναι στρατηγικό σημείο στο κέντρο της Μεσογείου, στο υπογάστριο της Ευρώπης κοντά στα παράλια της Αφρικής, σταθμός για όσους ταξίδευαν και ταξιδεύουν από και προς όλες τις χώρες που γειτνιάζουν με την Μεσόγειο. Έδρα για εταιρίες που δραστηριοποιούνται στη Βόρεια Αφρική.

1. Η θέση της Μάλτας στην Μεσόγειο (αριστερά στη μέση) με έκταση περίπου όση η Λευκάδα.

Από το νησί πέρασαν Φοίνικες (1000 πχ), Έλληνες, Ρωμαίοι (218 πχ), Βυζαντινοί (535-870). Άραβες (870-1091), Νορμανδοί (1091-1530), Ιωαννίτες Ιππότες (1530 -1798) , Γάλλοι (1798-1800) και τέλος οι Άγγλοι (1883-1964). Εδώ θα σταθούμε στο γεγονός ότι η ιστορία της Μάλτας που διδάσκεται στα σχολεία της, πριν την εισβολή των Νορμανδών έχει υποβαθμιστεί στο μέγεθος μερικών σελίδων. Οι τελευταίοι κατακτητές αφάνισαν σχεδόν κάθε ίχνος του Ρωμαϊκού, Βυζαντινού και Αραβικού παρελθόντος.

Από το 535 και μετά η Μάλτα ήταν Βυζαντινή Επαρχία με πρωτεύουσα την Βυζαντινή πόλη της Μελίτης (σημερινή Μντίνα). Η Μντίνα κατελήφθει από τον στρατό των Αγλαμπιδών το 870 μ.Χ (Οι Αγλαβίδες ήταν δυναστεία , εμίρηδων μελών της αραβικής φυλής Ταμίμ (800-909 μ.Χ) . Η πόλη άντεξε την πολιορκία για μερικές εβδομάδες ή μήνες, αλλά τελικά έπεσε στα χέρια των εισβολέων, οι κάτοικοί της σφαγιάστηκαν και η πόλη λεηλατήθηκε. Η παρουσία των Αράβων κράτησε 330 χρόνια και τελέιωσε με την εισβολή των Νορμανδών.

2. Mdina, η σιωπηλή πολιτεία. Η βάση των τειχών είναι αραβική, ότι απέμεινε από την παρουσία των Αράβων.

Η εισβολή των Νορμανδών το 1091, με ορμητήριο την Σικελία, άνοιξε το δρόμο για τον εκ νέου εκχριστιανισμό της Μάλτας, που ξεκίνησε το 1127. Έτσι η Μάλτα περιήλθε στο Νορμανδικό Βασίλειο της Σικελίας που περιλάμβανε τη Σικελία και το νότιο τμήμα της Ιταλικής Χερσονήσου. Το 1224 μεγάλος αριθμός Αράβων εκδιώχθηκε, ο χριστιανικός πληθυσμός του Αμπρούτσο (περιφέρεια κοντά στην Ρώμη)  μεταφέρθηκε στη Μάλτα. Ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β΄ διέταξε όλους τους Άραβες που υπήρχαν στη Μάλτα να βαπτιστούν χριστιανοί ή να φύγουν από το νησί. Με την πάροδο των αιώνων, η εισβολή ρομαντικοποιήθηκε ως η απελευθέρωση της χριστιανικής Μάλτας από τη μουσουλμανική κυριαρχία και μια σειρά από παραδόσεις και θρύλους προέκυψαν από αυτό. Σήμερα απομεινάρι της παρουσίας των Αράβων είναι η σημιτική προέλευση της γλώσσας των Μαλτέζων (σημιτικές γλώσσες προήλθαν από την αραβική χερσόνησο) , ωστόσο η όποια αναφορά στην σημιτική προέλευση της γλώσσας των Μαλτέζων θεωρείται, από αυτούς, ως ύβρις.

3. Valetta, 19/10.2023, Το πράσινο χρώμα στα παράθυρα των οικοδομών, λέγεται ότι σχετίζεται με το πράσινο, το χρώμα του παραδείσου του ISLAM

Ιωαννίτες Ιππότες

Η κληρονομιά που άφησε το Ιπποτικό τάγμα του Αγίου Ιωάννη ‘ευεργετεί’, τουριστικά τουλάχιστον, πολλά μέρη του κόσμου, ανάμεσα τους και τη δική μας Ρόδο. Χωρίς ωστόσο το μυστικισμό και το θολό ρόλο στην ιστορία άλλων ταγμάτων. Γιατί ο σκοπός της δημιουργίας του συγκεκριμένου τάγματος ήταν πέρα για πέρα ανθρωπιστικός: η περίθαλψη και νοσηλεία των καταπονημένων προσκυνητών του Πανάγιου Τάφου στην Ιερουσαλήμ, όπου ήταν και η έδρα τους. Μάλιστα με τις πρακτικές τους συνέβαλλαν στην προαγωγή της ιατρικής επιστήμης – ειδικά της χειρουργικής – και του τρόπου νοσηλείας των αρρώστων.  Εφάρμοσαν πρακτικές πρωτοπόρες: ατομικό κρεβάτι για κάθε άρρωστο, ασημένια σκεύη που εμπόδιζαν τη μεταφορά ασθενειών και απολυμαίνονταν αποτελεσματικότερα, χωρισμό ασθενών ανά κατηγορίες παθήσεων, πρωτοπόρες χειρουργικές μεθόδους, το 1676 ίδρυσαν στη Μάλτα Σχολή χειρουργικής και ανατομίας (Δείτε όλο το άρθρο της Μαίρης Α. Γρηγοριάδου 4 Μαΐου 2020.). Σε συνδυασμό με τα τέσσερα πλήρως εξοπλισμένα νοσοκομεία που άφησαν οι Άγγλοι φεύγοντας μπορούμε να χαρακτηρίσουμε την Μάλτα σαν “Νοσοκόμα της Μεσογείου”

4. Σήμερα, το κτίριο του Νοσοκομείου των Ιωαννιτών, στεγάζει το συνεδριακό κέντρο Mediterranean Conference Centre . Στο Κτήριο, μέσα από ανθρώπινα ομοιώματα σε φυσικό μέγεθος αλλά και μικρά διοράματα, βλέπουμε τους ιππότες γιατρούς και νοσηλευτές του Αγίου Ιωάννη σε πλήρη δράση. Περισσότερες φωτογραφίες στο παραπάνω άρθρο

Το Τάγμα ιδρύθηκε με Παπική βούλα το 1113. Βασικός ρόλος του ήταν η περίθαλψη των αρρώστων προσκυνητών στα νοσοκομεία του Τάγματος. Μετά την Α΄ Σταυροφορία ανέπτυξε και Στρατιωτικές δυνατότητες πέραν του ιατρικού του ρόλου, για την αντιμετώπιση των Σαρακηνών.

Όταν οι χριστιανοί έχασαν την Ιερουσαλήμ, το Τάγμα λειτούργησε από τη Κύπρο (1291) και την Ρόδο (1310-1523) για 213 χρόνια.  Η πτώση των Ναϊτών (1314) ήταν ένας από τους παράγοντες που ενίσχυσαν τους Ιωαννίτες, οι οποίοι εξελίχθηκαν σε ναυτική δύναμη και προασπιστές της Χριστιανοσύνης απέναντι στους μωαμεθανούς. Στη Ρόδο το Τάγμα αντιστάθηκε επιτυχώς στην πολιορκία του Μωάμεθ Β΄ και παρέμεινε εκεί μέχρι το 1523 οπότε εκδιώχθηκε από τους οθωμανούς που πλέον είχαν καταλάβει τα παράλια της Μικράς Ασίας.

Μετά την εκδίωξή τους από την Ρόδο, παραχωρήθηκε στους Ιωαννίτες Ιππότες το 1530, από τον Κάρολο E΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η Μάλτα , όπου λειτούργησε ως κρατική οντόντητα για 268 (1530-1798) χρόνια, αφήνοντας έντονο και θετικό το αποτύπωμα τους στην Μάλτα. Από τις κορυφαίες στιγμές του Τάγματος ήταν η απόκρουση της οθωμανικής επίθεσης το 1565 και η συμμετοχή του στη ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571

Το Τάγμα μετά το 1780 βαθμιαία άρχισε να αντιμετωπίζει οικονομική κρίση. Το 1792, οι κτήσεις του Τάγματος στη Γαλλία κατασχέθηκαν από το κράτος λόγω της Γαλλικής Επανάστασης, γεγονός που οδήγησε το ήδη πτωχευμένο Τάγμα σε μια ακόμη μεγαλύτερη οικονομική κρίση. Όταν ο Ναπολέων αποβιβάσθηκε στη Μάλτα τον Ιούνιο του 1798, οι ιππότες θα μπορούσαν να αντισταθούν με μια μακρά πολιορκία, όμως παρέδωσαν το νησί σχεδόν αμαχητί. Οι Γάλλοι κατείχαν την Μάλτα, για 2 χρόνια, μέχρι το 1800, όταν εκδιώχθηκαν από Μαλτέζους επαναστάτες, υποβοηθούμενους από τη Μεγάλη Βρετανία.

Οι Ιωαννίτες παρέδωσαν την κυριαρχία των νησιών στους Βρετανούς με τον παρακάτω όρο “η Μεγαλειότητα σας δεν έχει δικαίωμα να παραχωρήσει τα νησιά σε κανέναν, σε περίπτωση που φύγετε θα αναλάβουμε εμείς τον έλεγχο με δική μας κυβέρνηση χωρίς να επιτρέψουμε την κυριαρχία σε κανέναν άλλον”. Δεν τηρήθηκε ο όρος από τους Άγγλους και οι Ιωαννίτες Ιππότες αποτέλεσαν παρελθόν για την Μάλτα.

Το Τάγμα αριθμεί στις μέρες μας 12.500 μέλη και 80.000 μονίμους εθελοντές, μαζί με 13.000 ιατρικό προσωπικό. Όλοι αυτοί εργάζονται σε καθημερινή βάση για τη φροντίδα των ηλικιωμένων, των προσφύγων, των απόρων, αστέγων καθώς επίσης και των παιδιών. Ανάμεσα στους ανθρώπους που φροντίζουν είναι λεπροί και πάσχοντες από ανίατες ασθένειες, σε όλο τον κόσμο, αδιακρίτως φυλής ή θρησκείας. Επίσης, μέσω του Σώματος Malteser International, βοηθά διεθνώς θύματα από φυσικές καταστροφές, επιδημίες και ένοπλες συρράξεις. Με παγκόσμια αναγνώριση συμμετέχει ως κράτος – παρατηρητής στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (!) και εκδίδει δικό του διαβατήριο, το πιο ιδιαίτερο και σπάνιο διαβατήριο του κόσμου. (Wikipedia)

Η Μάλτα έγινε ανεξάρτητη (21 Σεπτεμβρίου 1964). Η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Dom Mintoff ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις με τους Αγγλους το 1971 και βαθμιαία μέχρι το 1979, αποσύρθηκαν τα Βρετανικά στρατεύματα και το Ναυτικό. Από τότε η Δημοκρατία της Μάλτας συνέχισε σαν ανεξάρτητο νησιωτικό κράτος, εισήλθε στην Ευρωπαϊκή Ένωση (1 Μαίου 2004) και στην Ευρωζώνη (1 Ιανουαρίου 2008).

Η ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΜΑΣ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ

Φωτ. 5

1. Άγιος Ιουλιανός, Ξενοδοχείο διαμονής

2. Manoel Island (Λαζαρέτο)

3. Floriana – Valetta (1η 4η ημέρα)

4. Τρείς Πόλεις (4η Ημέρα)

5. Αγγλική Βάση, Εμπορικό Κέντρο ήμερα (4η ημέρα)

6. Μόστα (2η ημέρα)

7. Rabat & Mdina ( 2η ημέρα)

8. Λιμάνι Cirkewwa (3η ημέρα)

9. Gozo – Rabat ή Victoria (3η ημέρα)

10. Marsalokk (4η ημέρα)

1η Ημέρα – 19 ΟΚΤ 2023,

Η ημέρα ξεκίνησε με την επίσκεψη στην Φλοριάνα, με πρώτο σταθμό την προτομή του Ιωάννη Παπάφη (1762-1886), εθνικού μας ευεργέτη και ευεργέτη της Μάλτας. Προς τιμή του η Μάλτα τοποθέτησε την προτομή του μαζί με τις άλλες προτομές επιφανών ανδρών. Η Ελληνική πολιτεία δεν τίμησε τον Ιωάννη Παπάφη ενώ θα μπορούσε έστω και τώρα να του δώσει την Ελληνική Υπηκοότητα σε αναγνώριση της προσφοράς του.

6. Ενημέρωση εμπρός στην προτομή του Έλληνα Εθνικού Ευεργέτη Ιωάννη Παπαφη (1792-1886)

Συνέχεια επίσκεψη σε κήπο που έφτιαξαν οι Άγγλοι, με την βοήθεια ειδικών επιστημόνων και ενημέρωση για τον κήπο και για την πόλη που φαίνεται απο ψηλά.

Φωτ. 7 Φωτ. 8 9. Από ψιλά, κτίρια που στέγαζαν τους Άγγλους

Μετά τον κήπο η ομάδα προχώρησε με τα πόδια προς την Βαλέτα, στο δρόμο συναντήσαμε το μνημείο της ανεξαρτησίας από του Άγγλους (21 ΣΕΠ. 1964).

10 και λίγο πριν την εισοδό μας στην Βαλέτα το συντριβάνι με τους Τρίτωνες, σημείο συνάντησης για τους επισκέπτες.

11. Το άκρως εντυπωσιακο συντριβάνι του Τρίτωνα, και πίσω η είσοδος στη Βαλέτα

Περάσαμε τα τείχη και εισήλθαμε στο κεντρικό δρόμο της Βαλέτα όπου αντικρίσαμε αριστερά το Εργατικό τους Κέντρο με αναρτημένο πανό που ζητά δικαιοσύνη για τον θάνατο σε ατύχημα ενός εργαζόμενου, τα παραδοσιακά κτίρια με τα πράσινα παράθυρα. Απέναντι (δεξιά) το κτίριο της βουλής. Στο Βάθος δεξιά διακρίνουμε τις κολώνες που είναι ότι απέμεινε από την Όπερα της Valetta μετά τους βοβαρδισμούς του Άξονα. (φωτ.12)

12

H Όπερα στην Βαλέτα ήταν ένα εμβληματικό κτίριο κατασκευάστηκε το 1862-66 και ανακατασκευάστηκε μετά απο πυρκαιά το 1873-77 . Το κτίριο της Όπερας βομβαρδίστηκε και καταστράφηκε στις 7 Απρ. 1942 κατά τον Β’ΠΠ.

Παρακάτω παραθέτουμε φωτογραφία του 1942, μετά τους βομβαρδισμούς, από το ίδιο σχεδόν σημείο λήψης με την σύγχρονη φωτογραφία 12.

12a. Η βομβαρδισμένη Όπερα δεξιά στο βάθος, καθαρισμός ερειπίων, 1942 (πηγή ΒΙΚΙΠΑΔΕΙΑ)

Προσπεράσαμε τη Όπερα και στον ίδιο δρόμο συναντήσαμε ένα μουσικό. Όταν αυτός ενημερώθηκε από τον ξεναγό μας ότι είμαστε ομάδα από την Ελλάδα, άρχισε να τραγουδά, ελληνικές επιτυχίες όπως τα παδιά του Πειραιά, να παίζει “Συρτάκι”. Μέλη της ομάδας άρχισαν τον χορό, στον οποίο μπήκαν και άτομα εκτός ομάδας, υπό τα χειροκροτήματα των τουριστών που στο άκουσμα της Ελληνικής Μουσικής ήλθαν κοντά μας.

13

Μετά από ένα διάλειμμα για καφέ η “εκπαιδευτική” μας εκδρομή συνεχίσθηκε με την επίσκεψη στην Εκκλησία του Αγίου Ιωάννη (Saint John’s Co-Cathedral). Ναός κτίσθηκε μεταξύ του 1573 και 1578 μετά την επίθεση των Οθωμανών (1565) που αποκρούσθηκε. Ο Ναός σχεδιάστηκε από τον Μαλτέζο αρχιτέκτονα  Girolamo Cassar, ο οποίος σχεδίασε αρκετά κτίρια στη Valletta. Περισσότερες πληροφορίες εδώ. Αλλά ας εισέλθουμε στον Ναό :

Το εισητήριο στα 17 Ευρώ, η ουρά για την επίσκεψη πάνω από 30 μ. με την βοήθεια του ξεναγού την προσπεράσαμε και μείναμε έκθαμβοι από την εικόνα που αντικρύσαμε…….

14 15 16

Ο πίνακας που απεικονίζει τον Αποκεφαλισμό του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή (1608) από τον Καραβάτζιο (1571–1610) είναι το πιο διάσημο έργο στην εκκλησία (φωτ. 17 &18). Θεωρείτε να από τα αριστουργήματα του Καραβάτζιο, ο μεγαλύτερος καμβάς που ζωγράφισε και ο μοναδικός πίνακας με την υπογραφή του ζωγράφου, ο καμβάς εκτίθεται στο Ορατόριο για το οποίο ζωγραφίστηκε.

Η περιήγηση στην Valetta συνεχίσθηκε, τα κτίρια, δεξιά – αριστερά ήταν ξενώνες των Ιωαννιτών, ένα για κάθε “φαμίλια” από τις οκτώ του Τάγματος. Σήμερα είναι πλήρως ανακαινισμένα, στεγάζουν υπουργεία και το πρώτο (αριστερά στο Βάθος) το κοινοβούλιο :

και από την Valetta ψηλά και δυτικά με θέα στις “τρεις πόλεις” που επισκεφθήκαμε την τελευταία ημέρα. Διακρίνουμε το Φρούριο του San Angelo με την μαρίνα δεξιά του, εκεί πριν 20 χρόνια ήταν ναυπηγείο. Κάτω από τα κανόνια διακρίνουμε το σήμα των Ιωαννιτών όπου οι οκτώ κορυφές συμβολίζουν τις οκτώ φαμίλιες των Ιωαννιτών.

20

Από την Valetta ανατολικά βλέπουμε το νησάκι to Manoel Island, (φωτ. 5, 21) που ήταν ο χώρος καραντίνας – Λαζαρέτο , τα λαζαρέτα ήταν χώροι υποδοχής όπου έμπαιναν σε καραντίνα επιβάτες, πληρώματα καθώς και εμπορεύματα που προέρχονταν από λιμάνια στα οποία άκμαζε η επιδημία της πανούκλας. Το νησάκι αυτό δεν είναι ακόμη προσβάσιμο, γίνονται οι απαραίτητες εργασίες για να αποτελέσει ένα ακόμη σημείο τουριστικού ενδιαφέροντος. Την 4 Απριλίου 1942 το Υ/Β Γλαύκος (ΙΙ) βυθίστηκε κατά τη διάρκεια Γερμανικής αεροπορικής επίθεσης ενώ ελλιμενιζόταν σε αυτό το λιμάνι, όπου είχε καταπλεύσει για γενική επισκευή. Ανάμεσα στα θύματα του βομβαρδισμού συγκαταλέγονται ο κυβερνήτης του υποβρυχίου Πλωτάρχης Β. Αρσλάνογλου, και ο ανθυποπλοίαρχος Ιωάννης Κωστάκος. Πηγή εδώ

21 Το νησάκι Manoel – λήψη από την Valetta. Δείτε την σημείωση 2

Το ίδιο βράδυ, μετά την απαραίτητη ξεκούραση, μια που δεν είμασταν όλοι τόσο δυνατοί όπως ο Ανδρέας, απολαύσαμε την κουζίνα σε παραθαλάσσιο κατάστημα στην περιοχή του Αγίου Ιουλιανού, όπου ήταν το Ξενοδοχείο μας.

22

2η Ημέρα Mosta , Rabat – Mdina

1η στάση Mosta, σε ένα υπέροχο ναό, την Ροτόντα του Μόστα ή Εκκλησία της Παναγίας της Κοίμησης της Θεοτόκου, που είναι διεθνώς γνωστή για το ότι έχει τον μεγαλύτερο μη υποστηριζόμενο θόλο στον κόσμο. Η κατασκευή του πραγματοποιήθηκε το 1860 ως ανοικοδόμηση άλλης παλαιότερης εκκλησίας. Ο θόλος έχει διάμετρο 37 μ. η κατασκευή του διήρκεσε είκοσι επτά χρόνια. (πηγή astelus)

Είναι ιδιαίτερη κατασκευή όχι μόνο για τον θόλο αλλά και για τον εσωτερικό εσωτερικό χρωματισμό της. Η ιδιαιτερότητα της εσωτερικής διακόσμησης ενόχλησε τον αρχιεπίσκοπο κατά την επισκεψή του, όταν όμως βγήκε από την εκκλησία έτοιμος να αφορίσει του συντελεστές της όλης κατασκευής, βρέθηκε μπροστά σε πλήθος κατοίκων που τον επευφημούσε γιατί τους έφτιαξε την πιο όμορφη εκκλησία στην περιοχή….και ο αφορισμός ξεχάστηκε.

25. Η ομάδα της ΕΕΥΕΔ παρατηρεί τον θόλο ενώ ο ξεναγός ενημερώνει για την ιστορία της εκκλησίας.

Είναι επίσης γνωστή η εκκλησία από την παρακάτω ιστορία. Η περιοχή βομβαρδίζεται από τους Γερμανούς στον Β’ΠΠ, 300 κάτοικοι βρίσκουν καταφύγιο στην Εκκλησία με την ελπίδα ότι θα την σεβαστούν οι Γερμανοί. Μία βόμβα διαπερνά τον θόλο και σφηνώνεται στο δάπεδο του ναού χωρίς να εκραγεί. Θεωρήθηκε θαύμα. Το σημάδι εισόδου της βόμβας είναι ακόμη ορατό στον θόλο (ώρα 7). Αντίγραφο της βόμβας φυλάγεται στον Ναό.

Προς Rabat, Mdina (2η ημέρα)

28. Εμπρός η Mdina μέσα στα τείχη και πίσω το Rabat.

H Mdina ήταν η πρώτη πρωτεύουσα της Μάλτας μέχρι και την εποχή των Νορμανδών. Η Mdina είναι το οχυρωμένο κομμάτι, πίσω του και δυτικά απλώνεται η πόλη του Rabat. Στην Mdina διαμένουν μόνο 280 κάτοικοι. Η περιοχή δεν βομβαρδίστηκε κατά τον Β’ΠΠ και διατηρεί άθικτη την μεσαιωνική της μορφή. Τόσο το Rabat όσο και η Mdina συγκοινωνούν με κατακόμβες, μία εξ’ αυτών επισκεφτήκαμε.

Στα στενά δρομάκια του Rabat, είναι εντυπωσιακή η καθαριότητα, συντήρηση των κτισμάτων, η ευταξία, η απουσία γκράφιτι όπως και σε όλη την Μάλτα. Στη Μάλτα φαίνεται πως οι νέοι δεν έχουν το “δημοκρατικό” δικαίωμα να βανδαλίζουν. Οι Μαλτέζοι αποδέχονται την ευρεία ύπαρξη καμερών και την καταγραφή των παράνομων πράξεων και φυσικά των κάθε είδους βανδαλισμών. Ο βάνδαλος υποχρεούται στη καταβολή μεγάλου προστίμου και στην συμμετοχή του στην διαδικασία αποκατάστασης.

29. Rabat 30. Rabat 31. Rabat 32. Η τάφρος που χωρίζει το Rabat (αριστερά) και την Mdina (δεξιά)

Mdina

Συνεχίζουμε στην Mdina (αραβικά Μεδίνα), εισερχόμεθα από την Πύλη των Ελλήνων, όπως μας πληροφορεί μια παλιά μαρμάρινη πινακίδα. Η πύλη αυτή οδηγούσε στην αγορά της Mdina όπου κυριαρχούσαν Έλληνες και Εβραίοι έμποροι. Η Mdina παραχωρήθηκε στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία η οποία με σειρά νόμων ανάγκασε τους Έλληνες και Εβραίους να εγκαταλείψουν την πόλη.

33. Προς την πύλη των Ελλήνων στην Mdina 34. Η παλαιά αγορά της Mdina, αριστερά οι αποθήκες – καταστήματα που εφάπτονται στα τειχη.

Οι παροικία των Ελλήνων στην Mdina το 17-18 αιώνα κατελάμβανε το 1/4 αυτής. Το μόνο που απέμεινε να μας θυμίζει την Ελληνική παρουσία είναι η πινακίδα “Greek Gate” και μία ακόμη ¨ Το παλιό Ελληνικό Μπουρδέλλο – The old Greek Bord..llo”. Την πινακίδα τοποθέτησε απόγονος παλαιών ιδιοκτητών όταν έμαθε ότι οι προ…..προ-παπούδες του χρησιμοποιούσαν το οίκημα ως Οίκο Ανοχής, χρησιμοποίησε το οίκημα ως Bistro διακοσμημένο μέσα με πληθώρα ελληνικών φωτογραφιών και ελληνικών πινάκων. Στην είσοδο διαβάζουμε το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη

“Με τι καρδιά, με τι πνοή,
τι πόθους και τι πάθος
πήραμε τη ζωή μας λάθος!
κι αλλάξαμε ζωή.”

35

3η Ημερα 21 ΟΚΤ 2023. GOZO

Είναι το δεύτερο κατοικημένο νησί βόρεια του κυρίως νησιού, είναι γνωστό ως το νησί της Καλυψούς όπου έμεινε για χρόνια ο Οδυσσέας . Παρά το μικρό μέγεθος της κρατικής οντότητας της Μάλτας το νησί του Gozo είναι ημιαυτόνομο. Όπως μας ενημέρωσε ο ξεναγός μας παρά τις διαφορές με τους Μαλτέζους, οι πολίτες του Gozo βασισμένοι σε ότι τους ενώνει πορεύονται μαζί με τους Μαλτέζους.

36. Μάλτα , Γκοζο και Βόρεια φαινεται η Σικελία

Κατευθυνθήκαμε βόρεια στο λιμάνι του Cirkewwa της Μάλτας, εκεί αφήσαμε το λεωφορείο μας διότι στο ημιαυτόνομο Gozo δεν επιτρέπονται να κυκλοφορήσουν τα Τουριστικά λεωφορεία της Μάλτας, επιβιβαστήκαμε σε ένα από τα πλοία της γραμμής, κατά σύμπτωση στο Ελληνικό. το Νικόλαος .

Προσπεράσαμε δύο ακατοίκητα νησιάκια και σε λίγο φθάσαμε στο μικρό γραφικό λιμάνι του Mgarr

38. Port of Mgarr on the small island of Gozo,

Η ξενάγησή μας συνεχίσθηκε στην Victoria (ή Rabat), στην Εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, στα στενά δρομάκια, στην αγορά και στην πλατεία για καφέ. Δείτε στις φωτογραφίες την αναγραφή δίπλα στις εξώπορτες του ονόματος της Γιαγιάς, αυτής που κρατούσε δεμένη την οικογένεια, ένα έθιμο της Μάλτας.

Η ημέρα μας ολοκληρώθηκε με ένα ωραίο γεύμα στο παραθαλάσσιο χωριό Xledi, σε εστιατόριο που πηγαίνουν μόνο οι ντόπιοι, ήταν ένα υπέροχο το γεύμα, με κουνέλι ψητό, τσιπούρες κτλ.

45. Xledi (Gozo)

4η Ημέρα – Τρείς Πόλεις

Νομίζαμε ότι είχαμε γνωρίσει την Μάλτα, όμως η τελευταία ημέρα μας εντυπωσίασε περισσότερο. Περιλάμβανε περιήγηση σε στρατόπεδο Άγγλων που μετατράπηκε σε εμπορικό κέντρο, επίσκεψη στον Τάφο του Ιωάννη Παπάφη, στο Λιμάνι, στις τρεις πόλεις, στην Valetta για δεύτερη φορά, και τέλος στο γραφικό Marsalokk για δείπνο πριν την αναχώρηση. Ο ξεναγός μας, ο κ. Στέφανος Χατζημανώλης ακούραστος μας έδινε πληροφορίες για ότι βλέπαμε. Πολλές οι εικόνες και περισσότερες οι πληροφορίες για να μπορέσει κανείς να τις συγκρατήσει.

46. Απο αριστερά όρθιοι : Σταυρούλα Πουρσανίδου, Γιώργος Καμπάκης, Άννα Μάκρα, Λευτέρης Σκαλίδης, Δέσποινα Σαραντίδου, Τάσος Μάνθος, Νίκος Παπαγιαννόπουλος, Βέρα Κολιάκου, Νατασα Θεοδοσιάδου, Λέλα Μπάλλα, Κώστας Μπάλλας Γιάννης Γαλανίδης , Κρυσταλία Γαλανίδη , Αργύρης Τασιόπουλος,, Αναστασία Κολιάκου
Από αριστερά καθισμένοι : Καίτη Παπαγγέλου, Λίτσα Πετκόγλου, Αποστολία Καμπάκη, Ελευθερία Παπαγιαννοπούλου, Ανέστης Παπαγγελου και Ανδρέας Κολιάκος. Από την φωτογραφία λείπει το ζεύγος Γκόνη και Κίλια. 47.

Εμπορικό Κέντρο μέσα σε ανακαινισμένο Αγγλικό Στρατόπεδο, έχουν κρατήσει τις προσόψεις των στρατιωτικών κτιρίων .

Τρεις Πόλεις….. Δεξιά περιοχή Senclea, στο κέντρο Fort St. Angelo (από εκεί είναι οι επόμενες φωτογραφίες)

Επίσκεψη στις τρεις πόλεις, περιοχή με ναυπηγεία ανενεργά τα περισσότερα πλέον, μια εργατούπολη. Είκοσι χρόνια πριν ήταν μέρος με μεγάλη εγκληματικότητα, οι Μαλτέζοι οδηγοί αρνιόντουσαν να πάνε εκεί διότι θα τους κλέβανε τα λεωφορεία. Τμήμα των ναυπηγείων κατεδαφίστηκε, οι παλιές Στρατιωτικές εγκαταστάσεις ανακαινίσθηκαν, στη θέση τους πάρκα και Μαρίνες. Το αποτέλεσμα εκπληκτικό …..

Μέσα στα τείχη

Ομάδα προσκόπων κάτω από την γέφυρα της επόμενης φωτογραφίας

Μέσα στα τείχη

Κτήριο Ιεράς Εξέτασης, στην πρόσοψη σημάδια από βλήματα, ενθύμιο του Β’ΠΠ

57. Η ομάδα μας με φόντο του φρούριο του St Angelo

Μια στάση να αποτίσουμε φόρο τιμής με λίγα λουλούδια και ενός λεπτού σιγή στον εγκαταλελειμμένο τάφο του εθνικού μας ευεργέτη Ιωάννη Παπάφη, στο Συμμαχικό Νεκροταφείο. Τι θα κόστιζε στην Ελληνική Πρεσβεία στην Μάλτα να αποκαταστήσει το σπασμένο μάρμαρο και να τον περιποιηθεί τον τάφο;

Οθωμανικό νεκροταφείο Πηγή: HurriyetDailyNews.com

Αντίθετα η Τουρκία έχει εμφανή παρουσία στην Μάλτα, πολυάριθμα κτίρια, οδικά έργα κατασκευάστηκαν και κατασκευάζονται από Τουρκικές εταιρείες. Στο δρόμο μας συναντήσαμε το εντυπωσιακό Οθωμανικό νεκροταφείο του 1873 στη πόλη Μάσρα της Μάλτας που φτιάχτηκε για όσους Οθωμανούς που σκοτώθηκαν από τους αμυνόμενους Μαλτέζους. Ανακαινίστηκε από την Τουρκία του Erdogan. Η Τουρκία προσέγγισε την Μάλτα στην κρίση της Ανατολικής Μεσογείου του 2020 όταν αποφάσισε ότι ήταν η στιγμή να αποκτήσει πρόσβαση σε θαλάσσιους πόρους που επισήμως δεν της ανήκουν και να υλοποιήσει αυτό που η ίδια αποκαλεί τη «Γαλάζια Πατρίδα». (Ανάλυση σχέσεων Μάλτας – Τουρκίας στα Αμυντικά Θέματα).

Μεσημεριανό διάλειμμα στην Valetta, επτά άτομα της ομάδας αποσπάστηκαν από αυτήν, δεν συμβουλευτήκαν τον ξεναγό, επέλεξαν μόνοι τους ενα κατάστημα στον κεντρικό δρόμο για γεύμα. Μάλλον απογοήτευση, ο φίλος μας ο Ανέστης πεινούσε, παρήγγειλε σούπα, ήταν τέτοια η ποσότητα και το σερβίρισμα που τους αποζημίωσε με ……..άφθονο γέλιο.

Ευτυχώς το δείπνο στη γραφική Marsalokk μας αποζημίωσε. Στην φωτογραφία 61 φαίνονται οι χαρακτηριστικές ψαρόβαρκες της Μάλτας, η σειρά των χρωμάτων και ιδιαίτερα το χρώμα της πάνω σειράς να δηλώνει το λιμάνι προέλευσης της βάρκας.

Marsalokk

Όλα τα ωραία τελειώνουν κάποτε. Με σύμμαχο τον καλό καιρό, τον εξαιρετικό ξεναγό, γεμάτοι όμορφες εικόνες και όμορφες αναμνήσεις από την καλή παρέα, επιστρέψαμε στην Ελλάδα.

Θα ήθελα στο σημείο αυτό να ευχαριστήσω όλη την ομάδα, Συναδέλφους και φίλους της ΕΕΥΕΔ για την άψογη συμπεριφορά τους στην εκδρομή. Αισθανθήκαμε την ανάγκη να βραβεύσουμε τον καλύτερο εκδρομέα, τα παρόντα Μέλη του ΔΣ έκαναν ενα “μικρό – άτυπο Δ.Σ” και αποφασίσαν ότι το βραβείο πρέπει να μοιραστούν, ο Ανδρέας Κολιάκος , που μας και έδειξε ή καλύτερα μας δίδαξε ότι η ψυχή και η θέληση νικούν τον χρόνο και την Δέσποινα Σαραντίδου που παρά την πρόσφατη χειρουργική επέμβαση και την εξ’αυτής ανάγκη χρήσης πατερίτσας, ήταν πάντα συνεπής στις υποχρεώσεις της ομάδας, άλλοι μπορεί να άργησαν λίγο οι παραπάνω ποτέ ! Τέλος θα ήταν παράλειψη να μην ευχαριστήσω τον Πρόεδρο της ΕΕΥΕΔ, Νίκο Παπαγιαννόπουλο που με πολύ αγωνία, υπομονή και επιμονή οργάνωσε την εκδρομή, δεν άφησε τίποτα στην τύχη και το αποτέλεσμα τον δικαίωσε.

Αργύρης Τασιόπουλος

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Περίοδος διακυβέρνησης Εργατικού Κόματος . Ο Dom Mintoff εξελέγη πρωθυπουργός όταν οι Εργατικοί κέρδισαν τις γενικές εκλογές του 1971 και αμέσως ξεκίνησαν να επαναδιαπραγματεύονται τις στρατιωτικές και οικονομικές συμφωνίες μετά την ανεξαρτησία με το Ηνωμένο Βασίλειο. Η κυβέρνηση ανέλαβε επίσης προγράμματα εθνικοποίησης σοσιαλιστικού τύπου, προγράμματα υποκατάστασης εισαγωγών και την επέκταση του δημόσιου τομέα, του συλλογικού τομέα και του κράτους πρόνοιας. Οι νόμοι για την απασχόληση αναθεωρήθηκαν με την εισαγωγή της ισότητας των φύλων στις μισθολογικές αμοιβές. Στην περίπτωση του αστικού δικαίου, εισήχθη ο πολιτικός (μη θρησκευτικός) γάμος και νομιμοποιήθηκαν ο σοδομισμός, η ομοφυλοφιλία και η μοιχεία. Μέσω ενός πακέτου συνταγματικών μεταρρυθμίσεων που συμφωνήθηκε με το κόμμα της αντιπολίτευσης, η Μάλτα αυτοανακηρύχθηκε δημοκρατία το 1974. Το 1979, τα τελευταία βρετανικά στρατεύματα εγκατέλειψαν τη Μάλτα. Η περίοδος διακυβέρνησης των εργατικών επηρρέασε την αρχιτεκτονική των κατασκευών η οποια είναι εμφανής σε σύγκριση με τις Αγγλικές και φυσικά των Ιωαννιτών.

2. Η Μάλτα είναι από τα πλέον κατοικημένα μέρη στο κόσμο (8η), με έκταση 316 τ.χλμ σύμφωνα με την απογραφή του 2021, έχει 519.562 χιλ. κατοίκους , συγκριτικά η Λευκάδα με έκταση 320 τ.χλμ έχει 23.000 κατοίκους. Επίσημες γλώσσες τα Μαλτέζικα και τα Αγγλικά διαδεδομένη και η Ιταλική γλώσσα. Βασικά υπάρχουν δύο κόμματα με κοινοβουλευτική εκπροσώπηση το Εθνικιστικό και το Εργατικό. Η οργάνωση, διοικηση, νομικό σύστημα είναι Αγγλικής Προέλευσης ενώ η “ψυχή” των Μαλτέζων είναι Ιταλική. Οσον αφορά την θρησκεία το 99% του πληθυσμού ασπάζεται τον Ρωμαιοκαθολικισμό. Κατά παρέκλιση από την Κοινοτική νομοθεσία οι μετανάστες οφείλουν να κάνουν αίτηση για άδεια εργασίας.